Ngày 4/12, Cơ quan ANĐT, Công an Tp.HCM đã hoàn tất kết luận điều tra (KLĐT) bổ sung, đề nghị Viện KSND cùng cấp truy tố ông Tất Thành Cang, cựu Phó Bí thư thường trực Thành ủy Tp.HCM; ông Phạm Văn Thông, cựu Phó Chánh Văn phòng Thành ủy; ông Huỳnh Phước Long, cựu Trưởng phòng quản lý đầu tư kinh doanh vốn thuộc Văn phòng Thành ủy; ông Phan Thanh Tân, cựu Phó Chánh Văn phòng Thành ủy cùng 6 bị can khác liên quan đến sai phạm trong vụ chuyển nhượng 32ha đất tại xã Phước Kiển, huyện Nhà Bè, Tp.HCM.
Chưa đủ căn cứ truy cứu trách nhiệm hình sự đối với Tổng Giám đốc công ty Quốc Cường Gia Lai
Trước đó, hồi tháng 8/2021, Công an Tp.HCM đã ban hành KLĐT, đề nghị truy tố ông Tất Thành Cang, cùng 9 bị can có liên quan, gồm: Trần Công Thiện, Nguyễn Văn Minh, Trần Tân Hải, Nguyễn Thị Ngọc Bích, Nguyễn Xuân Tùng, Nguyễn Hoàng Việt, Phạm Văn Thông, Phan Thanh Tân và Huỳnh Phước Long về cùng tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát lãng phí (quy định tại Điều 219 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017).
Hồ sơ sau đó được chuyển VKSND Tp.HCM nhưng VKS không ban hành cáo trạng truy tố nhóm bị can nói trên, mà trả hồ sơ về cơ quan ANĐT Công an Tp.HCM điều tra làm rõ 5 vấn đề.
Trong đó có 2 vấn đề quan trọng là xác định trách nhiệm của bà Thái Thị Bích Liên, nguyên Chánh Văn phòng Thành ủy Tp.HCM và ông Phạm Nhớ Hồng Thương, phó Trưởng phòng Quản lý đầu tư – Kinh doanh vốn; Tiếp tục điều tra, xác định và kết luận về trách nhiệm của các cá nhân thuộc công ty CP Quốc Cường Gia Lai trong vụ án, cụ thể là xác định trách nhiệm của bà Nguyễn Thị Như Loan, Tổng Giám đốc công ty Quốc Cường Gia Lai.
Sau thời gian điều tra bổ sung, cơ quan ANĐT Công an Tp.HCM kết luận, những phần đất đã đền bù tại Dự án KDC Phước Kiển và chuyển nhượng một phần Dự án KDC Ven Sông, là hoạt động “Chuyển nhượng vốn đầu tư ra ngoài doanh nghiệp”; việc chuyển nhượng vốn góp, hoán đổi vốn góp còn lại là hoạt động “Đầu tư vốn ra ngoài doanh nghiệp”. Các hoạt động này không bắt buộc phải đấu giá, việc đấu giá chỉ là một trong những căn cứ để đảm bảo nguyên tắc thị trường, công khai, minh bạch, mang lại lợi ích cao nhất cho công ty và chủ sở hữu.
Căn cứ để xem xét trách nhiệm của các bị can trong vụ án chủ yếu là việc Công ty Tân Thuận không thực hiện đúng quy định về xây dựng giá dẫn đến giá chuyển nhượng thấp gây thất thoát nguồn vốn của Đảng bộ Thành phố tại công ty. Mặt khác, không có quy định nào bắt buộc Công ty CP Quốc Cường Giá Lai (là bên nhận chuyển nhượng) phải biết giá của Công ty Tân Thuận được xây dựng đúng hay sai.
Do đó, chưa có cơ sở xác định bà Nguyễn Thị Như Loan có sự thông đồng, cầu kết với các cá nhân trong Công ty Tân Thuận để có lợi trong việc ký kết các hợp đồng chuyển nhượng nên không có cơ sở xem xét trách nhiệm đối với bà Loan.
Đối với trách nhiệm của bà Thái Thị Bích Liên, nguyên Chánh Văn phòng Thành ủy Tp.HCM, cơ quan điều tra cho rằng, hành vi của bà Liên thể hiện sự thiếu trách nhiệm trong công tác quản lý chung nhưng chưa đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự. Do đó, cơ quan điều tra chuyển thông tin về hành vi sai phạm của bà Liên đến Thường trực Thành ủy và UBKT Thành ủy xử lý theo quy định.
