Trong một cuộc phỏng vấn mới đây, cựu kỹ sư Intel, François Piednoël, cho biết, quá trình kiểm soát chất lượng tồi tệ của dòng chip Intel SkyLake ra mắt từ năm 2015 đã trở thành động lực thúc đẩy Apple tự thiết kế bộ xử lý riêng dành cho máy tính Mac. Và 5 năm sau khi nghiên cứu phát triển, Apple đã chính thức giới thiệu các máy tính Mac với bộ xử lý M1 trên nền ARM có hiệu năng vượt mặt nhiều thiết bị dùng chip x86 hiện nay.

Nhưng trên thực tế, các tin đồn về việc từ bỏ chip Intel để chuyển sang dùng chip ARM đã xuất hiện từ năm 2011 - chỉ một năm sau khi Apple ra mắt bộ xử lý đầu tiên do họ tự phát triển, chip Apple A4 trên iPad thế hệ đầu tiên.

Dĩ nhiên các tin đồn đó đều không chính xác về thời điểm ra mắt sản phẩm, nhưng nó cho thấy, dự định tự phát triển bộ xử lý riêng cho máy tính Mac đã được Apple ấp ủ từ lâu – từ khi Steve Jobs vẫn còn sống và có lẽ không ai khác, chính ông là người đã vạch ra kế hoạch đó.

Tin đồn từ năm 2011

Tháng 5 năm 2011, trang SemiAccurate với một số dự báo khá chính xác trước đó, khẳng định chắc nịch: "Nói ngắn gọn, x86 đã là lịch sử trên laptop Apple, hoặc sẽ như vậy trong vòng 2-3 năm tới. Trong bất cứ trường hợp nào, điều này đã xong. Intel sẽ ra đi và chip của Apple sẽ đến. Câu hỏi duy nhất lúc này liệu họ sẽ sử dụng nhân của riêng mình, nhân của Samsung, hay một nhân ARM phổ biến nào đó. Tôi đoán họ sẽ dùng nhân chung trong lần đầu tiên, với một bộ phận tùy chỉnh, và tích cực chuyển sang các tính năng độc quyền trong các thế hệ kế tiếp."

Rõ ràng điều này đã không xảy ra. Nhưng cùng thời điểm đó, nhiều tin đồn khác cho thấy Apple đã bắt tay vào quá trình chuyển đổi này – từ rất lâu trước khi sự thất vọng với các con chip của Intel xuất hiện.

Cũng trong tháng 5 năm 2011, Mac Otakara, blog về chuyên về Apple cũng cho biết: "Một nguồn tin ẩn danh cho biết thêm nhiều thông tin hơn. Apple đã thử nghiệm MacBook Air có cổng Thunderbolt chạy trên bộ xử lý A5. Nguồn tin này cho biết đã nhìn thấy chiếc MacBook Air A5 thực ở ngoài đời, và nó nó hiệu năng tốt hơn kỳ vọng." (Apple A5 là bộ xử lý cho iPhone 4S và iPad 2).

Trong tháng 8 năm 2011, một tài liệu được Đại học Công nghệ Delfte của Hà Lan công bố với tựa đề "Porting Darwin to the MV88F6281". (Darwin là một bộ các thành phần cốt lõi trong hệ điều hành MacOS, iOS, … của Apple). Tác giả của tài liệu này, T.F. Schaap cho biết: "Tôi đã làm việc cho nhóm công nghệ nền tảng Platform Technologies Group trong 12 tuần, để port Darwin lên MV88F6281. MV88F6281 là bộ xử lý tương thích ARMv5, với nhân Sheeva tùy chỉnh bên trong. Mục tiêu của dự án này là xây dựng Darwin và khởi động nó trên một thiết bị nhiều người dùng khác nhau."

Mãi đến tháng 5 năm 2014, các tin đồn về máy Mac dùng chip ARM mới xuất hiện trở lại trên trang Macbidouille.com, khi trang này cho biết: "Ở mức độ phần cứng, họ đã có các nguyên mẫu tiên tiến với nhiều loại máy khác nhau. iMac sẽ có các bộ xử lý ARM 64 bit với 4 hoặc 8 nhân. Máy Mac Mini sẽ có bộ xử lý 4 nhân ARM 64 bit, một laptop 13 inch cũng có bộ xử lý ARM 64 bit với 4 hoặc 8 nhân."

