Ủy ban Thường vụ Quốc hội họp cho ý kiến về chủ trương đầu tư dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 - Ảnh: Quốc hội
Trình bày tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể cho biết tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo quy hoạch dài 2.063km, đã đưa vào khai thác 478km, đang đầu tư 829km, còn lại 756km chưa đầu tư.
Đề xuất dành gần 72.500 tỉ đồng chương trình phục hồi kinh tế làm dự án
Do đó Chính phủ trình Quốc hội quyết định giai đoạn 2021-2025 đầu tư 729km trên các đoạn Bãi Vọt - Cam Lộ, Quảng Ngãi - Nha Trang và Cần Thơ - Cà Mau, chia thành 12 dự án thành phần. Hiện Chính phủ đã chỉ đạo nghiên cứu đầu tư dự án theo phương thức đối tác công - tư (PPP), nhưng ông Thể cho rằng "rất khó bảo đảm thành công".
Theo tính toán, tổng mức đầu tư giai đoạn phân kỳ khoảng 146.990 tỉ đồng. Trong đó, giai đoạn 2021 - 2025 cần bố trí khoảng 119.666 tỉ đồng (khoảng 81,4% tổng mức đầu tư), phần còn lại khoảng 27.324 tỉ đồng (khoảng 18,6% tổng mức đầu tư) chuyển tiếp bố trí giai đoạn 2026 - 2030.
Như vậy, giai đoạn phân kỳ này nguồn cho dự án được bố trí từ kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021 - 2025 đã được Quốc hội thông qua với khoảng 47.169 tỉ đồng; cân đối từ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội với khoảng 72.497 tỉ đồng.
Về kế hoạch triển khai, tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông có quy mô 6 làn xe, khu vực cửa ngõ các trung tâm kinh tế - chính trị lớn quy mô 8 - 10 làn xe, đoạn Cần Thơ - Cà Mau quy mô 4 làn xe.
Chính phủ kiến nghị giải phóng mặt bằng dự án theo quy mô 4 - 6 làn xe hoàn chỉnh. Nhưng giai đoạn phân kỳ đầu tư theo quy mô 4 làn xe với mặt đường 17m (không có 2 làn dừng xe khẩn cấp), tốc độ thiết kế 80 - 120km/h cho tất cả các đoạn của dự án.
Thẩm tra sơ bộ, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh tán thành sự cần thiết đầu tư dự án và đề nghị Chính phủ nghiên cứu, đề xuất các giải pháp hữu hiệu để huy động nguồn vốn ngoài nhà nước cho các dự án giao thông PPP đã được Quốc hội phân bổ vốn theo kế hoạch.
Về quy mô làn xe, thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng yêu cầu tốc độ thiết kế 80 - 120 km/h của 4 làn xe thì yêu cầu mặt đường phải là 24,75m (gồm 4 làn xe và 2 làn dừng xe khẩn cấp). Do đó, việc đầu tư theo quy mô mặt đường 17m sẽ đáp ứng tổng mức đầu tư dự án nhưng lại làm giảm hiệu quả khai thác tuyến đường khi tốc độ khai thác chỉ đạt khoảng 80km/h.
Lưu ý về thủ tục triển khai, dự án có thể kéo dài thời gian
Trong khi đó, băn khoăn về nguồn lực và kinh phí đầu tư, ông Hoàng Thanh Tùng, chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, cho hay vốn dự án là gần 147.000 tỉ đồng, gồm hơn 47.000 tỉ đồng kế hoạch đầu tư công trung hạn, nhưng trong nghị quyết 29 của Quốc hội thông qua đồng ý bổ sung cho dự án với mức thấp hơn, nên ông đề nghị cần làm rõ hơn về sự chênh lệch các con số này.
Ngoài ra, một nguồn nữa được đề xuất cân đối từ chương trình phục hồi kinh tế xã hội với gần 72.500 tỉ đồng, nhưng hai chương trình này có độ vênh về thời điểm triển khai. Chương trình phục hồi kinh tế trọng tâm 2022 - 2023, trong khi dự án đường cao tốc lại kéo dài những giai đoạn sau.
Do đó, ông cho rằng có thể mất 3 năm triển khai thủ tục, thì năm 2025 mới triển khai nhưng yêu cầu là năm này phải cơ bản hoàn thành là rất khó.
"Phải đến năm 2027 mới có thể khả thi trong điều kiện 'mọi thứ phải suôn sẻ', bởi phải mất tới 3 năm làm thủ tục, 3 năm triển khai thi công, chưa kể có thể có độ trễ thì xây dựng dự án có thể chậm hơn", ông Tùng lo ngại.
Cũng băn khoăn về quá trình triển khai thủ tục còn bất cập, kéo dài thời gian, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ dẫn chứng trong giai đoạn 1, ban đầu công bố đấu thầu quốc tế, xong đến "hồi kết" lại cho rằng rủi ro, trình lại để đấu thầu trong nước. Hay việc thay đổi phương thức đầu tư, ban đầu triển khai là 8 gói PPP và 3 gói đầu tư công, nhưng sau đó lại đổi 3 gói PPP và 8 gói đầu tư công.
"Mỗi chuyện thay đổi phương thức đấu thầu, thay đổi phương thức đầu tư, mất gần 4 năm, nên ta đừng để công trình này giống giai đoạn 1. Cứ nói chậm, vướng pháp luật nhưng không hẳn như vậy. Vướng gì trong Luật đầu tư công đã sửa, Luật PPP đã sửa, nên đừng để giai đoạn 2 rơi vào tình trạng như vậy", ông Huệ nói.
Vì vậy Chủ tịch Quốc hội đề nghị trong báo cáo tới đây cần phải tính hết các ý kiến mà Quốc hội quan tâm, ngoài việc hoàn thiện hồ sơ, có báo cáo tiếp thu giải trình và ý kiến thẩm tra để thống nhất lại, chuẩn bị tốt các báo cáo và dự thảo nghị quyết để Quốc hội thông qua.
Bộ Giao thông vận tải là đầu mối thực hiện 12 dự án đường cao tốc Bắc - Nam TTO - Chính phủ đề xuất Quốc hội giao Bộ Giao thông vận tải là đầu mối tổ chức thực hiện đầu tư dự án đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025, nhưng xem xét giao địa phương có đủ năng lực thực hiện dự án thành phần.