Đối với ông Phạm Nhớ Hồng Thương, kết luận điều tra thể hiện, ông Thương không tham gia tham mưu chủ trương chuyển nhượng phần đất đã đền bù tại dự án KDC Phước Kiển và chuyển nhượng 45% trong 55% vốn góp, hoán đổi 10% vốn góp còn lại, chuyển nhượng dự án tại khu IV – KDC Ven Sông cho Công ty CP Quốc Cường Gia Lai. Ngoài ra, quy chế làm việc của Phòng Quản lý Đầu tư – Kinh doanh vốn năm 2008, không quy định trách nhiệm đối với cấp Phó Trưởng phòng. Do đó, không có căn cứ để xem xét trách nhiệm hình sự đối với ông Thương.
Dự án KDC Phước Kiển được chuyển nhượng cho Công ty Quốc Cường Gia Lai thế nào?
Theo nội dung vụ án, dự án Phước Kiển, xã Phước Kiển, huyện Nhà Bè được ban Tài chính quản trị Thành ủy (nay là Văn phòng Thành ủy) chấp thuận chủ trương cho đầu tư. Tháng 11/2000, Công ty Tân Thuận được UBND huyện Nhà Bè giao nhiệm vụ đầu tư xây dựng dự án này.
Đến tháng 8/2009, UBND Tp.HCM có công văn chấp thuận địa điểm cho Công ty Tân Thuận đầu tư dự án Phước Kiển, tổng diện tích là 509.214m2 thời hạn đến 10/8/2010 và được gia hạn lần cuối đến 31/12/2013.
Tuy nhiên, khi hết hạn thực hiện dự án, Công ty Tân Thuận mới chỉ hiệp thương đền bù được 324.970 m2 đất nên chưa hoàn tất việc bồi thường, lập và trình phê duyệt quy hoạch chi tiết xây dựng 1/500 và dự án “ngâm” kể từ đó.
Đến tháng 8/2016, Công ty Cổ phần Quốc Cường Gia Lai có văn bản đề nghị hợp tác đầu tư với Công ty Tân Thuận hoặc xin chuyển nhượng lại 100% dự án Phước Kiển.
Nhận được văn bản từ Công ty Cổ phần Quốc Cường Gia Lai, ông Trần Công Thiện, thành viên Hội đồng thành viên kiêm Tổng giám đốc công ty Tân Thuận đã chỉ đạo Trưởng phòng Kinh tế tổng hợp là ông Nguyễn Xuân Tùng thuê công ty kiểm toán thẩm định giá khu đất hơn 32ha (là phần đã được công ty Tân Thuận hiệp thương đền bù xong) tại dự án Phước Kiển.
Mục đích thẩm định là “Tư vấn giá trị đất để phục vụ đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh của công ty”.
Công ty Kiểm toán & Dịch vụ tin học Tp.HCM là đơn vị được thuê thẩm định giá sau đó đã ban hành chứng thư thẩm định giá xác định diện tích 324.970 m2 đất tại dự án trên có giá bình quân là 1.050.000 đồng/m2.
Ngày 26/4/2017, ông Thiện ký văn bản kiến nghị Văn phòng Thành ủy chấp thuận chủ trương cho hợp tác với công ty Quốc Cường Gia Lai để triển khai dự án.
Trong cuộc họp của Hội đồng xây dựng giá vào 18/5/2017, ông Trần Công Thiện (Chủ tịch Hội đồng xây dựng giá) đã cùng với các thành viên hội đồng này thống nhất căn cứ vào giá trong chứng thư thẩm định giá của công ty Kiểm toán và Tin học, làm giá tối thiểu để thương thảo hợp tác là 1.050.000 đồng/m2 và đơn giá chuyển nhượng là 1.250.000 đồng/m2.
Trong các ngày 16/5 và 1/6/2017, Văn phòng Thành ủy ban hành thông báo, truyền đạt ý kiến của ông Tất Thành Cang thời điểm đó là Phó Bí thư thường trực Thành ủy Tp.HCM chấp thuận chủ trương cho Công ty Tân Thuận chuyển nhượng phần diện tích 324.970 m2 đất tại dự án Phước Kiển cho Công ty Quốc Cường Gia Lai.
