Bị mất việc vì đại dịch, nhiều người Mỹ chuyển sang tự doanh

Khánh Lan

(TBKTSG Online) – Nhiều người lao động Mỹ, bị sa thải trong cuộc khủng hoảng Covid-19, đã sử dụng các kỹ năng có sẵn để tự doanh. Một số người xem đây là giải pháp tình thế để chờ đi làm cho các công ty trở lại khi nền kinh tế phục hồi nhưng nhiều người khác xác định đây là hướng đi mới và lâu dài của họ.

Huấn luyện viên cá nhân Damien Johnson (trái) đang hướng dẫn một khách hàng tập luyện ở một quảng trường tại Lodi, bang New Jersy, Mỹ. Ảnh: WSJ

Lực lượng lao động tự doanh tăng vọt

Nền kinh tế Mỹ đang phục hồi sau cú sốc Covid-19 nhưng không đồng đều, khiến một số bộ phận người lao động tiếp tục chật vật mưu sinh vì không kiếm được việc làm sau khi bị sa thải. Giờ đây, nhiều người trong số họ tìm cách tận dụng kỹ năng của mình để thoát ra khỏi cơn túng quẫn tài chính.

Nhiều ‘doanh nhân mới’ xuất hiện trong nền kinh tế thời Covid ở Mỹ trước đây làm thuê cho các tiệm thẩm mỹ, phòng tập gym, nhà hàng, những lĩnh kinh doanh đối mặt trực tiếp khách hàng vốn trải qua cơn suy sụp hồi mùa xuân khi các bang triển khai lệnh phong tỏa, cấm hoạt động kinh doanh khong thiết yếu.

Nay họ chuyển sang tự doanh với tư cách là chuyên gia tạo mẫu tóc, huấn luyện viên cá nhân, nhà thiết kế khẩu trang và đầu bếp độc lập, nấu nướng các món ăn tại nhà để giao cho khách. Steven Hamilton, nhà kinh tế ở Đại học George Washington (Mỹ), nói: “Tác nghiêm trọng của đại dịch Covid-19 buộc mọi người phải nảy ra các ý tưởng, các sản phẩm và dịch vụ mới”.

Khi một phòng tập gym cao cấp ở bang New Jersey, nơi Damien Johnson làm công việc huấn luyện viên cá nhân, đóng cửa hồi tháng 3, anh đã cân nhắc nộp đơn xin làm việc tại một nhà kho của Amazon. Nhưng một số học viên ở phòng gym nơi Johson làm việc vẫn tiếp tục nhờ anh hướng dẫn họ tập luyện ở bên ngoài, tại tầng hầm, công viên hay sân nhà riêng.

Dần dần, Johnson có thêm nhiều học viên mới đăng ký các buổi tập luyện riêng nhờ các lời giới thiệu cá nhân và những bài viết đăng trên trang Instagram của anh. Vào cuối mùa mùa hè qua, mỗi tuần, Johnson kiếm được mức thu nhập cao hơn 500 đô la so với mức lương nhận được khi làm việc ở phòng gym.

Không hiếm các trường hợp bị mất việc trong thời kỳ suy thoái chọn cách tự doanh như giải pháp tạm thời. Khi thị trường tuyển dụng lao động cải thiện, họ sẽ trở lại các công việc làm công ăn lương. Song Johnson thì không như vậy. Anh đã quay trở lại phòng gym làm việc khi nó được phép tái mở cửa vào hồi tháng 9 nhưng lượng học viên rất thưa thớt. Đến giữa tháng 10, anh quyết định nghỉ việc để mở rộng công việc tự doanh bằng cách cung cấp các buổi tập luyện trực tuyến dành cho những người làm việc tại nhà.

Nhóm người lao động tự doanh mới xuất hiện ở Mỹ gia nhập trong một loạt dịch vụ gồm sửa chữa nhà cửa, thực phẩm, chăm sóc sắp đẹp và sức khỏe. Họ có một điểm chung: tìm cách kết nối với những người thuộc lớp trên của nền kinh tế không bao giờ mất thu nhập hoặc đang phục hồi thu nhập nhanh hơn. Hiện tượng này có một chút khác biệt so với nền kinh tế tự do, nơi mà người lao động gia nhập vào các nền tảng trực tuyến như nền tảng gọi xe của Uber thường là để kiếm thu nhập bổ sung.

