• Xây dựng Biển Đông thành vùng biển hòa bình, ổn định
• ASEAN-Mỹ bày tỏ quan điểm nhất quán về Biển Đông
• Biển Đông là nội dung quan trọng trong Hội nghị cấp cao ASEAN 37

Cảnh báo nguy cơ xói mòn lòng tin

Sáng 16/11, tại Hà Nội, Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 12 với chủ đề “Duy trì hoà bình và hợp tác trong bối cảnh có nhiều biến động” do Học viện Ngoại giao (DAV), Quỹ hỗ trợ nghiên cứu Biển Đông (FESS) và Hội Luật gia Việt Nam (VLA) đồng tổ chức đã khai mạc với sự tham gia trực tiếp của 300 đại biểu và hơn 400 đại biểu đăng ký tham dự trực tuyến, trong đó có gần 60 diễn giả là các chuyên gia uy tín từ 30 quốc gia trên các châu lục khác nhau, 12 Đại sứ và đại diện của trên 20 cơ quan đại diện nước ngoài tại Việt Nam.

Hội thảo diễn ra theo hình thức trực tiếp và trực tuyến. Tại Hà Nội, hơn 300 đại biểu tham dự.

Tại hội thảo, Thứ trưởng thường trực Ngoại giao Bùi Thanh Sơn cảnh báo, đại dịch COVID-19 gây nhiều xáo trộn trong đời sống quốc tế, nhiều mâu thuẫn âm ỉ trong xã hội đã bộc lộ và làm xói mòn lòng tin giữa các quốc gia, tác động đến môi trường hoà bình, ổn định chung giữa các nước. Trong bối cảnh đó, Biển Đông tiếp tục là quan tâm chung của các nước trong khu vực và cộng đồng quốc tế vì đây là phép thử đối với nhiều vấn đề quan trọng quan hệ quốc tế như khả năng duy trì đối thoại giữa các nước vì lợi ích chung; ứng xử của các nước lớn và việc bảo vệ luật pháp và tôn trọng các chuẩn mực ứng xử quốc tế; vai trò của các cơ chế đa phương trong việc quản lý căng thẳng, xây dựng lòng tin, thúc đẩy hợp tác, hướng tới giải quyết xung đột. 

Theo Thứ trưởng thường trực Ngoại giao, tình hình Biển Đông vẫn còn nhiều thách thức khó lường, tác động đến hoà bình, ổn định và hợp tác khu vực, trong đó có các vấn đề nổi cộm như việc đơn phương diễn giải luật pháp quốc tế không phù hợp với chuẩn mực và lợi ích chung của cộng đồng quốc tế, cạnh tranh địa chính trị nước lớn và quân sự hoá Biển Đông làm tình hình thực địa tiếp tục diễn biến phức tạp, cản trở các tiến trình ngoại giao nhằm nỗ lực thúc đẩy đối thoại và hợp tác. Bên cạnh đó, các vấn đề an ninh phi truyền thống trên biển ngày càng phức tạp, tác động đến cuộc sống bình yên của hàng triệu người. 

Hơn 400 đại biểu tham gia trực tuyến đến từ 30 quốc gia.

Để vượt qua các thách thức này, các bên cần nêu cao tinh thần đối thoại, thúc đẩy hợp tác, cùng phát triển và cùng tìm các giải pháp hoà bình cho các khác biệt và tranh chấp ở Biển Đông trên cơ sở luật pháp quốc tế; tăng cường hợp tác, biến Biển Đông thành vùng biển kết nối và hợp tác thay vì cạnh tranh và đối đầu; tăng cường xây dựng và duy trì một môi trường thuận lợi cho việc thúc đẩy hợp tác biển ở Biển Đông; chủ động phòng tránh nguy cơ đụng độ ngoài ý muốn trên biển; thúc đẩy hợp tác nhằm phục hồi kinh tế và cùng phát triển; hợp tác bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, tăng cường nghiên cứu khoa học biển và phát triển bền vững ở Biển Đông; không ngừng hướng tới giải quyết hoà bình các yêu sách chồng lấn ở Biển Đông theo quy định của luật pháp quốc tế, nhất là UNCLOS 1982. 

