Theo Hiệp hội Thép Việt Nam, từ khi Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có hiệu lực từ 14/1/2019, xuất khẩu sản phẩm thép đã chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc. Tính riêng 10 tháng đầu năm 2021, xuất khẩu thép sang Mexico đã vượt 700.000 tấn, trị giá gần 800 triệu USD.

Ngoài Hiệp định CPTPP, Mexico còn là thành viên của Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) gồm Mỹ, Canada và Mexico. Do đó, thông qua thị trường Mexico, không gian xuất khẩu sản phẩm thép của Việt Nam được mở rộng rất nhiều.

Tuy nhiên, xuất khẩu tăng nhanh nhờ thuận lợi hóa thương mại từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) cũng là nguyên nhân khiến thép Việt mới đây bị Mexico đưa vào tầm ngắm khởi kiện.

Số liệu sơ bộ từ Trung tâm thương mại quốc tế (ITC) cho thấy, trong năm 2020, Mexico nhập khẩu khoảng 220 triệu USD sắt thép các loại từ Việt Nam, tăng khoảng 70% so với năm 2019.

Trong đó, các sản phẩm sắt thép không hợp kim cán phẳng, có chiều rộng từ 600mm trở lên, đã phủ, mạ hoặc tráng có mã HS 7210 chiếm gần 80%. Tháng 8/2021, Bộ Kinh tế Mexico đã nhận đơn của ngành sản xuất trong nước yêu cầu điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm thép mạ có xuất xứ từ Việt Nam.

Do Việt Nam và Mexico cùng là thành viên của Hiệp định đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), nên các sản phẩm có mã HS 7210 của Việt Nam đang được hưởng thuế suất ưu đãi 0% khi xuất khẩu sang thị trường này. Đây là vụ việc khởi xướng điều tra phòng vệ thương mại đầu tiên của Mexico đối với Việt Nam.

Về vấn đề này, chia sẻ tại toạ đàm “Rủi ro phòng vệ thương mại khi tham gia các FTA - Nhìn từ vụ việc Mexico điều tra chống bán phá giá với thép mạ nhập khẩu từ Việt Nam”, bà Phạm Châu Giang - Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, Mexico nhận đơn khởi xướng điều tra phòng vệ thương mại đối với thép Việt cũng không quá bất ngờ. Hiệp hội Thép Việt Nam và doanh nghiệp xuất khẩu thép đã được cảnh báo trước đó từ hơn 1 năm.

“Sự cảnh báo dựa trên 2 dấu hiệu, xuất khẩu thép Việt Nam sang Mexico tăng nhanh từ khi Hiệp định CPTPP có hiệu lực và doanh nghiệp thép Mexico kiến nghị lên Chính phủ rằng thép Việt Nam có thể gây ảnh hưởng đến ngành sản xuất thép của Mexico”, bà Giang cho hay.

Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại cho biết, sau khi Mexico khởi xướng điều tra, Bộ Công Thương đã tổ chức cuộc họp với Hiệp hội và doanh nghiệp thép để thông tin, phổ biến các quy định của Mexico trong vụ kiện chống bán phá giá.

Theo bà Giang, pháp luật của Mexico về chống bán phá giá cơ bản tuân thủ với quy định trong WTO, tuy nhiên cũng có những điểm thuận và không thuận lợi trong vụ việc này.

Về điểm không thuận lợi, khó khăn lớn nhất cho doanh nghiệp Việt Nam theo bà Giang đó là rào cản về ngôn ngữ. “Trong bản thông tin họ gửi đi và bản trả lời câu hỏi của doanh nghiệp Việt Nam họ yêu cầu dùng tiếng Tây Ban Nha, đồng thời phải hợp pháp hóa bởi lãnh sự”, bà nói.

Về mặt thuận lợi, theo bà Giang đây là vụ kiện thứ 19 của các nước đối với thép mạ Việt Nam nên các doanh nghiệp đã làm quen với quy trình của một vụ kiện.

“Điều may mắn trong quá trình đàm phán gia nhập CPTPP, chúng ta đề nghị và được Mexico chấp nhận nước ta là nền kinh tế thị trường. Vì vậy, khi điều tra, họ sẽ chấp thuận sử dụng các dữ liệu về sản xuất và kinh doanh tại Việt Nam, chứ không sử dụng dữ liệu thay thế - điều rất bất lợi cho doanh nghiệp nước ta trong các vụ kiện mà nước kiện chưa công nhận nước ta là nền kinh tế thị trường”, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại nói.

Với những điểm khó khăn và thuận lợi trên, bà Phạm Châu Giang cho rằng, có lý do để hy vọng, trong trường hợp Mexico áp thuế chống bán phá giá thì mức thuế sẽ không cao tới mức cản trở hoạt động xuất khẩu thép Việt Nam sang thị trường này.