Thế nhưng, mỗi năm vẫn còn hơn 40.000 ca tử vong liên quan đến thuốc lá.

Biển cấm không cấm được

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho hay tỉ lệ hút thuốc đã giảm nhưng Việt Nam vẫn còn nằm trong nhóm các nước có số người hút thuốc lá cao trên thế giới, với 38,9% nam giới trên 15 tuổi tại Việt Nam hút thuốc.

Theo báo cáo của Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá, tỉ lệ phơi nhiễm với khói thuốc lá tại các địa điểm công cộng sau hơn 10 năm vẫn còn cao.

Tại cơ sở y tế, trường học dù đã là địa điểm cấm hoàn toàn hút thuốc lá nhưng tỉ lệ phơi nhiễm với khói thuốc vẫn hơn 20%. So với năm 2010, tại cơ sở y tế chỉ giảm 5%, tại trường học chưa đến 2%.

Trong khuôn viên Bệnh viện Bạch Mai, những biển báo "cấm hút thuốc" được dán tại nhiều vị trí. Thế nhưng, không khó để bắt gặp cảnh những người đàn ông phì phèo thuốc lá.

Không ít người khó chịu bởi làn khói ấy, nhưng thay vì nhắc nhở người hút thuốc, nhiều người lựa chọn đi chỗ khác tránh khỏi mùi khói thuốc.

Hình ảnh những người đàn ông hút thuốc từ công viên, bệnh viện đến quán cà phê, nhà hàng, khách sạn không còn lạ lẫm. Mặc dù theo quy định tại những địa điểm cấm hút thuốc lá nếu vi phạm có thể bị xử phạt hành chính từ 200.000 - 500.000 đồng, thế nhưng gần như không có việc xử phạt.

Trước đó, tháng 5-2022 quận Hoàn Kiếm (Hà Nội) đã đưa vào thí điểm ứng dụng phản ánh vi phạm về hút thuốc lá nơi công cộng ở quận.

Qua ứng dụng này, người dân khi phát hiện người hút thuốc lá tại các địa điểm cấm hút thuốc như quán cà phê, nhà hàng, công viên... có thể gửi hình ảnh qua ứng dụng để cơ quan chức năng xử lý vi phạm.

Thế nhưng, sau hơn một năm thực hiện, quận Hoàn Kiếm nhận được 500 tin nhắn phản ảnh của người dân qua ứng dụng nhưng chỉ xử phạt được 16 trường hợp và số tiền phạt cũng không cao.

Và thực tế này không chỉ ở Hà Nội mà tất cả các địa phương trên cả nước.

Tăng các biện pháp phòng chống

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Quốc Hoàn, phó chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm, cho hay qua các thông tin phản ảnh của người dân, quận đã xử phạt hành chính 16 trường hợp với mức xử phạt hơn 100 triệu đồng. Ở quận đã có hơn 1.000 nhà hàng triển khai gắn biển cấm hút thuốc.

"Nếu các nhà hàng vi phạm quy định, không nhắc nhở khách hàng cũng sẽ bị xử lý vi phạm. Tuy nhiên, thực tế việc xử phạt hành chính người hút thuốc lá còn khó khăn. Thứ nhất, do người hút thuốc thường sẽ không vi phạm khi có lực lượng chức năng.

Thứ hai, việc xử phạt phải có đủ căn cứ về thời gian, hình ảnh, địa điểm. Biện pháp để phòng chống tác hại của thuốc lá hiện chủ yếu vẫn là nâng cao nhận thức của người dân", ông Hoàn nói.

Cũng theo ông Hoàn, không vì khó khăn mà không làm, quận tiếp tục tập trung triển khai các biện pháp cấm hút thuốc nơi công cộng, xây dựng kế hoạch không gian phố đi bộ không khói thuốc.

Kế hoạch sẽ bố trí không gian dành riêng cho người hút thuốc tại phố đi bộ, dự kiến sẽ được thực hiện vào đầu năm 2024. Đồng thời, tăng cường kiểm tra phát hiện người vi phạm hút thuốc nơi công cộng sẽ bị xử phạt.

Còn TS Nguyễn Huy Quang, nguyên vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), cho rằng sau 10 năm thi hành Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, nhận thức của cộng đồng đã có nhiều thay đổi tích cực.

Nhiều người dân đã hiểu về tác hại của thuốc lá, từ đó thay đổi hành vi sử dụng. "Tuy nhiên, việc xử lý vi phạm hành chính đối với người hút thuốc lá nơi công cộng, các địa điểm bán thuốc lá vi phạm... còn chưa được thực thi.

Bên cạnh đó việc xử lý vi phạm còn khó. Vi phạm này thường xảy ra rất nhanh, khó xác định đối tượng, vì vậy không kỳ vọng quá nhiều vào việc xử phạt", ông Quang nhận định.

Riêng một số chuyên gia lại cho rằng cần gia tăng các biện pháp xử phạt, đồng thời tăng thuế đối với thuốc lá... mới mong hạn chế tình trạng hút thuốc lá tại Việt Nam.