Người Sài Gòn ai không biết con kênh Tàu Hủ nối thông rạch Bến Nghé ra tới sông Sài Gòn với điểm dừng trên bến Bạch Đằng - nơi thuyền tàu du lịch ngày ngày đều đặn rẽ sóng đón hoàng hôn. Ngược dòng ký ức tìm về với tráng sử hoa lệ, dòng kênh Tàu Hủ một thời được gọi là "đại lộ Tàu Hủ" phồn vinh, nhộn nhịp khung cảnh "trên bến dưới thuyền" - biểu tượng của một Sài Gòn giàu có ở nước Nam.

Ngược dòng lịch sử hơn 300 năm trước, lúc khởi thủy kênh Tàu Hủ chỉ là một con rạch nhỏ hẹp, thường xuyên bị bùn đất bồi lấp gây cản trở dòng chảy, khiến cho việc đi lại bằng ghe xuồng gặp nhiều trắc trở. 

Mùa xuân Kỷ Mão năm 1819, vua Gia Long đã ra lệnh cải tạo, nạo vét, khơi thông lại dòng Kênh. Khi hoàn thiện thì đặt tên là An Thông Hà. Ngoài tên gọi An Thông Hà như sử chép, con kênh này còn được gọi là Kinh Mới hay rạch Chợ Lớn, sau được đổi tên thành kênh Tàu Hủ.

Sự thông thoáng của con kênh đã nhanh chóng thu hút đông đảo khách thương hồ từ khắp nơi đổ về làm ăn buôn bán. "Đàng sông đã thông, thuyền bè qua lại đêm ngày, chỗ ấy thành một chỗ đô hội lợi ích cho dân lắm" – trích Quốc triều sử toát yếu.

Đầu thế kỷ 19 và 20, khi ngành công nghiệp thương mại thành phố bắt đầu phát triển mạnh, nhu cầu vận chuyển, trao đổi hàng hóa tăng cao nên hai bờ kênh Tàu Hủ được phát triển thành 2 tuyến giao thông bộ. 

Hàng hóa - chủ yếu là nông sản - sau khi được các thương lái chuyển về bến Bình Đông - một bến quan trọng trên kênh Tàu Hủ - sẽ được xe ngựa, xe bò… kéo về khu vực Chợ Lớn để phân phối lại. Một trong những mặt hàng trọng yếu được chính là lúa gạo. Lẽ đó mà khu vực này còn được gọi là con đường lúa gạo.

Cùng với rạch Bến Nghé, kênh Tàu Hủ ra đời đã tạo thành một tuyến giao thương thủy lộ khép kín từ Tây sang Đông. Nhận thấy đây là địa điểm thuận lợi để làm ăn sinh sống nên khoảng nửa cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18, nhiều di dân người Hoa từ khu vực đồng bằng sông Cửu Long, Cù Lao Phố (Đồng Nai) đã giong thuyền về đây khai hoang lập ấp. 

Tuân thủ triệt để câu "nhất cận thị, nhị cận giang", những người này đã mở làng nghề, cửa hiệu làm ăn buôn bán. Dòng kênh Tàu Hủ đã trở thành con đường giao thương huyết mạch, làm nên một Sài Gòn - Gia Định phồn vinh từ đó.

Trên "đại lộ Tàu Hủ", thương khách chọn nơi neo đậu, tập kết là Bến Bình Đông tạo nên một khung cảnh "trên bến dưới thuyền" hết sức nhộn nhịp. 

Cùng với các bến khác ở Sài Gòn xưa như Bến Thành, Bến Nghé, Bến Hàm Tử, Bến Chương Dương, Bến Bạch Đằng… trên các kênh rạch và sông Sài Gòn, Bến Bình Đông trở thành cửa ngõ giao thông và giao thương quan trọng của đất Sài Gòn và các vùng lân cận - đặc biệt là miền Tây Nam Bộ. 

Trong lịch sử, bến Bình Đông từng là trung tâm buôn bán nhộn nhịp nhất nhì Sài Gòn - Chợ Lớn.

Dần về sau, khi thủy lộ không còn là chính yếu, kênh Tàu Hủ không còn là trục đường huyết mạch vận chuyển nông sản, Bến Bình Đông không còn tấp nập như xưa; song nơi đây vẫn là điểm đến và là nơi neo đậu của những con thuyền buôn bán từ miền Tây đến Sài Gòn. 

