Hầu hết từng dự đoán suy thoái toàn cầu vào năm 2023, khi các ngân hàng trung ương tăng lãi suất để hạ nhiệt lạm phát. Nhưng điều đó đã sai. GDP thế giới năm nay có thể tăng 3%. Thị trường việc làm đã được giữ vững. Lạm phát có xu hướng giảm. Thị trường chứng khoán tăng 20%. Nhưng kết quả chung này không tiết lộ được sự khác biệt lớn giữa các nền kinh tế.

Economist đã tổng hợp dữ liệu về 5 chỉ số: lạm phát, quy mô lạm phát (inflation breadth), GDP, việc làm và hiệu suất thị trường chứng khoán của 35 nền kinh tế, chủ yếu là các nước giàu. Tổng điểm số sẽ dùng để xếp hạng hiệu suất các nền kinh tế phát triển trong năm qua, với một số kết quả được cho là đáng ngạc nhiên.

Dẫn đầu năm thứ hai liên tiếp là Hy Lạp, một kết quả đáng chú ý với nền kinh tế mà đến gần đây vẫn bị dán mác là quản lý kém. Nước này vực dậy từ 2018, sau cuộc khủng hoảng nợ kéo dài hàng thập kỷ buộc họ phải chấp nhận 3 gói cứu trợ quốc tế.

Năm nay, hiệu quả kinh tế mạnh mẽ được phản ánh qua doanh thu thuế cao hơn dự kiến. Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) đánh giá tiêu dùng tư nhân tại đây được hỗ trợ bởi mức tăng lương thực tế tích cực, trong khi hoạt động đầu tư tiếp tục mở rộng nhờ Kế hoạch phục hồi quốc gia (NRRP). Năm nay, GDP Hy Lạp ước tăng 2,4%.

Nước này đang kỳ vọng kinh tế sẽ tăng trưởng nhanh hơn, đạt 2,9% năm 2024 nhờ vào dòng khách du lịch mạnh mẽ, đầu tư và nhu cầu trong nước cao hơn. Cùng với đó, lạm phát và thất nghiệp tiếp tục cải thiện.

Ở vị trí thứ hai, nền kinh tế Hàn Quốc gặp nhiều thách thức năm nay nhưng tốt dần nhờ xuất khẩu, đặc biệt là bán dẫn. Xuất khẩu giảm 12 tháng liên tiếp trước khi tăng lại từ tháng 10. Tháng 11, doanh số bán chip lần đầu tăng kể từ tháng 8/2022. Bán dẫn là một trong những mặt hàng có tỷ trọng xuất khẩu lớn nhất tháng qua, chiếm 17%.

Xếp thứ ba, Mỹ đạt được tốc độ tăng trưởng đáng kể trong suốt năm 2023 bất chấp các dự báo bi quan trước đó. Tháng 12/2022, Blue Chip Economic Forecast từng cho rằng GDP nước này sẽ giảm 0,1%. Nhưng theo dự báo mới nhất, kết quả đạt được có thể tăng 2,6%, nhờ sức mạnh chi tiêu của người tiêu dùng, hồi sinh trong đầu tư sản xuất và mua sắm công gia tăng.

GDP thực tế của Mỹ năm nay thậm chí còn vượt các dự báo trước đại dịch của Văn phòng Ngân sách Quốc hội và Quỹ Tiền tệ Quốc tế, theo Nhà Trắng.

Trong nhóm trên của bảng xếp hạng, một số nước châu Mỹ như Canada và Chile cũng có vị trí cao, lần lượt xếp hạng 6 và 7. Trong khi, nhiều quốc gia hiệu suất kém nằm ở Bắc Âu, bao gồm Anh (hạng 30), Đức (hạng 27), Thụy Điển (hạng 31) và xếp cuối là Phần Lan.

Xem xét từng hạng mục tính toán sẽ tiết lộ sức khỏe từng nền kinh tế giàu có. Đầu tiên, giải quyết vấn đề giá cả tăng cao là thách thức lớn vào năm 2023. Do đó, cần xem xét lạm phát cơ bản - tức đã loại trừ các nhóm hàng dễ biến động như năng lượng và thực phẩm.

Nhật Bản và Hàn Quốc đã kiềm chế giá cả. Tại Thụy Sĩ, lạm phát cơ bản chỉ tăng 1,3% so với cùng kỳ 2022. Tuy nhiên, ở những nơi khác của châu Âu, nhiều quốc gia vẫn phải đối mặt với áp lực nghiêm trọng. Tại Hungary, lạm phát cơ bản hàng năm ở mức 11%. Phần Lan, quốc gia phụ thuộc nhiều vào nguồn cung năng lượng của Nga, cũng đang gặp khó khăn.

