Những quán phở nằm nép mình ở con phố nhỏ Hà Nội vẫn thường đông khách - Ảnh: AN LÊ

Phú Quang đã dừng cuộc chơi trần thế khiến Hà Thành phải sa lệ, giăng mù, cả kinh thành mấy bữa chìm trong màu mắt đục tiếc thương. Có lẽ quãng thời gian gần một tuần qua là lúc nhạc của Phú Quang được chơi nhiều nhất.

Ngồi trong cái lạnh của mùa đông Hà Nội, nghe những khúc nhạc của Phú Quang với hoàng lan, hoa sữa, gió bấc, tiếng dương cầm, cây bàng, cửa ô, mái ngói, cây cầu đổ gãy… tôi thấy một Hà Nội lãng mạn, kiêu kỳ, đầy trầm tư hiện lên thật đa dạng, phong phú. Nhưng than ôi, Hà Nội đó lại không có phở.

Những bài hát về Hà Nội của Phú Quang không có phở quả thực là một điều quá đáng tiếc. Bởi phở của Hà Nội quá đẹp, đã chạm vào đáy sâu cảm xúc tâm hồn của biết bao người ăn phở, mê phở đến đắm đuối. Thế nên, phở xứng đáng phải có vị trí trong ca khúc Hà Nội của Phú Quang.

Phở là một món ăn tinh túy của ẩm thực Việt Nam

Phú Quang là một gã lãng tử hay "lang thang trên phố". Ông đã dùng hình ảnh "lang thang" không chỉ một lần trong việc chọn lựa câu từ để phối nhạc. 

Một kẻ lang thang phố phường sẽ có những chuyến bát phố miên man, và mắt của anh ta sẽ không thể bỏ sót những quán phở cũng như thú vui xơi phở.

Mỗi góc phố của Hà Nội đều có quán phở bởi không một góc ăn uống hè phố nào lại có thể vắng đi sự hiện diện của phở. 

Quán phở đó có thể "trấn môn chi bảo", có thể là vô danh tầm thường, có thể "người xe như nước, ra vào như nêm", cũng có thể hiu hắt soi một tảng thịt bò nâu sậm giữa cô đơn.

Hà Nội mùa đông, mọi thứ đều chìm trong màu bàng bạc. Có khi là bởi hàn khí bốc lên từ mặt nước sông hồ, nhưng cũng có khi mà là một làn khói nóng chợt bùng lên và bủa vây không gian khi nắp vung lật mở. Làn khói trắng bạc của nồi nước phở sục sôi đó có lẽ nào không đẹp như "sương giăng phố vắng".

Một kẻ tha hương trở về Hà Nội trong một ngày đông lạnh. Thật diễm phúc cho anh ta khi đang mỏi mệt gõ gót trên vỉa hè lạnh lẽo, bất chợt được cả làn khói nóng thơm tho mùi gừng nướng, sức nực vị quế hồi, gây gây hương xương bò bao phủ, quấn quýt đón đứa con xa.

Cú chạm đó sẽ khiến sự tái sinh nảy nở trong con người lữ khách như Antaeus lấy được sức mạnh từ đất mẹ Gaia trong thần thoại Hy Lạp. Điều đó khiến kẻ tha hương kia bồi hồi như khi "chạm bóng cửa ô". 

Quê hương là gì? Quê hương chính là hương vị của món ăn, của làn khói phở thơm phức đã ấp ủ Hà Nội biết bao mùa đông.

Thế nên có lẽ cái cửa ô khiến Phú Quang run run "chạm vai gầy áo mẹ" đó chính là của ô Quan Chưởng, một cái cửa ô dẫn vào miên man những quán phở ngon lành trên trục phố Hàng Chiếu, Hàng Mã này, mở đầu bằng quán phở Vân ngay ngoài cửa ô.

Phú Quang hẳn đã phải xơi phở Tư Lùn, phở Chiêu ở Hàng Đồng rẽ ra từ Hàng Mã, phở Lâm hay phở Khôi hói ở Hàng Vải cách đó mấy bước chân. 

Phở Chiêu

Trong bán kính 1000 mét, cũng là vô số quán phở lừng danh như phở Bát Đàn, phở Lý Quốc Sư ở Phùng Hưng hay phở Mặn ở Gầm Cầu.

Vậy tại sao trong Hà Nội ngày trở về, không phải là "Bên quán phở, em buồn nghe trút lá. Chiều mưa sa, giăng kín phố dài"?