Những con thuyền này chủ yếu đến từ những tỉnh miền Tây Nam Bộ như Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Sóc Trăng, An Giang… 

Hàng hóa chở lên thành phố Hồ Chí Minh chủ yếu là các loại trái cây. Mùa nào thức nấy, hầu hết các loại trái cây của Miền Tây đều có mặt ở Bến Bình Đông như chuối, mít, dừa, xoài, đu đủ, chôm chôm…

Cứ mỗi độ Tết về, Bến Bình Đông lại chuyển mình thành Bến Hoa rực rỡ, mang màu sắc, hương xuân đến mọi nhà. Người dân Sài Gòn không còn lạ với không khí "rinh Tết" náo nhiệt, nhộn nhịp nơi đây. 

Mỗi khi vừa cúng tiễn ông Táo về trời vào 23 tháng Chạp, nhà nhà người người nô nức đi chợ Hoa Bình Đông, chọn cho mình những chậu mai, chậu cúc vàng rực, ấm áp mong một năm mới an lành, phát tài. Bến Bình Đông từ đó lại được yêu thương gọi bằng Bến Hoa hay Bến Xuân.

Những chậu hoa đủ màu khoe sắc trong nắng xuân, rung rinh theo nhịp chòng chành của những con thuyền mộc, tạo nên một nét một khung cảnh sông nước miệt vườn khó có thể tìm ở nơi khác. 

Người Sài Gòn đi chợ hoa Bình Đông không chỉ chọn hoa trên bờ, mà còn được trải nghiệm mua hoa ngay dưới thuyền nổi. Đi chợ hoa "trên bến dưới thuyền" ở bến Bình Đông là cơ hội thưởng ngoạn không khí Tết, một nét văn hóa miệt vườn hiếm có.

Mỗi khi Tết đến, thuyền tàu tận Sa Đéc, Chợ Gạo, Cái Mơn... chở hoa lên phủ kín mặt sông, trải dài hàng cây số. Cả vùng này sẽ thành vườn hoa khổng lồ với đủ màu sắc, người mua đông như nêm, vui lắm - một thương lái buôn hoa quen thuộc trên Bến Bình Đông cho hay.

Chợ nổi hàng hóa trên Bến Bình Đông dù chẳng còn nhộn nhịp như xưa. Bên kia bến, đại lộ Võ Văn Kiệt hiện đại tinh tươm đã hiện diện, bên này rồi cũng sớm được chỉnh trang.

Bờ kè, thảm cỏ, cây xanh sẽ mọc lên tạo diện mạo mới cho Bến Bình Đông. Song những giá trị văn hóa truyền thống về một Sài Gòn màu sắc, vui vẻ, thịnh vượng trên những chiếc thuyền hoa xuôi dòng, neo đậu san sát vào Bến Hoa sẽ mãi tồn tại khi mùa xuân gõ cửa.

Trong xu hướng phát triển chung của thành phố, những lưu vực ven các kênh, rạch sẽ tiếp tục được chỉnh trang, cải tạo để khoác lên mình tấm áo mới hiện đại hơn. Kênh Tàu Hủ cũng sẽ tiếp tục được nạo vét, khơi thông.

Từ năm 2001 - 2013, đã thoàn thành lộ trình đầu tiên dự án xử lý ô nhiễm cho lưu vực Bắc kênh Tàu Hũ - Bến Nghé thuộc các quận 1, 3, 4 và 5. 

Sau hơn 10 năm thực hiện, việc cải tạo, nạo vét thông thoáng hoàn thiện. Hai bên bờ kênh cũng được phủ xanh, các tuyến đường được mở rộng, lát gạch chỉn chu, đèn đường chiếu sáng suốt đêm.

Từ đây đến năm 2025, chính quyền thành phố tiếp tục thực hiện lộ trình "gạn đục khơi trong" cho kênh Tàu Hủ, kênh Đôi, Kênh Tẻ (giai đoạn 2) qua khu vực bến Bình Đông, bến Phú Định với tổng mức đầu tư hàng nghìn tỉ đồng. 

Cùng với đó, thành phố cũng sẽ tiếp tục triển khai việc chỉnh trang đô thị 2 bên bờ, di dời hàng chục nghìn hộ dân trên các khu ổ chuột đến các khu tái định cư khang trang hơn.

Cú hích về một diện mạo mới hoàn toàn cho khu vực kênh Tàu Hủ, bến Bình Đông sẽ sớm được thực hiện. Đây chính là đòn bẩy cho sự phát triển của bất động sản đôi bờ. Không lâu nữa, một tấm áo mới hoa lệ sẽ được khoác lên nơi đây.