Bà Lê Ngọc Hân (Thái Nguyên) hỏi: Hiện nay việc chi trả chế độ BHXH một lần cho người lao động được thực hiện theo quy định nào? Các quy định này có thay đổi gì vào năm 2021 hay không?
Luật sư trả lời:
Hiện nay, việc giải quyết chế độ BHXH một lần vẫn được thực hiện theo quy định tại điều 60 của luật Bảo hiểm xã hội và Nghị quyết số 93/2015/QH13 của Quốc hội.
Các quy định trên vẫn có hiệu lực thi hành và đến thời điểm hiện tại chưa có văn bản bãi bỏ, thay thế các quy định về chế độ BHXH một lần.
Cụ thể, người lao động tham gia BHXH có yêu cầu thì được hưởng BHXH một lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
Thứ nhất, đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH (hoặc chưa đủ 15 năm đóng BHXH đối với lao động nữ là người hoạt động chuyên trách hoặc không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn) và không tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện.
Thứ hai, người lao động tham gia BHXH bắt buộc sau một năm nghỉ việc, người tham gia BHXH tự nguyện sau một năm không tiếp tục đóng BHXH mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH.
Thứ ba, ra nước ngoài để định cư.
Thứ tư, người đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS và những bệnh khác theo quy định của Bộ Y tế.
Thứ năm, người lao động thuộc một trong các trường hợp sau đây khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc mà không đủ điều kiện để hưởng lương hưu:
+ Sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như đối với quân nhân;
+ Hạ sĩ quan, chiến sĩ quân đội nhân dân; hạ sĩ quan, chiến sĩ công an nhân dân phục vụ có thời hạn; học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí.
Mức hưởng BHXH một lần
Đối với người lao động tham gia BHXH bắt buộc, mức hưởng BHXH một lần được tính theo số năm đã đóng BHXH, cứ mỗi năm được tính như sau:
- 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014.
- 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.
Người lao động có thời gian đóng BHXH chưa đủ một năm thì mức hưởng BHXH một lần được tính bằng 22% của các mức tiền lương tháng đã đóng BHXH, mức tối đa bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.
Riêng người lao động là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như đối với quân nhân; hạ sĩ quan, chiến sĩ quân đội nhân dân; hạ sĩ quan, chiến sĩ công an nhân dân phục vụ có thời hạn; học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí có thời gian đóng BHXH chưa đủ một năm thì mức hưởng BHXH bằng số tiền đã đóng, mức tối đa bằng 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.
Đối với người tham gia BHXH tự nguyện, mức hưởng BHXH một lần được tính theo số năm đã đóng BHXH, cứ mỗi năm được tính như sau:
- 1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014.
- 2 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.
Trường hợp thời gian đóng BHXH chưa đủ một năm thì mức hưởng BHXH bằng số tiền đã đóng, mức tối đa bằng 2 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH.
Lưu ý chung, khi tính mức hưởng BHXH một lần trong trường hợp thời gian đóng BHXH có tháng lẻ thì từ 1 tháng đến 6 tháng được tính là nửa năm, từ 7 tháng đến 11 tháng được tính là một năm.
Trường hợp có thời gian đóng BHXH cả trước và sau ngày 1/1/2014 mà thời gian đóng trước ngày 1/1/2014 có tháng lẻ thì những tháng lẻ đó được chuyển sang giai đoạn đóng BHXH từ ngày 1/1/2014 trở đi để làm căn cứ tính hưởng BHXH một lần.
Trong năm 2021 có 3 quy định thay đổi liên quan đến lương hưu
Thứ nhất, điều kiện hưởng lương hưu đối với người tham gia BHXH bắt buộc.
Người lao động, cán bộ, công chức khi nghỉ việc có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên thì được hưởng lương hưu nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
- Nam đủ 60 tuổi 3 tháng; nữ đủ 55 tuổi 4 tháng (hiện nay là 60 tuổi với nam; 55 tuổi với nữ).
- Nam đủ 55 tuổi 3 tháng, nữ đủ 50 tuổi 4 tháng và có đủ 15 năm làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc có đủ 15 năm làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn bao gồm cả thời gian làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên trước ngày 1/1/2021.
(Hiện nay nam từ đủ 55 tuổi đến đủ 60 tuổi, nữ từ đủ 50 tuổi đến đủ 55 tuổi và không quy định phải làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn).
- Nam đủ 50 tuổi 3 tháng; nữ đủ 45 tuổi 4 tháng và có đủ 15 năm làm công việc khai thác than trong hầm lò (hiện nay từ đủ 50 tuổi đến đủ 55 tuổi)
- Người bị nhiễm HIV do tai nạn rủi ro nghề nghiệp trong khi thực hiện nhiệm vụ được giao (hiện nay không quy định "khi thực hiện nhiệm vụ").
Thứ hai, điều kiện hưởng lương hưu khi suy giảm khả năng lao động đối với người tham gia BHXH bắt buộc.
Người lao động, cán bộ, công chức, viên chức khi nghỉ việc có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên được hưởng lương hưu với mức thấp hơn so với người đủ điều kiện hưởng lương hưu nêu trên nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
- Nam đủ 55 tuổi 3 tháng và nữ phải đủ 50 tuổi 4 tháng, khi bị suy giảm khả năng lao động từ 61% đến dưới 81% (hiện nay nam đủ 55 tuổi, nữ đủ 50 tuổi).
- Nam đủ 50 tuổi 3 tháng và nữ phải đủ 45 tuổi 4 tháng khi bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên (hiện nay nam đủ 50 tuổi, nữ đủ 45 tuổi).
- Có đủ 15 năm trở lên làm nghề, công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm và bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên.
Thứ ba, điều kiện hưởng lương hưu đối với người tham gia BHXH tự nguyện.
Công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì được tham gia BHXH tự nguyện để hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.
Người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng lương hưu khi đáp ứng đủ các điều kiện sau đây:
- Đủ 60 tuổi 3 tháng với nam, 55 tuổi 4 tháng với nữ (hiện nay đủ 60 tuổi với nam, 55 tuổi với nữ).
- Đủ 20 năm đóng BHXH trở lên.
Hoàng Mai