Hồi tháng 10, khi nhà sáng lập Mark Zuckerberg tuyên bố đổi tên công ty mẹ của Facebook thành Meta Platforms, nhằm hỗ trợ tạo ra một thế giới kỹ thuật số mới được gọi là "vũ trụ ảo" (metaverse), ông đã bị chế giễu không thương tiếc. Đối với một số người, ông đang tạo ra lớp màn để đánh lạc hướng sự chú ý khỏi tranh cãi chính trị. Với những người khác, ông chỉ là tỷ phú công nghệ tiếp theo muốn thực hiện giấc mơ thời thơ ấu, cũng như cách Jeff Bezos của Amazon và Elon Musk của Tesla chế tạo tên lửa để bay lên vũ trụ.
Tuy nhiên, Mark Zuckerberg đã chọn thời điểm rất hoàn hảo. Kể từ tháng 10, số lượt tìm kiếm thông tin về metaverse trên Google tăng vọt. Phố Wall cũng ngày càng quan tâm. Theo hãng môi giới Bernstein, thuật ngữ metaverse được nhắc đến 449 lần trong các buổi công bố báo cáo tài chính trực tuyến quý III, tăng từ 100 lần quý trước đó..
Điều này cho thấy các thị trường có quy mô tiềm năng ít nhất 2.000 tỷ USD mỗi năm có thể chịu tác động của metaverse. Ngân hàng Jefferies cho rằng biết dù hiện tượng này có thể chỉ tồn tại hơn một thập kỷ, metaverse vẫn có khả năng ảnh hưởng đến "mọi khía cạnh trong cuộc sống con người".
Minh hoạ về "vũ trụ ảo" của tác giả Brett Ryder trên The Economist, với mắt kính là biểu tương "vô cực", cùng là hình ảnh được dùng để cách điệu làm logo Meta.
Những gã khổng lồ công nghệ khác như Microsoft cũng đang lên kế hoạch hướng đến metaverse. Các công ty lớn còn thuộc quyền kiểm soát của nhà sáng lập có thể trở thành các đơn vị tiên phong hăng say nhất. Trong đó, Mark Zuckerberg (với tài sản ròng gần 125 tỷ USD và gần như toàn quyền kiểm soát một công ty trị giá 908 tỷ USD) là nổi bật nhất.
Những người khác gồm Jensen Huang của Nvidia - công ty sản xuất bộ xử lý đồ họa trị giá 722 tỷ USD - và Pony Ma của Tencent - gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc trị giá 550 tỷ USD. Tencent cũng đầu tư vào game, với 40% cổ phần Epic Games - công ty sở hữu "Fortnite", một trong các game phổ biến nhất thế giới.
Nhà sáng lập Epic, Tim Sweeney, là một nhân vật đáng chú ý. Gần đây, ông nói với Bloomberg rằng metaverse là cơ hội trị giá hàng nghìn tỷ USD. Các công ty như ông đang chạy đua để có được một tỷ người dùng, nhằm giành quyền thiết lập các tiêu chuẩn của metaverse trong tương lai.
Điều này đang hình thành cuộc chiến giữa các tỷ phú, tương tự như cuộc chạy đua vào vũ trụ thực của Jeff Bezos và Elon Musk. Thay vì khoa học tên lửa, đây là cuộc chiến về reality-bending headsets (tai nghe âm thanh thực), Blockchain, tiền kỹ thuật số và sức mạnh tính toán đáng kinh ngạc.
Tuy nhiên, những gì các tài phiệt này nói về vũ trụ ảo cũng vẫn chưa rõ ràng. Liệu nó có phải là thế giới ảo hoàn toàn trong tương lai, với nhân vật đại diện, biệt thự ven biển và những đam mê trực tuyến khác khiến thế giới thực trở thành nơi buồn chán?
Hay nó chỉ đơn giản là một phiên bản phong phú hơn, hòa nhập hơn của hiện thực? Con người vẫn giao lưu, làm việc, mua sắm và chơi trực tuyến ngay cả khi cuộc sống ở thế giới hiện tại vẫn diễn ra bình thường?
Hiện chưa rõ liệu người dùng Internet trong tương lai có bị hấp dẫn bởi giấc mơ của những tỷ phú công nghệ này hay không. Khi xem xét các tham vọng của Meta, Nvidia, Epic và Tencent, chúng ta có thể thấy phạm vi tiếp cận metaverse của họ là khác nhau. Mỗi công ty lại có sở trường riêng.
Năm nay, Zuckerberg dành 10 tỷ USD chủ yếu phát triển tai nghe, kính thực tế ảo và công nghệ thực tế ảo tăng cường mà ông hy vọng sẽ cung cấp thiết bị truy cập tối ưu cho metaverse.
