Phụ thuộc quá lớn

Trả lời Financial Times, Masahiro Okafuji - CEO của tập đoàn thương mại khổng lồ Nhật Bản Itochu - đã có những chia sẻ thẳng thắn về năng lượng của Nga. Theo ông, Nhật Bản "không thể tồn tại" nếu không tiếp tục nhập khẩu dầu và khí đốt từ Nga, điều đó khiến nước này không thể cắt đứt quan hệ với Moscow.

Cùng với các nước G7 khác, Nhật Bản đang nghiên cứu các biện pháp nhằm đánh vào doanh thu năng lượng của Nga để phản đối cuộc xung đột. Ông Masahiro Okafuji cho biết có nhiều cách để Moscow có được các biện pháp trừng phạt – và qua đó cho phép Tokyo có được hàng nhập khẩu mà họ cần.

"Không giống như châu Âu hay Mỹ, Nhật Bản phụ thuộc vào nước ngoài đối với hầu hết các nhu cầu năng lượng của mình, vì vậy Tokyo không thể cắt đứt quan hệ với Nga qua các lệnh trừng phạt", ông Okafuji cho biết.

"Trên thực tế, chúng tôi không thể tồn tại trừ khi tiếp tục nhập khẩu từ Nga, kể cả là khối lượng nhỏ hơn đi chăng nữa."

Nhật Bản vẫn nhất trí với các đồng minh phương Tây trong việc áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Moscow, ngay cả khi nước này nhấn mạnh rằng họ phụ thuộc vào việc nhập khẩu khí đốt và dầu mỏ của Nga như thế nào để đảm bảo an ninh năng lượng.

Chính phủ Nhật Bản đã ủng hộ kế hoạch do Mỹ dẫn đầu nhằm hạn chế giá cung cấp dầu thô của Nga. Mức trần này sẽ cấm các nhà tinh chế, công ty thương mại và nhà tài chính xử lý các chuyến hàng và giao hàng dầu mỏ của Nga, trừ khi các hợp đồng được kí dưới mức giá đã định.

Nói với Financial Times, ông Okafuji cho rằng có "nhiều cách" để Nga vẫn có thể là nhà cung cấp chính mặc dù bị loại khỏi các thị trường châu Âu và phương Tây khác. Ông chỉ ra những khách hàng châu Á như Trung Quốc và Ấn Độ vẫn muốn mua dầu thô giảm giá của Moscow.

Tiếp tục mua năng lượng Nga

Bình luận của ông Okafuji cũng là điều Bộ trưởng Năng lượng Qatar chia sẻ gần đây. Ông Saad al-Kaabi nói rằng ông không thể hình dung một tương lai không có dòng chảy năng lượng của Nga đến châu Âu, do sự phụ thuộc của châu lục này vào hàng nhập khẩu.

Một trong những cách mà Nhật Bản giữ quan hệ với Nga là thông qua dự án năng lượng lớn Sakhalin-1. Bộ trưởng thương mại Nhật Bản cho biết rằng một tập đoàn Nhật Bản sẽ nắm giữ cổ phần trong dự án dầu khí sau khi gã khổng lồ Exxon Mobil của Mỹ rút lui.

Dự án Sakhalin-1 nhằm mục đích sản xuất dầu và khí đốt tự nhiên tại các mỏ Chayvo, Odoptu và Arkutun-Dagi ngoài khơi bờ biển phía đông của đảo Sakhalin ở Nga, cùng với Itochu và công ty năng lượng nhà nước ONGC Videsh của Ấn Độ.

Cổ phần của Nhật Bản trong một dự án năng lượng lớn của Nga có tên Sakhalin-2 đang bị bỏ ngỏ sau khi Tổng thống Vladimir Putin ký sắc lệnh chuyển giao quyền cho một công ty mới của Nga. Do thiếu tài nguyên, Nhật Bản phụ thuộc vào Nga về nhu cầu khí đốt tự nhiên, đó là lý do tại sao Thủ tướng Fumio Kishida tỏ ra miễn cưỡng trong việc cắt đứt hoàn toàn với Moscow.

