Thông tin trên được Thiếu tướng Trần Ngọc Hà - Cục trưởng Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an) cho biết tại cuộc Hội thảo nhận diện tín dụng đen dưới góc nhìn pháp luật và các giải pháp phát triển tín dụng khu vực nông thôn, do Hiệp hội Ngân hàng và Ngân hàng Nhà nước chủ trì tổ chức hôm 2/12.

Về tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tín dụng đen, Thiếu tướng Trần Ngọc Hà cho biết, từ đầu năm 2020 đến nay, công an các địa phương đã cấp mới hơn 2.400, thu hồi 175 Giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự để kinh doanh dịch vụ cầm đồ, phát hiện hơn 2.700 cơ sở vi phạm, xử phạt hành chính số tiền 7,728 tỷ đồng.

Qua công tác nghiệp vụ, công an các địa phương đã rà soát, phát hiện 6.664 cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ; 540 cơ sở kinh doanh tài chính; 3.667 cá nhân có biểu hiện hoạt động cho vay lãi suất cao;...

Khởi tố hơn 900 bị can liên quan đến tín dụng đen

Cục trưởng Cục Cảnh sát Hình sự cho biết, công tác tiếp nhận, giải quyết tin báo tố giác tội phạm và các vụ án liên quan đến hoạt động tín dụng đen được quan tâm, chỉ đạo góp phần xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Trong năm thứ hai thực hiện Chỉ thị 12 về "Tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan  đến hoạt động "Tín dụng  đen"" của Thủ tướng Chính phủ, qua thống kê các vụ án, vụ việc liên quan đến hoạt động tín dụng đen, lực lượng công an đã tiếp nhận, phát hiện: 1.047 vụ/1.718 đối tượng, đã khởi tố 554 vụ/990 bị can; gồm các tội danh: Giết người; Cố ý gây thương tích; Làm nhục người khác; Bắt, giữ, giam người trái pháp luật; Xâm phạm chỗ ở người khác; Cướp tài sản; Bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản; Cưỡng đoạt tài sản; Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản; Lừa đảo chiếm đoạt tài sản; Hủy hoại, cố ý làm hư hỏng tài sản; Gây rối trật tự công cộng.

Riêng về hành vi cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự đã phát hiện, tiếp nhận 539 vụ/884 đối tượng (51,48%) trong đó đã khởi tố 314 vụ/541 bị can; xử phạt hành chính 153 vụ/249 đối tượng.

"Tuần trước, Cục Cảnh sát Hình sự đã triệt phá một nhóm đối tượng người gốc Hải Phòng hoạt động ở TPHCM đã có hành vi cho vay tiền, lãi suất cao nhất lên tới 1.700%/năm. Trong vụ việc này có một bị hại, bị  hại có vay của nhóm đối tượng này là 16,2 tỷ đồng, đã trả hơn 20 tỷ đồng, đến nay vẫn còn nợ khoảng 11 tỷ đồng", Thiếu tướng Trần Ngọc Hà cho biết.

Theo Thiếu tướng Trần Ngọc Hà có nhiều nguyên nhân đến tình trạng vi phạm liên quan đến tín dụng đen, nhưng chủ yếu là các nguyên nhân chính, như: Nguồn thu lợi bất chính từ hoạt động cho vay tín dụng đen rất cao; tâm lý nhẹ dạ cả tin, thiếu hiểu biết pháp luật của một bộ phận người dân trong các giao dịch dân sự của một số trường hợp đã tìm đến tín dụng đen và sử dụng vào mục đích bất hợp pháp; các văn bản qui phạm pháp luật còn bất cập, chưa đủ sức mạnh, đủ sức răn đe để phòng ngừa tội phạm vi phạm pháp liên quan đến tín dụng đen; một số người dân chưa được tiếp cận thuận lợi với các tổ chức tín dụng hợp pháp;...