Nvidia thì tập trung vào cái gọi là Đại vũ trụ (omniverse), một công nghệ dựa trên chip của hãng, giúp kỹ sư, nhà thiết kế và các loại hình sáng tạo khác kết hợp ảo với nhau để tạo ra mọi thứ. Hiện tại, việc này chủ yếu ứng dụng trong công nghiệp.
Epic thì đã tạo ra thế giới ảo trong nhiều năm, bao gồm game "Fortnite". Một ứng dụng nổi bật khác là Unreal Engine, nền tảng cung cấp cho cchính họ và các nhà phát triển khác khả năng tạo ra các trải nghiệm 3D sống động như thật, gồm các trò chơi, phim ảnh, mô hình kiến trúc và các thiết kế công nghiệp.
Tencent lại cần vượt qua thách thức tại Trung Quốc. Pony Ma có lẽ sẽ làm điều này một cách thận trọng, trong bối cảnh giới chức đang siết kiểm soát các hãng công nghệ. Tuy nhiên, siêu ứng dụng phổ biến WeChat của Tencent, bao gồm WeChat Pay, thực sự là phiên bản 2D của cái mà vũ trụ ảo có thể hình thành trong phiên bản 3D.
Điều gì đang thúc đẩy tham vọng về metaverse của các tỷ phú? Trước tiên, Internet di động đang tiến gần đến giai đoạn cuối của kỷ nguyên. Ở Mỹ và châu Âu, các chính trị gia đe dọa đưa ra các quy định chặt chẽ hơn với các công ty độc quyền và lạm dụng quyền riêng tư, đặc biệt là Facebook và Google.
Tại Trung Quốc, ngành công nghệ đang quay cuồng trước sức ép của chính phủ. Không phải vô cớ mà một số doanh nhân công nghệ thế hệ đầu ở Mỹ và Trung Quốc bỏ cuộc. Những người vẫn đứng vững cần một câu chuyện mới đầy hấp dẫn. Đó chính là metaverse.
Cùng với đó, các hãng công nghệ đang hoạt động trong một xã hội bị ràng buộc. Apple là mối lo điển hình đối với Zuckerberg và Sweeney. Nhà sản xuất iPhone đang sử dụng cài đặt riêng tư trong hệ điều hành iOS để kiểm soát mức độ Facebook có thể bán các quảng cáo trực tuyến.
Epic cũng tham gia vào cuộc chiến chống lại Apple, liên quan đến việc các khoản phí mà App Store áp đặt cho các nhà phát triển trò chơi. Đó là lý do cả Zuckerberg và Sweeney đều muốn trở thành kiến trúc sư cho các hệ điều hành trong tương lai.
Metaverse không chỉ mang đến lợi ích cho các đại gia công nghệ này. Apple đến nay khá im lặng về vũ trụ ảo, nhưng chắc chắn đang chuẩn bị một cuộc đột phá. Các công ty viễn thông muốn hưởng lợi đã đầu tư rất nhiều vào mạng 5G siêu nhanh, có độ trễ thấp. Các nền tảng đang phát triển nhanh chóng như Roblox - cung cấp mô hình trò chơi tự thiết kế thu hút 200 triệu người dùng mỗi tháng - cũng chiếm được cảm tình của giới trẻ.
Dĩ nhiên cũng có những người phản đối, đặc biệt là những người ủng hộ các công nghệ phân tán nhiều hơn, còn được gọi là Web3. Những người này cho rằng Blockchain và tiền kỹ thuật số mới là công nghệ quan trọng tiếp theo, dù chuyên gia công nghệ Ben Thompson chỉ ra rằng chính Blockchain và tiền số sẽ có đất dụng võ trong vũ trụ ảo nhiều hơn là thế giới thực.
Ông cho rằng có rất nhiều thứ trong công nghệ giờ có thể cạnh tranh. "Elon Musk muốn lên mặt trăng. Còn Mark Zuckerberg thì muốn tạo ra những mặt trăng hoàn toàn mới trong không gian kỹ thuật số", ông nói. Do đó, ngoài cuộc đua ra vũ trụ thật, giới công nghệ còn đang chứng kiến cuộc đua tạo ra các vũ trụ ảo.
Mark Zuckerberg, Jensen Huang, Tim Sweeney, Pony Ma và những người khác có thể hứa hẹn về mạng Internet tương lai cởi mở, hòa nhập và hấp dẫn hơn so với mạng di động hiện nay. Nhưng mỗi người đều muốn đạt được thành công trước, để có thể đặt ra các quy tắc có lợi cho bản thân.
Phiên An (theo The Economist)