Trong khi Nhật Bản đang tìm mọi cách để đảm bảo nguồn cung cấp thay thế, thì cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu đồng nghĩa với việc quốc đảo này sẽ gặp khó khăn trong việc từ bỏ nhiên liệu của Nga.

Kể từ cuối tháng 2, Nhật Bản đã cùng với Mỹ và các nước châu Âu áp lệnh trừng phạt Nga. Nhật Bản áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu, bao gồm cả chất bán dẫn, và đã trừng phạt một số lãnh đạo và các thành viên gia đình của họ. Nga bị cấm phát hành trái phiếu chính phủ tại Nhật Bản.

Nhật Bản cũng đang tiếp nhận người tị nạn Ukraine. Sau các báo cáo ở Ukraine, hồi tháng 4, Nhật Bản tuyên bố sẽ tuân theo Liên minh châu Âu và nhóm G7 trong việc cấm nhập khẩu than của Nga. Ông Kishida cho biết Nhật Bản sẽ tìm cách đảm bảo các nguồn năng lượng thay thế một cách nhanh chóng, mặc dù không đưa ra khung thời gian.

Nhật Bản mua khoảng 10% lượng than xuất khẩu của Nga. Nguồn: Bloomberg

Các nhà cung cấp khác có thể thay thế khí đốt của Nga không?

Theo Washington Post, việc tìm nguồn thay thế là không thể trong ngắn hạn, vì thị trường khí đốt tự nhiên toàn cầu đang vật lộn với tình trạng thiếu nguồn cung. Nhu cầu về khí đốt hoá lỏng (LNG) đang tăng lên khi Nga hạn chế nguồn cung qua đường ống dẫn tới châu Âu, trong khi một cơ sở xuất khẩu LNG chủ chốt của Mỹ sẽ ngừng hoạt động trong nhiều tháng sau vụ hỏa hoạn vào tháng 6.

Giá LNG giao ngay đang giao dịch ở mức cao kỷ lục vào thời điểm này trong năm trong bối cảnh cạnh tranh nhiên liệu ngày càng gay gắt giữa châu Âu và châu Á. Thêm vào đó, Sakhalin-2 là cơ sở xuất khẩu LNG gần Nhật Bản nhất, vì vậy việc nhập khẩu nguồn cung từ các cơ sở mới sẽ buộc tàu phải di chuyển trong những hành trình dài hơn, về cơ bản là gây tắc nghẽn chuỗi cung ứng vốn đã căng thẳng.

Nhập Bản nhập gần 10% lượng LNG từ Nga trong năm ngoái. Nguồn: Bloomberg

Nhật Bản đang phải vật lộn với nguồn cung cấp điện bị thắt chặt do thời tiết khắc nghiệt, các nhà máy điện cũ ngừng hoạt động, sự tăng trưởng mạnh mẽ của các dự án năng lượng tái tạo khó lường và sự chậm trễ trong việc khởi động lại các lò phản ứng hạt nhân. Bất kỳ sự gián đoạn nào đối với các chuyến hàng LNG đều có nguy cơ làm tăng gánh nặng đối với lưới điện của họ hơn nữa, gây nguy cơ mất điện trên khắp các vùng của đất nước. Và việc mua các nguồn cung cấp LNG thay thế - và đắt tiền - sẽ làm tăng hóa đơn tiền điện cho người tiêu dùng và doanh nghiệp, đồng thời làm tăng thêm vấn đề lạm phát.

Ngoài LNG, không có nhiều sự lựa chọn khác cho Nhật Bản. Thị trường than đang thắt chặt và giá giao ngay ở châu Á đang giao dịch ở mức cao kỷ lục. Thêm vào đó, Nhật Bản chuyển sang cấm các lô hàng than của Nga, tuân theo động thái của các đối tác G-7. Điều này có thể gây áp lực lên chính phủ Nhật Bản để đẩy nhanh quá trình khởi động lại các lò phản ứng hạt nhân đang ngừng hoạt động, nhưng điều đó sẽ là một thách thức nếu không thay đổi các quy tắc an toàn sau thảm họa Fukushima hoặc nhận được nhiều hỗ trợ hơn từ các chính quyền địa phương.