Trước làn sóng chuyển dịch tìm kiếm nguồn cung cấp mới cho các ngành công nghiệp chế tạo đang diễn ra mạnh mẽ, Việt Nam là điểm đến được lựa chọn cả trong đầu tư lẫn nguồn cung cấp thay thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Công nghiệp hỗ trợ chưa đột phá

Hội nghị tìm kiếm nhà cung cấp công nghiệp hỗ trợ năm 2021 do Sở Công Thương TP HCM tổ chức trong 2 ngày 24 và 25-11 đã thu về những kết quả tích cực. 22 nhà mua hàng là nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đến sự kiện với mong muốn tìm kiếm nhà cung cấp trong nước cho hơn 400 chi tiết sản phẩm thuộc các ngành nghề như điện, điện tử, cơ khí chế tạo, cơ khí chính xác, 3D trên chất liệu carbon, robot và tự động hóa nhà máy, thiết bị truyền tự động, tự động hóa công nghiệp...

Có đến 80% trong số 22 nhà mua hàng đã tìm được nhà cung cấp tiềm năng trong khuôn khổ sự kiện; 82% muốn tiếp tục trao đổi với nhà cung cấp sau sự kiện; 88% mong muốn được tham gia sự kiện kết nối theo chuyên ngành cơ khí, điện tử...; 91% mong muốn được giới thiệu nhà cung ứng mới trong sự kiện tiếp theo. Các đơn vị mua hàng khẳng định nhu cầu hợp tác với các nhà cung cấp nội địa trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ ngày càng tăng. Tuy nhiên, doanh nghiệp (DN) công nghiệp hỗ trợ Việt Nam với quy mô nhỏ, cung ứng đơn hàng lẻ, trong khi nhu cầu của các tập đoàn đa quốc gia là những đơn hàng sản xuất hàng loạt, yêu cầu về cung ứng hàng hóa theo tiêu chuẩn quốc tế.

Bên mua hàng tiếp tục khuyến nghị nhà cung ứng Việt Nam đầu tư nguồn nhân lực tại DN bảo đảm các yêu cầu của sản xuất: duy trì chất lượng ổn định, quản trị tốt chuỗi cung ứng và hướng đến tối ưu hóa trong sản xuất.

Những hạn chế của DN công nghiệp hỗ trợ Việt Nam được chỉ ra sau sự kiện lần này vốn là điểm yếu cố hữu của DN lẫn ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam.

Theo số liệu của Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, hiện cả nước chỉ có gần 400 DN sản xuất công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đủ chất lượng, đã tham gia chuỗi cung ứng của các công ty FDI và xuất khẩu, trong đó 2/3 tập trung tại TP HCM và Hà Nội. Đa số DN này sản xuất trong lĩnh vực cơ khí chế tạo, khoảng 1/3 thuộc lĩnh vực nhựa, cao su, hóa chất, chỉ có dưới 10 DN sản xuất linh kiện và sản phẩm công nghệ liên quan đến điện và điện tử.

TS Dương Minh Tâm - Chủ tịch Hội Cơ khí TP HCM (HAME), nguyên Phó trưởng Ban Quản lý Khu Công nghệ cao TP HCM (SHPT) - chỉ ra rằng sau hơn 2 thập kỷ Chính phủ có những chương trình, chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ, TP HCM cũng tập trung thúc đẩy lĩnh vực này nhưng kết quả chưa đạt như kỳ vọng, công nghiệp hỗ trợ vẫn không có đột phá lớn.

Cần thiết có khu công nghiệp hỗ trợ ứng dụng công nghệ cao

Theo ông Dương Minh Tâm, nhiều năm nay, TP HCM theo chiến lược phát triển công nghiệp và hỗ trợ phát triển công nghiệp hỗ trợ, tập trung vào 4 lĩnh vực công nghiệp mà thành phố có thế mạnh phát triển. Vì vậy, cần thiết hình thành khu công nghiệp hỗ trợ ứng dụng công nghệ cao. Khu này sẽ giữ vai trò trọng yếu trong quá trình thúc đẩy chuyển đổi kinh tế thành phố từ chiều rộng sang chiều sâu, hỗ trợ thúc đẩy nền sản xuất công nghiệp hướng đến ứng dụng công nghệ cao và sáng tạo công nghệ cao, sản phẩm công nghệ cao "made by Vietnam". Đây không chỉ là khu phục vụ cho DN công nghệ cao, FDI hay tiếp sức cho các khu công nghệ cao mà còn là xương sống cho nền sản xuất hiện đại của thành phố.

"Đến tháng 10-2021, SHPT đã có 165 dự án được cấp phép với tổng vốn đăng ký 24.000 tỉ đồng. Số DN công nghiệp hỗ trợ chiếm khoảng 10% tổng số dự án tại SHPT và phát triển rất tốt qua mối liên kết sản xuất với các tập đoàn lớn trong khu như Samsung, Nidec, Jabil... Giá trị gia tăng nội địa trong cơ cấu giá trị sản phẩm chế tạo tại SHTP trong 5 năm gần đây đạt trung bình 20%, dự báo chỉ số này sẽ tăng gấp đôi, gấp ba khi công nghiệp hỗ trợ TP HCM và các tỉnh phụ cận vươn tầm lên công nghiệp hỗ trợ ứng dụng công nghệ cao" - ông Tâm nói về sự cần thiết đẩy mạnh phát triển công nghiệp hỗ trợ ứng dụng công nghệ cao.

Bà Lâm Diệu Tâm Hiếu, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Kizuna JV (một trong những chủ đầu tư hạ tầng và thu hút đầu tư hiệu quả vào khu công nghiệp công nghệ cao), cho rằng nếu đầu tư hiệu quả, phát triển thành công khu công nghiệp hỗ trợ ứng dụng công nghệ cao sẽ góp phần phát triển kinh tế TP HCM bền vững. Để đầu tư hiệu quả và phát triển thành công khu công nghiệp này, thành phố cần xác định các nhóm DN mục tiêu cần thu hút để có kế hoạch đầu tư, chương trình hoạt động phù hợp. Cùng với đó, xác định các ngành sản xuất ưu tiên thu hút đầu tư để từ đó xác định các giá trị, lợi ích vượt trội của mô hình khu công nghiệp hỗ trợ ứng dụng công nghệ cao đem lại cho nhóm DN này.