Tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam theo quy hoạch dài 2.063 km, đã đưa vào khai thác 478 km, đang đầu tư 829 km. Đây có thể coi là giai đoạn 1, phần còn lại 756 km chưa đầu tư.
Trong phần này, Chính phủ dự kiến đầu tư đường cao tốc Bắc - Nam giai đoạn hai với tổng chiều dài 729 km, gồm các đoạn Bãi Vọt – Cam Lộ, Quảng Ngãi – Nha Trang và Cần Thơ – Cà Mau, chia thành 12 dự án thành phần có thể vận hành khai thác độc lập. Thời gian tiến hành từ 2021-2025.
Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể. Ảnh: quochoi.vn
Trên cơ sở hành lang pháp lý mà Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) mà Quốc hội thông qua năm 2020, Chính phủ mong muốn triển khai đầu tư giai đoạn 2 dưới hình thức PPP. Tuy nhiên, quá trình nghiên cứu cũng như thực tiễn PPP với một số dự án thành phần của đường cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 1 là “rất khó bảo đảm thành công” - theo báo cáo của Chính phủ đang xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong phiên họp sáng ngày 10-12.
Cụ thể, Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể cho biết ở giai đoạn 1, Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư năm 2017 với hình với 8/11 dự án thành phần dưới phương thức PPP, nhưng quá trình triển khai sau đó gặp nhiều khó khăn, Chính phủ đã trình và Quốc hội chấp thuận điều chỉnh sang đầu tư công với 5 dự. Nhưng 3 dự án PPP còn lại cũng đang gặp khó khăn. “Tới nay chỉ có 1 dự án ký kết được hợp đồng tín dụng, 2 dự án còn lại vẫn đang đàm phán”- ông Thể nói.
Vì vậy, với giai đoạn 2, Chính phủ kiến nghị triển khai theo hình thức đầu tư công. Sau khi hoàn thành sẽ nghiên cứu nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn nhà nước. “Đây cũng là một hình thức huy động nguồn lực xã hội để tiếp tục đầu tư cho kết cấu hạ tầng” - ông Thể so sánh phương án này với PPP.
Bộ Chính trị đã cho ý kiến
Thẩm tra sơ bộ, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết Thường trực Ủy ban tán thành về sự cần thiết đầu tư đường bộ cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2. “Việc Chính phủ đề xuất đầu tư theo hình thức đầu tư công để bảo đảm tiến độ cho dự án là có cơ sở” - ông Thanh phát biểu.
Tuy nhiên, vướng mắc lúc này là kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2021-2025 đã được Quốc hội thông qua, trong đó có cả những giao thông đường bộ dự kiến đầu tư theo phương thức PPP. Vậy nên, cho dù giai đoạn 2 dự án cao tốc Bắc - Nam có thực hiện theo phương thức đầu tư công thì cơ quan thẩm tra của Quốc hội vẫn lưu ý: "Chính phủ cần nghiên cứu, đề xuất các giải pháp hữu hiệu để huy động nguồn vốn ngoài nhà nước cho các dự án giao thông PPP đã được Quốc hội phân bổ vốn theo kế hoạch. Đồng thời cần khẩn trương rà soát, xử lý dứt điểm những tồn tại, hạn chế của các dự án giao thông BOT thời gian qua”.
Dự phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Vương Đình Huệ cho biết, Bộ Chính trị đã họp, cho ý kiến vấn đề cân nhắc phương thức đầu tư cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2. Về nguồn tiền, dự kiến là sẽ lấy từ gói kích thích kinh tế.
Theo tính toán sơ bộ của Chính phủ, tổng mức đầu tư giai đoạn 2 gần 147.000 tỉ đồng, đề xuất phân kỳ đầu tư từ 2021 - 2025 là hơn 119.600 tỉ đồng; phần còn lại, hơn 27.300 tỉ đồng, sẽ bố trí tiếp trong các năm 2026 – 2030.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ. Ảnh: quochoi.vn
Chủ tịch Quốc hội nói: “Dự án đặc biệt quan trọng, lại muốn triển khai nhanh, gấp rút, chỉ đạo tập trung thống nhất thì tinh thần đề xuất giao Bộ GTVT làm chủ đầu tư. Hội đồng thẩm định dự án này đã có ý kiến như thế rồi. Các chuyên gia, nhà khoa học, địa phương cũng nói việc này”.
Đây là điểm khác so với dự kiến ban đầu của Chính phủ, giao các tỉnh có đường cao tốc Bắc - Nam đia qua làm chủ đầu tư các dự án thành phần.
