Và điều đáng lo hơn: những "khối u" sai phạm mua sắm vật tư y tế trong phòng chống dịch của ngành y tiếp tục vỡ lở.

Hễ cơ quan điều tra "sờ" đến, từ những bệnh viện cấp trung ương như Bệnh viện Bạch Mai, đến các bệnh viện địa phương như Bệnh viện Tim Hà Nội và các cơ sở y tế công lập khác, các vấn đề về nhận hối lộ, móc ngoặc với doanh nghiệp để "thổi" giá và thu lợi bất chính lộ ra. 

Khi sai phạm không còn là một vài trường hợp cá biệt, điều đó cho thấy chính sách và quy trình thực thi, công tác giám sát về mua sắm công tại các cơ sở y tế công lập là có vấn đề và cần đánh giá lại toàn diện.

Bài học đầu tiên cho thấy không đấu giá mà chỉ định thầu hay những kiểu như chỉ định thầu trong đầu tư, mua sắm công là mảnh đất màu mỡ của tham nhũng và dù có được bổ trợ bằng những quy trình, thủ tục thế nào đi chăng nữa cũng không thể ngăn được tham nhũng. 

Cho đến thời điểm này, những vụ việc mua sắm của các trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) bị nghi ngờ "thổi giá" để tham nhũng đều là các vụ việc chỉ định thầu. Đã chỉ định thầu thì không thể có hàng hóa, dịch vụ với mức giá cạnh tranh. 

Các quy trình như giám định giá độc lập hay hội đồng giám định đều dễ dàng bị qua mặt. Bởi đơn giản, công ty giám định giá tư nhân trong quy trình này chỉ đóng vai trò là "sân sau" hay "con rối" lập ra để hợp thức hóa thủ tục.

Do đó, việc mua sắm vật tư y tế nhất thiết phải tiến hành theo phương thức đấu thầu công khai, có cạnh tranh, theo quy trình minh bạch để giảm thiểu rủi ro "chỉ định" doanh nghiệp sân sau, thân hữu hay hối lộ, móc ngoặc để thắng thầu. 

Trong trường hợp khẩn cấp như mua sắm khi có dịch bệnh xảy ra, vai trò hỗ trợ và giám sát của liên ngành, đó là ngành y tế và ngành tài chính (cấp bộ cho các gói thầu của cơ sở y tế cấp trung ương; hay cấp sở với cơ sở y tế công lập địa phương) là đặc biệt quan trọng. 

Việc hỗ trợ thông tin và giám sát trực tiếp của các cơ quan này sẽ giúp giảm thiểu rủi ro sai phạm khi cơ sở y tế phải tiến hành mua sắm khi áp lực trong thời gian dịch bệnh là rất lớn.

Bài học thứ hai là công khai thông tin, đặc biệt là sử dụng công nghệ số để hỗ trợ giúp công khai minh bạch về giá cả trong các gói thầu mua sắm. Cần phải hiểu và thúc đẩy đúng vai trò của Bộ Y tế ở đây trong việc thực hành minh bạch thông tin. 

Nếu bộ vận hành cổng thông tin về đấu thầu và mua sắm thuốc quốc gia một cách thực sự trách nhiệm; thêm vào đó báo chí, người dân được tiếp cận đầy đủ thông tin để giám sát thì rủi ro "thổi giá" có thể được giảm xuống. 

Nếu thông tin về giá cả một chủng loại thuốc, vật tư y tế được công khai đầy đủ thì không thể có chuyện chênh lệch giá một cách "quá đáng" giữa các bệnh viện, các địa phương khác nhau.

Với công nghệ số bùng nổ như hiện nay, một cổng thông tin đúng nghĩa, cập nhật đầy đủ, minh bạch không khó về công nghệ. Chỉ là Bộ Y tế có thực sự làm việc nghiêm túc hay không.

Không thể hy vọng đơn giản vào ranh giới đạo đức rằng trong khi cả nước gồng mình chống dịch, rằng sinh mệnh con người là quan trọng, rằng sự sẻ chia gánh nặng với đội ngũ y bác sĩ vất vả và rủi ro trên tuyến đầu chống dịch sẽ khiến những quan chức ngành y trung thực và hành xử có trách nhiệm. 

Chính sách, quy định và quy trình thực thi mới là điều kiện tiên quyết đảm bảo sai phạm trong ngành y không xảy ra.

Nhiều nơi mua test kit của Việt Á, có nơi mua giá cao, theo 'giá Bộ Y tế công bố'

TTO - Có địa phương mua theo giá cao và nói rằng mua "đúng theo giá được Bộ Y tế công bố", trong khi cũng có địa phương đàm phán và mua được giá thấp hơn.