Ở hầu hết quốc gia phát triển, lạm phát đang trở nên dễ chịu hơn, được đo bằng quy mô lạm phát. Chỉ số này tính toán tỷ trọng các mặt hàng trong giỏ tính giá tiêu dùng có giá tăng hơn 2% so với cùng kỳ năm trước. Ngân hàng trung ương Chile và Hàn Quốc đã tăng lãi suất mạnh trong năm 2022, sớm hơn nhiều so với các nước phát triển khác nên có vẻ họ đang hưởng lợi. Ở Hàn Quốc, quy mô lạm phát đã giảm từ 73% xuống 60%. Các ngân hàng trung ương ở Mỹ và Canada cũng hưởng lợi một phần khi quy mô lạm phát giảm.

Tuy nhiên, ở những nơi khác, cuộc chiến chống lạm phát thậm chí còn chưa thể có hồi kết. Ví dụ, lạm phát ở Australia vẫn dai dẳng, với giá của gần 90% mặt hàng trong giỏ hàng của người dân bình thường tăng hơn 2%. Pháp và Đức cũng đang gặp khó khăn. Ở Tây Ban Nha, lạm phát ngày càng nghiêm trọng hơn theo thời gian.

Hai thước đo tiếp theo là tăng trưởng việc làm và GDP. Kết quả, không nơi nào hoạt động tốt ngoạn mục. Tăng trưởng năng suất trên toàn thế giới còn yếu, hạn chế khả năng tăng trưởng GDP. Thị trường lao động vốn đã thắt chặt vào đầu năm 2023 khiến rất ít cơ hội để cải thiện về vấn đề việc làm.

Tuy nhiên, chỉ có một số quốc gia thực sự chứng kiến GDP giảm. Ireland có thành tích tệ nhất, với mức giảm 4,1%. Estonia cũng có kết quả tệ do bị ảnh hưởng nặng nề bởi xung đột Ukraine. Kinh tế Anh và Đức cũng nhiều thách thức. Đức đang vật lộn với hậu quả của cú sốc giá năng lượng và sự cạnh tranh ngày càng tăng từ ôtô Trung Quốc. Trong khi, Anh vẫn đang giải quyết hậu quả của Brexit. Hầu hết nhà kinh tế dự đoán nước này sẽ vẫn tăng trưởng yếu những năm tới.

Ngược lại, Mỹ đạt kết quả tốt cả về GDP lẫn việc làm. Họ hưởng lợi từ việc sản xuất năng lượng cao kỷ lục cũng như gói kích thích tài chính hào phóng được thực hiện năm 2020 và 2021. Nền kinh tế lớn nhất thế giới cũng trợ lực cho các quốc gia khác. Ví dụ, việc làm ở Canada đã tăng lên. Hay như Israel coi Mỹ là đối tác thương mại lớn nhất, đã đứng thứ tư trong bảng xếp hạng tổng thể, dù cuộc chiến với Hamas bắt đầu vào tháng 10 khiến triển vọng 2024 trở nên bất ổn.

Mọi người có thể nghĩ rằng thị trường chứng khoán Mỹ, nơi quy tụ các công ty sẵn sàng hưởng lợi từ cuộc cách mạng về trí tuệ nhân tạo, sẽ hoạt động tốt. Nhưng trên thực tế, sau khi điều chỉnh theo lạm phát, hiệu suất chỉ ở mức trung bình. Thị trường chứng khoán Australia hoạt động kém hiệu quả.

Thị trường chứng khoán Phần Lan có một năm tồi tệ, với giá cổ phiếu của Nokia tiếp tục sụt giảm chậm và kéo dài. Ngược lại, các công ty Nhật Bản đang trải qua thời kỳ phục hưng nhờ những cải cách về quản trị doanh nghiệp. Thị trường chứng khoán Nhật là một trong những thị trường hoạt động tốt nhất năm 2023, tăng gần 20% về giá trị thực.

Nhưng huy hoàng nhất chính là Hy Lạp. Ở đó, giá trị thực của thị trường chứng khoán đã tăng hơn 40% năm 2023. Các nhà đầu tư đã đổ tiền trở lại vào các công ty Hy Lạp khi chính phủ thực hiện loạt cải cách hỗ trợ thị trường.

Mặc dù nước này vẫn nghèo hơn nhiều so với trước khi bị phá sản đầu những năm 2010, nhưng IMF - từng bất hòa với Hy Lạp - đã ca ngợi "sự chuyển đổi kỹ thuật số của nền kinh tế" và "cạnh tranh thị trường ngày càng gia tăng" trong một tuyên bố gần đây.

Về triển vọng năm 2024 với nền kinh tế giàu có lớn, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) dự báo tăng trưởng GDP ở Mỹ giảm xuống 1,5% vào 2024 và sau đó tăng nhẹ lên 1,7% năm 2025 do chính sách tiền tệ dự kiến nới lỏng.

Tại khu vực đồng euro, nơi bị ảnh hưởng tương đối nặng nề bởi xung đột Ukraine và cú sốc giá năng lượng, tăng trưởng GDP năm sau cải thiện lên 0,9%, từ mức dự kiến 0,6% của năm nay. Tại khu vực này, các nền kinh tế lớn như Đức, Italy, Pháp tăng trưởng lần lượt 0,6%, 0,7% và 0,8%, đều thấp hơn mức trung bình của OECD là 1,4%.

Phiên An (theo Economist, Reuters, Yonhap)