Chia sẻ với những nhận định của ông Bùi Thanh Sơn, TS Phạm Lan Dung, quyền Giám đốc Học viện Ngoại giao nhận định, trong tình hình rối ren, biến động đó, Biển Đông năm 2020 vẫn ghi nhận một số điểm sáng. Cụ thể, nhiều quốc gia ven Biển Đông đã bày tỏ làm rõ hơn lập trường pháp lý ở Biển Đông thông qua các công hàm được trao đổi tại Liên Hợp Quốc (LHQ). “Việc lưu hành công hàm với những nội dung mang đậm ngôn ngữ và hàm ý pháp lý cho thấy các quốc gia ngày càng đề cao vai trò và giá trị của luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước quốc tế của LHQ về Luật Biển 1982 (UNCLOS 1982).

Các đại biểu đều kêu gọi không đơn phương diễn giải sai luật pháp quốc tế và làm thay đổi hiện trạng của Biển Đông.

Đặc biệt, như bình luận của TS Phạm Lan Dung, ASEAN tiếp tục thể hiện vai trò trung tâm, gắn kết khu vực trong bối cảnh nhiều thách thức, đúng với khẩu hiệu của năm ASEAN 2020 “Gắn kết và chủ động thích ứng”. Mặc dù cũng chịu tác động mạnh bởi COVID-19, ASEAN tiếp tục duy trì được các hoạt động đối thoại và hợp tác trong, ngoài khu vực suốt cả năm, kết cả vấn đề Biển Đông, góp phần duy trì và giảm bớt căng thẳng, phòng ngừa xung đột. Riêng trong 3 ngày qua, tại Việt Nam đã có hơn 20 hội nghị cấp cao và hơn 80 văn kiện được thông qua, ký kết với nội dung ngày càng thực chất, rõ nét và kịp thời về vấn đề Biển Đông. Thêm vào đó, Biển Đông tiếp tục nhận được sự quan tâm của cộng đồng quốc tế; nhiều nước khẳng định tầm quan trọng của hoà bình và thượng tôn pháp luật, tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông; ủng hộ việc thực hiện đầy đủ và diễn giải đúng đắn các điều khoản của UNCLOS 1982 để bảo vệ tính toàn vẹn của công ước. 

Nhấn mạnh hơn vai trò của ASEAN, Thứ trưởng thường trực Ngoại giao cho biết, Biển Đông cũng chính là phép thử đối với vai trò của các thể chế đa phương khu vực, nhất là ASEAN trong việc quản lý căng thẳng, xây dựng lòng tin, ngoại giao phòng ngừa và tạo dựng môi trường khu vực thuận lợi để giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hoà bình. Khẳng định các nước cần tiếp tục thúc đẩy vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc an ninh khu vực, ủng hộ tầm nhìn của ASEAN về khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và nhất trí việc ASEAN có một cách tiếp cận chiến lược chung đối với vấn đề an ninh biển khu vực; tạo điều kiện thuận lợi để ASEAN và Trung Quốc sớm hoàn thành đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC), Thứ trưởng thường trực Ngoại giao cũng kêu gọi các nước không tiến hành các hoạt động đơn phương, cả quân sự và dân sự nhằm thay đổi nguyên trạng trên Biển Đông; tiếp tục đề cao, tôn trọng sự toàn vẹn và giá trị thống nhất, phổ quát của UNCLOS 1982, coi công ước này là cơ sở pháp lý cho mọi hoạt động trên biển, đồng thời cần tôn trọng quyền lợi hợp pháp căn cứ theo luật pháp quốc tế của các bên liên quan ở Biển Đông.

Trước hội thảo, tại Hội nghị cấp cao ASEAN 37 và các hội nghị có liên quan, ASEAN và các đối tác cũng kêu gọi xây dựng lòng tin để giải quyết hoà bình mọi vấn đề về Biển Đông.

Theo đánh giá của các học giả, trong chương trình hội thảo lần này, các phiên thảo luận bám sát thực tiễn hơn, thảo luận các chủ đề cấp bách với sự tham gia sâu rộng hơn của giới hoạch định và thực thi chính sách, tiếp tục đóng vai trò cầu nối tốt hơn giữa kênh chính thức và bán chính thức nhằm góp phần tạo ra những chuyển biến thực chất, đóng góp cho hòa bình, hợp tác ở Biển Đông. Hội thảo cũng lần đầu tiên dành một phiên đặc biệt cho các lãnh đạo trẻ, nhằm bồi dưỡng thế hệ kế tiếp quan tâm nghiên cứu, thúc đẩy hoà bình, ổn định và hợp tác ở Biển Đông.