Tình trạng ùn ứ nông sản tại các cửa khẩu với Trung Quốc không giảm mà đang có xu hướng tăng lên do một số cửa khẩu dừng thông quan khi Trung Quốc tăng các biện pháp phòng dịch Covid-19.

Số liệu của Tổng cục Hải quan cho thấy, đến 21/12, tổng lượng hàng tồn tại các cửa khẩu biên giới với Trung Quốc là khoảng 6.200 container, riêng tại cửa khẩu Lạng Sơn là hơn 4.400 xe.

Xe ùn ứ dài ngày trên đường quốc lộ, tại các bãi trung chuyển cửa khẩu... khiến doanh nghiệp thiệt hại nặng nề. Phần lớn hàng đang ùn tại các cửa khẩu là hàng nông sản như thanh long, mít, dưa hấu, xoài...

Chia sẻ với VnExpress, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết rất nhiều doanh nghiệp kinh doanh rau, quả đang chịu thiệt hại nặng. Một số loại nông sản quá ngày bảo quản đang phải đổ bỏ vì hư hỏng như mít, dưa hấu...

"Tính toán của hiệp hội này cho thấy, với hơn 6.200 xe đang bị tắc tại các cửa khẩu thì thiệt hại có thể lên tới 3.000-4.000 tỷ đồng", ông Nguyên nói.

Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam dẫn chứng, mỗi xe hàng chở qua biên giới có giá trị dao động 500-900 triệu đồng. Ngoài ra, các doanh nghiệp còn phải trả chi phí thuê xe và tài xế... khoảng 100 triệu đồng, chưa kể các chi phí hợp đồng khác.

"Thiệt hại là vô cùng lớn nếu hơn 6.000 xe không xuất được qua biên giới, nông sản lâu ngày phải đổ bỏ", ông nói thêm.

"Lỗ nặng, lo mất Tết" là miêu tả của ông Trần Ngọc Hiệp, Giám đốc Công ty Thanh Long Hoàng Hậu khi nói về tình huống các xe hàng chở thanh long của doanh nghiệp này đang bị kẹt tại cửa khẩu xuất sang Trung Quốc. Các xe đi sớm cuối tháng 11, đầu tháng 12 đã may mắn xuất được, còn lại sau thời gian này đều bị kẹt do ùn ứ và khó thông quan tại cửa khẩu.

Do chờ quá lâu, ông Hiệp quyết định cho tài xế quay xe, chở hàng về Hà Nội bán rẻ với hy vọng gỡ gạc phần nào lỗ. "Giá bán thanh long ở Hà Nội chỉ 4.000 đồng một kg, bằng một phần tư giá xuất. Mức này chúng tôi lỗ nặng, chưa kể các chi phí liên quan", ông chia sẻ.

Dịp cuối năm là thời điểm các doanh nghiệp xuất khẩu rau củ quả ghi nhận doanh thu lớn do nhu cầu tiêu thụ tăng cao, nhưng năm nay tình hình đang ngược lại với họ, nhất là với đơn vị xuất hàng sang Trung Quốc. Bà Hằng, chủ một doanh nghiệp thu mua mít tại miền Tây, xuất hàng sang Trung Quốc cho biết, năm nay cầm chắc lỗ tới cả tỷ đồng khi các xe mít không thể thông quan.

Thường mít bảo quản tốt trong khoảng 20 ngày, quá thời gian này sẽ bị hư hỏng. "Xe nằm chờ thông quan tới 25 ngày thì không thể nào xuất được nữa", bà Hằng giọng buồn rầu nói. Theo bà, chính sách "zero Covid" của Trung Quốc đã khiến nông sản Việt gặp khó vì thời gian thông quan quá lâu.

Không riêng các doanh nghiệp đang xuất hàng qua cửa khẩu, các hộ trồng chuẩn bị tới ngày thu hoạch nông sản cũng đang vô cùng lo lắng nếu các cửa khẩu xuất hàng đi Trung Quốc vẫn ùn ứ.

Có hơn một 1 ha dưa hấu chuẩn bị tới ngày thu hoạch, chị Hạnh (Kon Tum) lo năm nay sẽ khó bán được giá cao nếu tình hình ùn tắc ở cửa khẩu biên giới vẫn kéo dài. "Mấy ngày trước thương lái đã vào bãi xem hơn 1 ha dưa hấu và cho biết sẽ đặt cọc vào tuần này. Tuy nhiên, tình trạng ùn ứ nông sản chưa giải quyết xong nên thương lái tạm hoãn", chị Hạnh nói.

