Trong phiên thảo luận chủ đề “Nguồn lực cho phát triển văn hóa”, chiều 17/12/2022, tại Hội thảo Văn hóa 2022, ông Lê Quang Minh đặt câu hỏi đầu tiên cho Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông.

Các diễn giả tham gia thảo luận bàn tròn.

Ông Lê Quang Minh đặt vấn đề: Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, số vốn ngân sách từ nguồn đầu tư công trung hạn giai đoạn này cho phát triển văn hóa là 9.466 tỷ đồng, gấp 2,26 tỷ đồng so với kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn trước.

Để cụ thể hóa chỉ đạo của đồng chí Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị văn hóa toàn quốc 2021 thì Chính phủ cũng vừa có tờ trình Ủy ban thường vụ Quốc hội bổ sung 2.728 tỷ đồng để đầu tư cho một số công trình văn hóa. Đó là chưa kể hàng nghìn tỷ đồng từ các chương trình mục tiêu quốc gia.

Xin được hỏi ông Trần Duy Đông là con số này có lớn hay không và nếu như so sánh với các ngành khác thì văn hóa được ưu tiên như thế nào?

Trả lời câu hỏi, Thứ trưởng Trần Duy Đông cho biết, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là sau Hội nghị văn hóa toàn quốc năm 2021 do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chủ trì, các bộ, ngành và các địa phương đã hết sức ưu tiên đầu tư cho văn hóa.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư thấy rằng, nguồn lực đầu tư cho văn hóa chúng ta nói về ngân sách nhà nước thìđến từ hai nguồn lực. Nguồn lực thứ nhất là nguồn vốn đầu tư phát triển đầu tư cho các cơ sở vật chất kỹ thuật, các công trình, thiết kế văn hóa để đảm bảo cho hoạt động văn hóa. Nuồn lực thứ hai là nguồn lực chi từ kinh phí sự nghiệp để đảm bảo cho các hoạt động về tổ chức bộ máy, về chi lương, cho sáng tác và các kinh phí thường xuyên khác.

Và tính toán của Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì riêng về vốn đầu tư phát triển thì chúng tôi tổng hợp thì đến thời điểm này, vốn đầu tư công trung hạn chúng tôi tính cả đầu tư từ chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội và vùng đồng bào dân tộc thiểu số thì tổng mức đầu tư về vốn ngân sách Trung ương là khoảng 14.500 tỷ đồng, chiếm khoảng 1,4% so với tổng chi đầu tư phát triển của nguồn vốn ngân sách Trung ương. Đối với ngân sách địa phương là 52.000 tỷ đồng vốn chi đầu tư phát triển ngân sách địa phương.

Ông Lê Quang Minh điều hành thảo luận bàn tròn.

Như vậy, tính tổng lại chúng tôi thấy rằng, giai đoạn trung hạn 2021 - 2025 chúng ta đầu tư khoảng 66.500 tỷ đồng tính trên tổng số 2.875.000 tỷ của vốn ngân sách đầu tư giai đoạn 2021 - 2025 thì chiếm khoảng 2%. Tính toán như vậy, chúng tôi thấy rằng, cũng cơ bản đáp ứng được theo chiến lược phát triển văn hóa của chúng ta đến năm 2030, tức là chiếm khoảng 2% tổng chi đầu tư.

Ngoài ra, đối với chi sự nghiệp, Bộ Tài chính chủ trì, chúng tôi chưa có con số cụ thể nhưng con số này so với giai đoạn trước là 2016-2020 là tăng cao và thể hiện được sự quan tâm của các bộ, ngành, địa phương.

Tuy nhiên, chúng tôi cũng rất đồng tình với bài phát biểu của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Tức, nguồn vốn này mới chỉ là nguồn vốn mồi và nhu cầu đầu tư cho văn hóa rất lớn. Bởi vì văn hóa là một lĩnh vực bao trùm rất rộng, vậy thì chúng ta cần tiếp tục có cơ chế chính sách để phát huy nguồn lực xã hội hóa để đầu tư cho nhiều lĩnh vực khác ngoài các lĩnh vực đã được đầu tư của ngân sách nhà nước.

Đồng thời, nguồn lực ngân sách nhà nước hạn hẹp thì chúng ta tiếp tục rà soát để đầu tư có trọng tâm,trọng điểm cho các quân công trình quốc gia trong các công trình mà phát huy được địa thế và khu vực tư nhân không đầu tư.

Ông Lê Quang Minh tiếp lời, nói đến đầu tư cho văn hóa thì chúng ta không thể chỉ nói đến những con số mà phải nói đến cả những hiệu quả đầu tư. Bởi vì văn hóa là một lĩnh vực rất đặc thù, nếu như xây một công trình thì có thể đo đếm được về mặt cơ bản hiệu quả đầu tư như thế nào, nhưng đầu tư văn hóa thì tác động của nó rất khó để đo đếm. Vậy thì làm thế nào để đánh giá được hiệu quả đầu tư, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Trần Duy Đông tham gia thảo luận.