Đến tháng 1 năm 2015, nhà phân tích Ming-Chi Kuo, ở một trong những lần dự báo sai hiếm hoi của mình, cho biết: "Apple có thể ra mắt máy Mac dùng chip riêng trong vòng 2-3 năm tới. Dự báo này dựa trên giả định rằng chip do Apple tự phát triển có hiệu năng nằm ở mức độ giữa chip Atom và Core i3 của Intel và đủ tốt cho máy Mac. Sử dụng chip tự phát triển có thể giúp Apple kiểm soát tốt hơn thời điểm ra mắt máy Mac và các tính năng trên đó."

Nhưng sau đó các tin đồn về máy Mac dùng chip ARM do Apple tự phát triển lại tiếp tục rơi vào im lặng. Các tin đồn này chỉ xuất hiện dồn dập hơn từ cuối năm 2017 và kéo dài cho đến nay.

Tin đồn đã có từ lâu, tại sao bây giờ Apple mới chính thức công bố?

Nếu các tin đồn này chính xác, có thể thấy mẫu máy tính Mac dùng chip ARM của Apple đã thành hình từ khá lâu chứ không chỉ sau khi thất vọng về chất lượng tệ hại của các con chip Intel. Nhưng điều gì khiến Apple trì hoãn việc ra mắt chính thức các máy tính đó đến tận bây giờ?

Cho dù tự phát triển được bộ xử lý riêng từ lâu, nhưng có lẽ các con chip đó chỉ "đủ tốt" về thời lượng pin, chứ không thể vượt qua được các CPU Intel về hiệu năng. Hơn thế nữa, với định hướng tạo ra một máy tính tốt nhất với mức giá cao cho những người dùng chuyên nghiệp, như các nhà phát triển, các nhà sáng tạo nội dung, … việc mang đến một chiếc máy "đủ tốt" cho các nhu cầu cơ bản là không đủ.

Có lẽ vì vậy, Apple đã quyết định đợi đến khi các con chip nền ARM do họ tự phát triển đủ sức mạnh vượt qua cả các bộ xử lý x86 của Intel rồi mới chính thức ra mắt. Quan niệm thông thường của giới công nghệ vẫn cho rằng, các bộ xử lý ARM chỉ có lợi thế về tiết kiệm năng lượng, còn các chip x86 như của Intel và AMD mới có lợi thế về hiệu năng.

Do vậy, nếu không ra mắt một bộ xử lý có thể thay đổi quan niệm này, sẽ rất khó thuyết phục các nhà phát triển xây dựng ứng dụng cho nó trên nền bộ xử lý mới – một trong những yếu tố đang khiến các máy tính Windows chạy ARM bị người tiêu dùng ghẻ lạnh khi chỉ đáp ứng được các tác vụ đơn giản, còn các nhà phát triển cũng không mặn mà xây dựng ứng dụng mới cho nó.

Đây có lẽ chính là động lực giúp bộ phận phát triển chip của Apple liên tục ra mắt các thế hệ bộ xử lý mới ngày càng mạnh hơn qua từng năm trên iPhone, dù hiệu năng của chúng kết hợp với hệ điều hành Apple tự phát triển đã vượt xa các đối thủ Android từ lâu. Mục tiêu không chỉ là đánh bại Qualcomm, mà còn vượt mặt cả Intel nữa.

Trên thực tế, quá trình chuẩn bị lâu dài cho các sản phẩm mới của Apple không phải là điều quá xa lạ. Điều này là một phần trong chiến lược "suy nghĩ đi trước thời đại" được Steve Jobs vạch ra cho Apple. Ví dụ, thiết kế của iPad đã được đăng ký bản quyền từ 2004 nhưng phải 6 năm sau, thiết bị này mới ra mắt trên thị trường.

Quá trình chuẩn bị lâu dài – từ năm 2011 đến nay – cho thấy, việc Apple thay thế Intel bằng chip của mình chỉ là chuyện sớm muộn mà thôi. Nhưng nếu Intel vẫn tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hơn sản phẩm của mình, thay vì dừng lại và tận hưởng vinh quang, có lẽ đến bây giờ các máy tính Mac dùng chip M1 của Apple vẫn chưa xuất hiện.

Nguyễn Hải