Số liệu của Sở Công Thương tỉnh Lạng Sơn cho biết, đến sáng 23/12, lượng xe tồn tại 3 cửa khẩu (Hữu Nghị, Tân Thanh và Chi Ma) là 4.460 xe. So với lượng xe tồn cách đó một ngày thì số xe tồn tăng thêm 50 xe. Trong đó, cửa khẩu Tân Thanh hiện vẫn tạm dừng thông quan, còn cửa khẩu Chi Ma đã bắt đầu thông quan trở lại từ ngày 22/12.

Tại cửa khẩu Hữu Nghị, năng lực thông quan 150-200 xe một ngày. Tổn tại cửa khẩu này 1.447 xe, trong đó xe hàng chờ xuất khẩu 297 xe và tồn tại bãi trung chuyển 1.150 xe.

Sau một ngày mở thông quan trở lại, năng lực thông quan tại cửa khẩu Chi Ma không nhiều, xuất được 7 xe (xe không của Trung Quốc vào sang tải), nhập khẩu 27 xe. Hiện lượng xe tồn tại khu vực cửa khẩu là 609 xe.

Do dừng thông quan nên hiện số xe chở nông sản tại cửa khẩu Tân Thanh lên tới 2.404 xe, trong đó tồn nhiều nhất tại khu phi thuế quan 1.092 xe; bãi Bảo Nguyên 1.000 xe và các bãi khác hơn 300 xe. Các mặt hàng tồn tại các cửa khẩu chủ yếu là thanh long Bình Thuận, dưa hấu Quảng Ngãi, chuối xanh Tiền Giang, mít Đắk Lắk, Tiền Giang, xoài Bình Định...

Ngoài nông sản, hàng chở linh kiện điện tử cũng bị dồn lại do các cửa khẩu tắc nghẽn tại cửa khẩu Hữu Nghị.

Với tình hình hiện tại, Sở Công Thương vẫn khuyến cáo các doanh nghiệp, đơn vị liên quan cân nhắc xem xét, bố trí thời gian hợp lý để đưa hàng đến các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn để xuất khẩu.

Còn tại Quảng Ninh, cửa khẩu Đông Hưng (cặp cửa khẩu với cửa khẩu Móng Cái, Quảng Ninh) cũng đang dừng thông quan do liên quan tới phòng dịch Covid-19. Tình trạng ùn ứ tại đây không nghiêm trọng như Lạng Sơn, nhưng Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh cho biết, đang trực 24/24 để hướng dẫn và giải quyết thủ tục cho doanh nghiệp. Tỉnh Quảng Ninh cũng yêu cầu các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ kho bãi chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp xuất khẩu.

Thực tế, ùn ứ nông sản Việt Nam ở các cửa khẩu với Trung Quốc đã xảy ra nhiều lần, nhưng lần này số lượng hàng ùn ứ lớn nhất. Ông Âu Anh Tuấn, Cục trưởng Quản lý giám sát Hải quan cho biết, trong bối cảnh Trung Quốc siết chặt quản lý dịch bệnh chặt chẽ, số lượng tài xế sẵn sàng làm lái xe trung chuyển cũng không tăng được nhiều.

Theo ông Tuấn, việc tách cửa khẩu để thông quan từng loại hàng hoá riêng biệt hay tăng thời gian đóng, mở cửa khẩu cũng khó bởi liên quan đến thoả thuận giữa hai nước, cần được cơ chế thông qua từ Bộ Ngoại giao và các bộ, ngành liên quan.

Lúc này, đại diện Bộ Công Thương khuyến cáo các doanh nghiệp không đưa hàng lên cửa khẩu và đẩy nhanh sang xuất hàng chính ngạch để dần tiến tới hạn chế xuất khẩu tiểu ngạch.

Song, để giảm ùn tắc và giải phóng hàng ở các cửa khẩu Lạng Sơn, ông Đặng Phúc Nguyên cho rằng, cơ quan chức năng Việt Nam nên kiểm tra nhanh các xe hàng. Nếu xe nào chất lượng không còn đảm bảo cho quay đầu để giảm ùn ứ. Ngoài ra, Nhà nước nên có chính sách hỗ trợ tiền xăng dầu cho các xe hàng bị hư hỏng họ để họ yên tâm quay đầu.

• Vì sao hàng nghìn container lại ùn ứ ở cửa khẩu Lạng Sơn?
• Thêm cửa khẩu với Trung Quốc dừng thông quan
• Phó thủ tướng chỉ đạo xử lý ùn tắc nông sản ở Lạng Sơn

Minh Tú - Thi Hà