Dữ liệu của Cục Thống kê dân số Mỹ cho thấy trong chín tháng đầu năm 2020, số lượng đơn xin mã số thuế của những doanh nghiệp có xu hướng tự doanh và không thuê nhân viên tăng 32% so với cùng kỳ năm ngoái. Riêng trong quí 3, con số này tăng vọt 77% so với quí 2.

Thợ làm tóc Ramona Wilmarth nghỉ việc ở tiệm thẩm mỹ tại California để chuyển sang làm tóc cho khách hàng tại nhà của họ và tại nhà cô. Ảnh: WSJ

Thích ứng với những thay đổi trong đại dịch

Bắt đầu một công việc kinh doanh với quy mô nhỏ ngày càng dễ dàng hơn. Mọi người giờ đây có thể quảng bá công việc của mình trên mạng xã hội hoặc sử dụng các nền tảng bán hàng trực tuyến như Etsy và Shopify để kết nối với khách hàng. Nền tảng bán hàng thủ công, quà tặng Etsy (Mỹ) cho biết doanh thu quí 3 của công ty tăng hơn gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái một phần là nhờ doanh số khẩu trang sản xuất thủ công tăng vọt.

Một số nhà kinh tế cho rằng những người lao động giống như Damien Johnson hay những người bán hàng trên các nền tảng trực tuyến đang điều chỉnh để thích ứng với những thay đổi, có thể là vĩnh viễn, trong cách mà khách hàng mua sắm, giao tiếp và kiếm thu nhập. John Haltiwanger, nhà kinh tế ở Đại học Maryland, nói: “Một giả thiết của xu hướng việc làm hiện nay là các cá nhân trong xã hội nhận ra rằng điều bình thường mới sẽ khác với điều bình thường cũ”.

Tự doanh từ lâu là một đặc trưng của thị trường lao động Mỹ. Vào cuối thập kỷ 1940, khoảng 1/5 người Mỹ kiếm sống bằng tự doanh bao gồm nhiều các chủ trang trại nhỏ. Tỷ lệ này dần giảm xuống với làn sóng sáp nhập trong lĩnh vực nông nghiệp và các thay đổi khác nhưng bắt đầu ổn định kể từ năm 2000 với trung bình 10-12% lao động ở Mỹ là người tự doanh, bao gồm những người không thành lập lẫn có thành lập doanh nghiệp.

Joseph Brusuelas, nhà kinh tế trưởng ở Công ty tư vấn và kiểm toán RSM US, cho rằng cú sốc kinh tế mà đại dịch Covid-19 tạo ra khiến nhiều người chuyển sang tự doanh vì họ hiểu rằng các công việc làm thuê của họ trước đây sẽ không hồi phục sớm.

Ramona Wilmarth, một thợ làm tóc ở California, cho biết khoản trợ cấp thất nghiệp và khoản trợ cấp liên bang một lần giúp cô dễ dàng từ bỏ công việc ở tiệm thẩm mỹ để trở thành người tự doanh.

Sau khi chính quyền bang California yêu cầu các dịch vụ kinh doanh không thiết yếu hồi tháng 3, Wilmarth nói với chủ tiệm thẩm mỹ cô sẽ không quay trở lại nữa. Cô đã mua sắm thiết bị để tự doanh theo hình thức lưu động tại nhà cô hay đến nhà khách hàng để làm tóc cho họ.

Cô cho biết thu nhập của cô bây giờ cao hơn 35-40% so với khi còn làm ở tiệm thẩm mỹ. Wilmarth  nói: “Đại dịch này đã khiến tôi thay đổi mạnh mẽ. Nó buộc tôi phải làm điều mà tôi chưa thực sự sẵn sàng trước đây”. Tại hạt Riverside, bang California, nhiều người đang chuyển sang làm đầu bếp tự do nhờ một đạo luật của bang này hồi năm 2019 cho phép mọi người nấu và bán đồ ăn từ nhà của họ.

Foodnome, một nền tảng kết nối đầu bếp tự do với khách hàng, cho biết làn sóng thất nghiệp trong đại dịch đã thúc đẩy xu hướng làm đầu bếp tại nhà. COOK Alliance, một tổ chức đại diện cho các đầu bếp làm việc tại nhà, ước tính bang California có hàng chục ngàn ‘nhà hàng tại gia’.

Theo Wall Street Journal