Về lý thuyết, đây là quyết định ảnh hưởng tới tham vọng của ông Trump - hiện là ứng viên sáng giá nhất của Đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2024. Đó cũng là diễn biến tiêu cực mới nhất với ông liên quan đến vụ bạo loạn ở tòa nhà Quốc hội Mỹ năm 2021.

3 câu hỏi chính ở Colorado

Tâm điểm trong phán quyết của Tòa án tối cao bang Colorado là mục ba tu chính án thứ 14. Quy định này nhắm vào những người trong cơ quan công quyền từng tuyên thệ. Theo đó, họ sẽ không được giữ chức vụ nếu tham gia "nổi loạn hoặc bạo loạn" chống lại hiến pháp.

Trong số 7 thẩm phán ở tòa Colorado vừa qua, có 4 người khẳng định ông Trump rơi vào diện này vì ông đã "tham gia" vào cuộc bạo loạn ngày 6-1-2021 ở tòa nhà Quốc hội Mỹ.

Điều này đồng nghĩa ông sẽ không đủ tư cách làm tổng thống, do đó bang Colorado không cho phép ông Trump được tranh cử ở bang này.

Như vậy, Tòa án tối cao bang Colorado đã xác định vụ Đồi Capitol là một vụ "bạo loạn" chống lại hiến pháp và khẳng định ông Trump đã "tham gia" vụ "bạo loạn" ấy dù chưa có tòa án nào kết tội ông Trump điều đó.

Trên thực tế, việc thông qua phán quyết với tỉ lệ sít sao 4:3 cũng phản ánh tranh cãi gay gắt quanh quyết định đó.

Theo báo New York Times, những câu hỏi trọng tâm hiện nay gồm: (1) liệu mục 3 có áp dụng cho tổng thống hay không; (2) liệu hành động của ông Trump trước và trong ngày 6-1-2021 có cấu thành hành vi "tham gia vào nổi loạn hoặc bạo loạn chống lại hiến pháp" không; và (3) liệu các quan chức bầu cử hay tòa án có thể đơn phương quyết định tính hợp pháp của một người mà không có hành động cụ thể từ Quốc hội hay không.

Các ý kiến phản đối cho rằng mục 3 chỉ áp dụng với người được bổ nhiệm chứ không phải được bầu cử. Tức là nói như ông Michael B. Mukasey, từng làm tổng chưởng lý dưới thời tổng thống George W. Bush, trường hợp này không thể áp dụng với một tổng thống (được bầu).

Ngoài ra, việc Tòa tối cao Colorado ra phán quyết về mối liên hệ giữa ông Trump với tội "kích động bạo loạn" ở Đồi Capitol chắc chắn sẽ gây tranh cãi và kéo theo thủ tục pháp lý phức tạp. Hiện tại ông Trump dính 4 cáo buộc phạm tội khác nhau nhưng không có tội danh này.

Không thể lập tức cản bước ông Trump

Chiến dịch tranh cử của ông Trump cho biết sẽ kháng cáo lên Tòa án Tối cao Mỹ - cơ quan có tiếng nói cuối cùng về phán quyết của tòa Colorado. Phán quyết được bảo lưu tới ngày 1-4-2024 để xem liệu Tòa án Tối cao có tiếp nhận kháng cáo hay không.

Điều này đồng nghĩa chiến dịch tranh cử của ông Trump gần như chắc chắn không bị ảnh hưởng. Sẽ mất thời gian cho thủ tục xét xử, và cuộc bầu cử sơ bộ của Đảng Cộng hòa ở Colorado vốn được lên lịch vào tháng 3 tới vẫn có thể diễn ra bình thường.

Ngoài ra kể cả khi Colorado có gạch tên ông Trump, điều này cũng không phải ác mộng thực sự cho cựu tổng thống Mỹ. Bang Colorado thiên về Đảng Dân chủ, nghĩa là ông Trump không cần quan tâm bang này và dù có muốn cũng không thể thắng nổi "bang xanh".

Thứ hai, việc tòa án của một bang do Đảng Dân chủ kiểm soát ra phán quyết bất lợi cho ông Trump cũng có thể tạo hiệu ứng ngược vì "làn sóng xanh" của Colorado càng khiến cử tri Cộng hòa thiện cảm hơn với ông Trump.

Cần lưu ý: cả 7 vị thẩm phán ở Tòa tối cao bang Colorado vừa qua đều là người của Đảng Dân chủ.

Các đảng viên và ứng viên tranh cử của Đảng Cộng hòa có thể tận dụng điều này để cáo buộc Đảng Dân chủ vũ khí hóa và chính trị hóa tòa án, nhất là khi ông Trump đang dẫn trước đương kim Tổng thống Joe Biden (Đảng Dân chủ) trong các cuộc thăm dò gần đây.

Quyết định của tòa Colorado không ảnh hưởng tới các bang khác, mặc dù cũng tiềm ẩn khả năng hối thúc các bang còn lại hành động.

Hiện tại hàng chục bang cũng đang "xét tư cách" ứng viên tranh cử tổng thống của ông Trump, nhưng chưa bang nào ra phán quyết như Colorado, trong khi có nhiều bang đã bác các đơn kiện tương tự của các nhóm cử tri chống ông Trump.

Tranh cãi vụ tòa Colorado chặn ông Trump tranh cử vì Tu chính án 14

Ngày 19-12, Tòa án tối cao bang Colorado cấm ông Trump trong cuộc bầu cử sơ bộ ở bang này, do ông có vai trò trong vụ nổi loạn ở Điện Capitol. Phán quyết dựa theo điều 3, Tu chính án số 14 của Hiến pháp Mỹ.