Ngày 5/6/2017, ông Trần Công Thiện, đại diện Công ty Tân Thuận ký hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng diện tích 324.970 m2 đất nêu trên cho Công ty Quốc Cường Gia Lai với đơn giá 1.290.000 đồng/m2.
Tuy nhiên, sau khi Cơ quan ANĐT vào cuộc điều tra, ngày 6/8/2020, Hội đồng định giá tài sản kết luận định giá đất tại khu dân cư Phước Kiển vào thời điểm chuyển nhượng là giá 1,768 triệu đồng/m2, chứ không phải 1,29 triệu đồng/m2.
Trên cơ sở đó, Cơ quan ANĐT xác định, Công ty Tân Thuận đã đưa ra đơn giá nói trên chỉ căn cứ duy nhất vào Chứng thư thẩm định giá của Công ty TNHH Kiểm toán và dịch vụ tin học Tp.HCM, sử dụng không đúng mục đích của chứng thư, không đảm bảo ngang giá thị trường dẫn đến hủy bỏ hợp đồng chuyển nhượng vì không đảm bảo giá thị trường, gây thiệt hại hơn 154 tỷ đồng nguồn vốn Nhà nước tại công ty.
Ông Tất Thành Cang sai phạm gì?
Riêng với ông Tất Thành Cang, theo Cơ quan ANĐT, bị can này đã có hành vi không báo cáo Ban Thường vụ Thành ủy mà tự ý cho chủ trương để cấp dưới thực hiện chuyển nhượng phần đất đã đền bù tại dự án khu dân cư Phước Kiển với giá được xây dựng không đúng quy định dẫn đến giá trị chuyển nhượng thấp, gây thất thoát số tiền hơn 167,8 tỷ đồng của Đảng bộ thành phố tại công ty.
Theo hồ sơ, Công ty Quốc Cường Gia Lai đã thanh toán cho công ty Tân Thuận tổng cộng 397 tỷ đồng (bao gồm 374 tỷ đồng tiền chuyển nhượng đất và 23 tỷ đồng VAT).
Văn phòng Thành ủy Tp.HCM sau đó yêu cầu công ty Tân Thuận tạm dừng thực hiện hợp đồng chuyển nhượng dự án Phước Kiển để xem xét lại. Đến ngày 19/12/2017, văn phòng Thành ủy có văn bản để nghị Công ty Tân Thuận thỏa thuận lại giá chuyển nhượng.
Sau khi thỏa thuận lại, hai bên điều chỉnh đơn giá lên 1.768.000 đồng/m2.
Dù đã thỏa thuận lại đơn giá chuyển nhượng và tăng so với đơn giá cũ, nhưng thương vụ chuyển nhượng đã không thể “trót lọt” khi Văn phòng Thành ủy xem xét lại và nhận thấy việc ký chuyển nhượng dự án Phước Kiển không được báo cáo cho tập thể thường trực Thành ủy và tập thể Ban thường vụ Thành ủy là trái với quyết định số 1087 ngày 31/3/2009 của Ban thường vụ Thành ủy.
Ngoài ra, việc chuyển nhượng đất không qua đấu giá trái với quy định tại Nghị định 91/2015 (về quy định việc đầu tư vốn Nhà nước vào doanh nghiệp và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp) và không đúng với Nghị định 44/2014 về quy định giá.
Từ đó, Văn phòng Thành ủy có văn bản đề nghị công ty Tân Thuận hủy hợp đồng chuyển nhượng đất nêu trên.
Ngày 8/5/2018, hợp đồng chuyển nhượng hơn 32ha đất nói trên giữa Công ty Tân Thuận và Công ty Quốc Cường Gia Lai bị hủy bỏ. Công ty Tân Thuận đã trả lại cho Công ty Quốc Cường Gia Lai 394 tỷ đồng nhận trước đó và phải thanh toán thêm 21 tỷ đồng tiền lãi suất.
Nhận thấy có sai phạm nghiêm trọng trong việc chuyển nhượng tại dự án Phước Kiển, Thanh tra Tp.HCM vào cuộc thanh tra toàn diện.
Tháng 9/2018, Thanh tra thành phố này ban hành kết luận về dấu hiệu vi phạm pháp luật trong quá trình đầu tư chuyển nhượng tại dự án Phước Kiển do Công ty Tân Thuận làm chủ đầu tư và chuyển hồ sơ sang Công an Tp.HCM để điều tra.