Trả lời câu hỏi, Thứ trưởng Trần Duy Đông cho biết, lĩnh vực văn hóa rất rộng và chúng tôi thấy rằng, hoạt động văn hóa có những hoạt động không tạo ra giá trị về mặt tài chính, nhưng cũng có dịch vụ văn hóa thì tạo ra giá trị gia tăng về lợi nhuận rất lớn. Do vậy, khi đánh giá hiệu quả đầu tư của một công trình văn hóatừ ngân sách nhà nước thì chúng ta không chỉ đánh giá đơn thuần về mặt kinh tế, tức là về doanh thu, về lợi nhuận và tỷ lệ thời gian hoàn vốn… mà chúng tôi cho rằng, chúng ta phải đánh giá trên nhiều khía cạnh.

Thứ nhất, chúng tôi thấy rằng, đối với các công trình văn hóa được đầu tư thực hiện hoàn thiện thì đóng góp về giá trị về kiến trúc của chính công trình đó rất lớn. Đơn cử như Nhà Hát Lớn Hà Nội có kiến trúc đẹp thì nó sẽ góp phần phát huy giá trị kiến trúc đô thị của khu vực quanh Hồ Gươm hoặc thành phố Hà Nội.

Ngoài ta, khi công trình hoàn thành thì giá trị hiệu quả đánh giá còn đóng góp bằng tổ chức các hoạt động giao lưu, sáng tạo văn hóa và thụ hưởng về văn hóa từ các công trình đó. Từ đó cộng đồng, người dân có thể thẩm thụ được hệ giá trị quốc gia và các giá trị văn hóa. Do đó, chúng tôi cho rằng để đánh giá một công trình văn hóa thì phải ở nhiều khía cạnh như vậy chứ không đơn thuần là ở khía cạnh kinh tế.

Tiếp theo, ông Lê Quang Minh hỏi: Các địa phương và các doanh nghiệp rất mong chờ sửa đổi Luật PPP từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, xin mời ông Trần Duy Đông trả lời về vấn đề này?

Thứ trưởng Trần Duy Đông cho biết, khi ban hành Luật PPP, chúng ta không đưa lĩnh vực văn hóa vào trong lĩnh vực hợp tác công tư vì khi Chính phủ rà soát năm 2019, chúng tôi thấy rằng, không có dự án nào trong lĩnh vực văn hóa hoạt động PPP, chỉ có một dự án hoạt động theo hình thức BT tức là đổi đất lấy công trình.

Mặt khác, chúng tôi đã rà soát và nhận thấy các nhà đầu tư khi đầu tư vào một dự án PPP thì họ phải thu hồi được lại lợi nhuận, do đó các công trình văn hóa cũng phải rà soát để đảm bảo là thu hồi được nguồn vốn.

Bên cạnh đó, chúng ta phải đảm bảo một điều kiện là lĩnh vực đầu tư văn hóa, đặc biệt đối với nhà đầu tư nước ngoài phải đảm bảo đây là việc đầu tư có điều kiện. Tức là phải đảm bảo tính thuần phong, mỹ tục cũng như là đảm bảo được không xung đột với giá trị văn hóa truyền thống của chúng ta.

Thứ trưởng Trần Duy Đông trả lời câu hỏi.

Do vậy, chúng tôi đánh giá và tham khảo, nhận tham mưu của các công ty tư vấn, nhà đầu tư thì thời điểm đó, cuối cùng kiến nghị chưa đưa vào. Nhưng chúng tôi cũng nhận thấy rằng, Luật pháp thì không bao giờ có thể phản ánh được hết thực tiễn và thực tiễn thay đổi liên tục. Qua các đề xuất của Thành phố Hồ Chí Minh của Hà Nội hay là Thừa Thiên - Huế thời gian gần đây, chúng tôi nhận thấy rằng, phải nghiên cứu để báo cáo cơ quan có thẩm quyền xem xét có thể triển khai thí điểm mô hình đối tác PPP trong lĩnh vực văn hóa.

Chúng tôi thấy rằng, lĩnh vực PPP có thể thực hiện được trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa, theo chiến lược văn hóa của chúng ta. Ví dụ như công nghiệp điện ảnh, công nghiệp âm nhạc, công nghiệp thời trang…

Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ báo cáo Chính phủ rồi Chính phủ sẽ báo cáo Quốc hội xem xét trước mắt có thể thí điểm PPP trong lĩnh vực đó và có thể thí điểm ngay với Thành phố Hồ Chí Minh. Bởi vì hiện nay Thành phố Hồ Chí Minh cũng đang đề xuất thực hiện thí điểm ở lĩnh vực văn hóa. Chúng tôi sẽ rà soát cùng Thành phố Hồ Chí Minh và các bộ, ngành để đảm bảo là các dự án đó khả thi trong thực tiễn và đảm bảo không xung đột về giá trị văn hóa của chúng ta.

Ông Lê Quang Minh bình luận, thông điệp của Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tương đối rõ ràng. Trước mắt chúng ta có thể làm thí điểm ở trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa và cụ thể là với Thành phố Hồ Chí Minh.