Cho vay lãi nặng có thể bị phạt tù đến 3 năm

Về các biện pháp phối hợp ngăn chặn, phát hiện, xử lý, theo ông Nguyễn Văn Tất - Phó Vụ trưởng Vụ thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, án trật tự xã hội  (Viện Kiểm sát nhân dân tối cao): Cần xác định quan hệ vay mượn từ hoạt động tín dụng đen đã trở thành một vấn đề rất nóng và được quan tâm đặc biệt bởi trong đó đã tiềm ẩn nhiều nguy cơ về mất an ninh trật tự, là nguyên nhân làm gia tăng nhiều tội phạm như cướp tài sản, cưỡng đoạt tài sản, bắt giữ người trái pháp luật, cố ý gây thương tích,… những trường hợp không trả nợ được thông thường sẽ là nạn nhân của các vụ án này.

Ông Tất cho rằng, các cơ quan chức năng phải đặt việc thực hiện nhiệm vụ ngăn chặn và đẩy lùi tín dụng đen là một yêu cầu cấp thiết hiện nay của các cấp, các ngành, nhằm lành mạnh hóa thị trường tín dụng, ổn định cuộc sống của người dân, giữ gìn an ninh, trật tự.

Cũng theo ông Tất, để ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng này, cần có các giải pháp trước mắt và lâu dài. Trước hết cần tuyên truyền nâng cao ý thức của người dân về tín dụng đen, bẫy tín dụng đen, nhất là hệ lụy của nó gây ra. Các cơ quan chức năng tăng cường công tác quản lý hoạt động của các tổ chức, cá nhân hoạt động tín dụng núp dưới vỏ bọc "công ty, cửa hàng hỗ trợ tài chính" đang mọc ra phổ biến hiện nay. Các ngân hàng, tổ chức tín dụng nhân dân cần mở rộng các khoản vay tín dụng tiêu dùng, có thêm nhiều các sản phẩm cho vay nhỏ, ngắn hạn. Về lâu dài, cần sửa đổi, hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến hoạt động cho vay theo hướng đơn giản về thủ tục, chặt chẽ hơn về trách nhiệm thực hiện quy trình của cán bộ tín dụng; quy định chế tài xử lý về hình sự, hành chính cần nghiêm khắc hơn so với luật hiện hành.

"Các cơ quan chức năng phải thường xuyên kiểm tra đối với các cơ sở cầm đồ, kinh doanh tài chính để phát hiện xử lý các vi phạm không để các hoạt động này bùng phát, lộng hành; chủ động trong công tác nắm tình hình địa bàn, kịp thời phát hiện những băng nhóm tội phạm hoạt động "tín dụng đen" mới nhen nhóm, manh nha hình thành để có đối sách, áp dụng các biện pháp nghiệp vụ sát hợp để phòng ngừa, triệt phá hoặc làm tan rã băng nhóm", ông Tất nói.

Ngoài ra, ông Tất còn đề nghị, cơ quan tiến hành tố tụng cần phối hợp chặt chẽ, kịp thời đánh giá để có sự thống nhất trong đánh giá, xử lý các vụ án liên quan đến hoạt động "tín dụng đen". Phối hợp hướng dẫn việc áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử tội Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự và các tội liên quan đến "tín dụng đen".

Về chế tài  xử lý hình sự  đối với hành vi cho vay lãi suất bất hợp pháp, luật sư Trương Thanh Đức - Giám đốc Công ty Luật ANVI - cho biết: Trường hợp cho vay lãi suất bất hợp pháp, với mức lãi suất từ 100%/năm trở lên, đồng thời thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì mới phạm "Tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự" theo quy định tại Điều 201, Bộ luật Hình sự năm 2015 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017).

"Tùy theo mức thu lợi bất chính, mà tội phạm này có thể bị phạt tiền từ 50 đến một tỷ đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm", luật sư Đức nói. 

Nguyễn Dương