Ăn phở nơi vỉa hè trong những ngày thời tiết chuyển lạnh

Hình ảnh một thiếu phụ ngồi trầm ngâm trong quán phở lẽ nào không đẹp. Tôi nhớ đến người đàn bà bán phở ở chắn tàu đường Trần Phú, ngồi trầm ngâm dưới tảng thịt bò, một cơn gió lạnh ùa qua khiến vạn vạn lá xà cừ gieo mình xuống đất rồi xào xạc đuổi nhau đến vô cùng.

Những người đàn bà trong ca khúc Hà Nội của Phú Quang chỉ có tên là Em. Người đàn bà đó là hóa thân của Hà Nội. Người đàn bà đó có thể gói đêm vào trong tóc, có thể hoá đá một kiếp người, có thể chơi dương cầm trong căn nhà đổ, có thể chở mùa thu về phố.

Phú Quang đã rất yêu người đàn bà đó, tận hiến của cuộc đời để ca ngợi nàng, chia sẻ từng phút giây sống chết, chia sẻ mọi nỗi buồn đau. 

Nhưng Phú Quang và người đàn bà đó lại không chia cho nhau bát phở. Bởi để ý kỹ, những người yêu nhau khi bước vào quán phở, giữa họ luôn có sự san sớt, sẻ chia.

Người ta yêu nhau thường hay đưa nhau đi ăn phở. Hành vi ăn phở thể hiện sự quan tâm thành thực. Trong tình yêu cần có một con tim nồng ấm, nhưng con tim lại rất gần dạ dày. Vậy nên, muốn con tim vui, luôn nồng ấm thì dạ dày cũng phải được đủ đầy.

Gần đây rộ lên một trào lưu xuất phát từ một bộ phim Hàn Quốc, dùng việc "ăn mì" để thể hiện tình yêu và khát vọng yêu đương. Cô gái muốn chàng trai ở bên mình sẽ nói: "Anh có thể ăn mì em nấu không", một thông điệp lưu luyến rất tế nhị và mạnh mẽ. Mì của Hàn Quốc cũng giống phở của Việt Nam vậy.

Thế nên bát phở là ấn chứng của tình yêu vĩnh cữu. Bát phở trên vỉa hè hay trong quán xá, bát phở lúc nhá nhem chiều xuống hay nửa đêm đông muộn, bát phở giữa xô bồ bụi bặm hay lặng lẽ gác nhỏ lầu cao… sẽ ngon hơn khi được ăn cùng người trong mộng.

Vắt cho nhau một miếng chanh, rắc cho nhau một chút hạt tiêu, rưới cho nhau một chút giấm tỏi, tương ớt, cùng nhìn nhau qua làn khói, cùng hít thở mùi phở thơm, rồi lấy phở từ bát mình chia thêm cho người kia… đấy đều là những hành vi không thể thực hiện nếu không có sự yêu thương.

Phú Quang có thể "chia cho em một đời tôi" với đầy đủ vui buồn, ái ố hỉ hộ. Nhưng sao ông không chia cho em một bát phở để rồi khi không còn đam mê, không còn tình yêu, đành lầm lũi "về héo khô"? 

Tình yêu cần những lời nói nồng nàn, tình cảm chân thành, quyến luyến da thịt, nhưng tình yêu cũng cần những bát phở nóng hổi làm nhân chứng.

Cho dù cuộc đời sau này ra sao, nhân duyên hợp tan còn mất, thì nhờ có phở mà trong ký ức vẫn còn những khoảnh khắc "ta còn em, hàng phở cũ rêu phong" để "người nghệ sĩ lang thang đi ăn phở" gấm nhấm trong nỗi nhớ mùa đông.

Mùa Đông này, Hà Nội không còn chàng lãng tử Phú Quang của mình nữa. Nhưng Hà Nội vẫn còn những quán phở, thứ đã làm nên vẻ đẹp ẩm thực của mảnh đất này. Phở cần được tôn vinh như một nét đẹp bậc nhất của Hà Nội, như đã có hẳn Ngày Phở Việt Nam 12-12.

Phú Quang đã "vội vã trở về, vội vã ra đi". Hy vọng trong hành trang ông lấy cho mình sang cõi khác có cả bát phở bò nóng bỏng, xanh ngát hành hoa!

Trực tiếp: Ngày Của Phở 12 - 12

TTO - Hôm nay 12 - 12, báo Tuổi Trẻ tổ chức 'Ngày Của Phở" lần thứ 5 và đặc biệt hơn Google cũng chính thức ấn định 12/12 sẽ là 'Ngày Của Phở', một trong những món ăn đặc trưng trong nền ẩm thực Việt Nam.