Phát biểu tại Diễn đàn mua bán, sáp nhập (M&A) Việt Nam 2020 do Báo Đầu tư và Công ty AVM Việt Nam tổ chức dưới sự bảo trợ của Bộ Kế hoạch và Đầu tư vào chiều 24-11 ở TP HCM, ông Trần Quốc Phương, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đánh giá nhiều cải cách trong thủ tục gia nhập thị trường sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp (DN) trong và ngoài nước đầu tư, kinh doanh, trong đó có hoạt động M&A.

Sòng phẳng với nhà đầu tư nước ngoài

Cụ thể, trong năm 2020, bộ đã chủ trì soạn thảo và trình Chính phủ, Quốc hội thông qua Luật DN, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (PPP) với nhiều cải cách trong thủ tục gia nhập thị trường. "Lần đầu tiên, danh mục ngành nghề hạn chế tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài sẽ được Chính phủ ban hành theo nguyên tắc chọn - bỏ. Đây là cải cách quan trọng, giúp nhà đầu tư nước ngoài được quyền tiếp cận thị trường tương tự DN trong nước đối với toàn bộ ngành nghề, lĩnh vực không có tên trong danh sách trên" - Thứ trưởng Trần Quốc Phương nói.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đang khẩn trương hoàn thiện chiến lược thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong thời kỳ mới, với mục tiêu là ưu tiên thu hút các dự án sử dụng công nghệ cao, công nghệ sạch, quản trị hiện đại… Tổ công tác thúc đẩy hợp tác đầu tư nước ngoài cũng đã được thành lập để thu hút các tập đoàn đa quốc gia, DN lớn đến đầu tư.

Việc Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) vừa được ký kết sẽ mở ra thị trường mới với gần 30% dân số thế giới và chiếm khoảng 29,1% GDP toàn cầu; cùng với Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) hay Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) sẽ tạo thêm động lực cho tự do hóa thương mại và đầu tư trong khu vực. Lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư kỳ vọng những yếu tố trên đang mở ra cơ hội mới cho hoạt động M&A tại Việt Nam trong năm 2021, đặc biệt là khi đại dịch Covid-19 trên toàn cầu được kiểm soát tốt hơn.

Ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (CIEM), cũng đánh giá 3 luật mới cùng có hiệu lực từ đầu năm 2021 sẽ tác động tích cực tới hoạt động M&A ở Việt Nam. Đặc biệt, Luật Chứng khoán có hiệu lực với những quy định về nâng mức độ bảo vệ nhà đầu tư, cổ đông; mở rộng quyền của nhà đầu tư nước ngoài. Như trước đây, quy định yêu cầu cổ đông phải sở hữu liên tục 6 tháng cổ phần mới đủ tiêu chí tham gia tái cấu trúc công ty, nay đã được gỡ bỏ… "Dưới tác động của dịch Covid-19, khẩu vị của nhà đầu tư M&A đang có sự thay đổi khi một số lĩnh vực mới nổi lên trong thu hút vốn ngoại như bán lẻ, y tế, giáo dục… Bởi, đại dịch khiến nhu cầu tiêu dùng những mặt hàng thiết yếu trở nên quan trọng và hiện rất nhiều nhà đầu tư đang muốn rót vốn vào" - ông Phan Đức Hiếu phân tích.

Ông Nicolas Audier, Chủ tịch EuroCham, nhận định nhà đầu tư EU đang rót vốn vào khu vực ASEAN khoảng 300 tỉ USD, trong đó Việt Nam chiếm 10% tổng số vốn này. Ông tin rằng dưới tác động của EVFTA, sẽ có làn sóng vốn ngoại mới từ EU chảy vào Việt Nam thời gian tới, bởi có rất nhiều lĩnh vực đang thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư.

Đầu tư ra nước ngoài qua M&A

Cũng tại diễn đàn, các diễn giả chỉ ra một xu hướng mới đang xuất hiện trên thị trường là DN Việt chủ động tìm kiếm, mua lại công ty ở nước ngoài khi các FTA đem lại cơ hội mở rộng thị trường quốc tế.

Ông Phạm Duy Khương, Giám đốc Công ty Luật ASL, cho hay gần đây ông nhận được một số lời đề nghị từ DN Việt muốn tìm kiếm những công ty có trụ sở ở Mỹ, EU có nhu cầu bán lại để mua nhằm mở rộng mạng lưới ra nước ngoài. Năm 2021 sẽ chứng kiến sự tham gia lớn mạnh hơn của nhà đầu tư trong nước ở các thương vụ M&A. Đặc biệt, khi rào cản dịch Covid-19 được kiểm soát tốt, xu hướng này sẽ bùng nổ.

Ở chiều ngược lại, để làn sóng vốn ngoại chảy mạnh vào Việt Nam qua M&A, các chuyên gia nước ngoài cho rằng môi trường đầu tư cần tiếp tục được cải thiện hơn nữa và quan trọng không kém là năng lực thực thi luật, chính sách ở các địa phương. Ông Nicolas Audier góp ý một số vấn đề cần cải thiện để thu hút thêm các nhà đầu tư từ EU, như luật cạnh tranh và thực thi luật cạnh tranh phải tương đồng với EU; khi có tranh chấp xảy ra, nhà đầu tư tìm đến đâu để xử lý? Ngoài ra, khi quy định bảo vệ nhà đầu tư có hiệu lực và lan tỏa sang các dự án đầu tư hạ tầng giao thông, logistics trong thời gian tới... sẽ góp phần thúc đẩy làn sóng đầu tư từ EU vào Việt Nam.

Thứ trưởng Trần Quốc Phương nhìn nhận những lo lắng của nhà đầu tư về năng lực của một số sở, ngành ở địa phương là có cơ sở. Bởi năng lực của cán bộ từng địa phương là khác nhau. Chẳng hạn, ở những TP lớn như Hà Nội, TP HCM đã quen tiếp nhận nhiều dự án đầu tư nước ngoài thì có kinh nghiệm, hoạt động thu hút đầu tư tốt hơn; trong khi một số địa phương khác có mức độ thu hút đầu tư hạn chế nên cần tiếp tục cải thiện. "Dù vậy, nhiều địa phương đang quyết tâm trong cải thiện trước yêu cầu phải nâng cao năng lực khi số lượng, quy mô các dự án nước ngoài tại Việt Nam ngày càng lớn" - ông Trần Quốc Phương nêu.