Góp ý cụ thể, ông Huệ đề nghị Chính phủ tập trung chỉ đạo chủ đầu tư và chính quyền các địa phương về công tác giải hóng mặt bằng (GPMB). Đây là lĩnh vực mà Chính phủ đã có kinh nghiệm tốt, khi Thủ tướng từng phê duyệt đề án GPMB rút gọn cho TP.HCM, rút ngắn được mấy trăm ngày.
“Cái này trong thẩm quyền của Chính phủ, Thủ tướng, tại sao chúng ta không áp dụng cơ chế GPMB đã làm? Theo quy định của pháp luật hiện hành thôi chứ chẳng có gì khác luật cả” - ông Vương Đình Huệ đặt vấn đề.
Chậm không phải do luật
Liên quan đến kế hoạch đấu thầu, Chủ tịch Quốc hội lưu ý các dự án thuộc đường cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 1 mất hàng năm cho việc này. Đầu tiên là công bố đấu thầu quốc tế, sau lại có ý kiến nói rủi ro nên chuyển sang đấu thầu trong nước. Lúc đầu tất cả là PPP, sau đó chuyển sang 8 gói PPP, 3 gói đầu tư công...
“Vì mấy chuyện đó mới kéo dài, chứ không phải do vướng luật. Không đến mức độ là luật pháp cản trở đầu tư như chúng ta nói. Tôi nói hai việc đó mất gần 4 năm, không ít đâu. Có mỗi chuyện thay đổi phương thức đấu thầu và thay đổi phương thức đầu tư mà trình lại Quốc hội. Chúng ta đừng để công trình này lại giống như giai đoạn 1” - Chủ tịch Quốc hội phát biểu.
Cuối phiên họp về đường cao tốc Bắc - Nam, Phó Chủ tịch Quốc hội phụ trách mảng kinh tế, ngân sách, ông Nguyễn Đức Hải kết luận Uỷ ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình nội dung này ra kỳ họp Quốc hội bất thường tới đây. Tuy nhiên ông Hải đề nghị Chính phủ rà soát tổng mức đầu tư, triển khai dự án tiết kiệm, hiệu quả, làm rõ phương án lựa chọn công nghệ. Thường vụ Quốc hội thống nhất giao Bộ GTVT làm chủ đầu tư dự án, nhưng giao kinh phí GPMB cho địa phương. Địa phương tập trung vào nhiệm vụ này và có sự cam kết trách nhiệm.
| Theo quy hoạch, tuyến cao tốc Bắc – Nam giai đoạn 2 (còn gọi là cao tốc Bắc - Nam phía Đông) có quy mô 6 làn xe; phần cửa ngõ các trung tâm kinh tế - chính trị lớn thì mở rộng tới 8 - 10 làn xe; đoạn Cần Thơ - Cà Mau lưu lượng đi lại thấp hơn nên đầu tư ở mức 4 làn xe. Về GPMB, Chính phủ đưa ra nhiều phương án để đánh giá ưu, nhược điểm, tính toán hiệu quả đầu tư, khả năng cân đối nguồn vốn. Trên cơ sở đó đề xuất GPMB dự án theo quy mô 4 - 6 làn xe hoàn chỉnh. Còn làm đường theo phân kỳ, trước mắt là đầu tư ở quy mô 4 làn xe với mặt đường 17m (không có 2 làn dừng xe khẩn cấp), tốc độ thiết kế 80 – 120km/h cho tất cả các đoạn của dự án. Băn khoăn về nội dung này, Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng theo quy chuẩn tốc độ 80 - 120 km/h thì mặt đường phải rộng 24,75m, gồm 4 làn xe và 2 làn dừng xe khẩn cấp. Đây cũng là thực tiễn khai thác với các đường cao tốc đã đầu tư thời gian qua. Vậy nên, việc đầu tư mặt đường 17m thì tốc độ xe cộ chỉ khoảng 80km/h, tức giảm hiệu quả khai thác tuyến đường. Ngoài ra, cơ quan thẩm tra cũng lưu ý với hiện trạng về phương tiện, kinh nghiệm quản lý, ý thức tham gia giao thông hiện nay, việc đầu tư theo quy mô này sẽ gây nguy cơ cao mất an toàn giao thông, và có phần tốn kém hơn khi mở rộng mặt đường ở giai đoạn sau. “Đây cũng là khuyến nghị của các chuyên gia trong lĩnh vực giao thông đường bộ” - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Thanh cho biết. |
