Nhiều mặt hàng ghi nhận những kỷ lục mới

Theo Kinh tế & Đô thị, thông tin từ Bộ NN&PTNT, năm 2023, tăng trưởng GDP toàn ngành nông nghiệp ước đạt 3,83%, cao nhất trong nhiều năm gần đây. Bên cạnh đó, kim ngạch xuất khẩu sản ước đạt trên 53 tỷ USD. Thặng dư thương mại toàn ngành năm 2023 đạt hơn 11 tỷ USD, mức cao nhất trong những năm gần đây và chiếm trên 42,5% xuất siêu cả nước. Nhiều mặt hàng ghi nhận những kỷ lục mới, điển hình là gạo và rau quả.

Với mặt hàng gạo, theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, tính đến hết nửa đầu tháng 12/2023, Việt Nam đã xuất khẩu được hơn 7,9 triệu tấn gạo, trị giá hơn 4,5 tỷ USD, tăng 11% về lượng và 29% về trị giá so với cùng kỳ năm 2022. Kết quả này đã cao hơn dự báo trước đó là cả năm xuất khẩu khoảng 7,1 triệu tấn gạo và gần đạt bằng mức sản lượng dự tính của Bộ Công Thương trước đó là cả năm xuất khẩu khoảng 8 triệu tấn, kim ngạch khoảng 4,5 tỷ USD.

Với đà này, các chuyên gia dự báo, năm 2023, xuất khẩu gạo có thể lên tới 8,2 triệu tấn với kim ngạch đạt gần 4,8 tỷ USD. Con số này đạt mức cao nhất từ năm 1989 (năm Việt Nam bắt đầu xuất khẩu gạo) tới nay.

Đáng chú ý, gạo Việt Nam ngày càng chinh phục tốt các thị trường khó tính. Mới đây, theo công bố của Bộ NN&PTNT, ST25 – giống gạo từng đạt danh hiệu gạo ngon nhất thế giới do tổ chức The Rice Trade tổ chức đã chính thức được hưởng ưu đãi thuế quan khi xuất khẩu vào thị trường Liên minh châu Âu (EU). Cùng ST25, giống ST24 cũng được hưởng ưu đãi thuế khi xuất khẩu vào EU.

Trước khi ST24 và ST25 được hưởng ưu đãi, 9 giống gạo của Việt Nam cũng được hưởng ưu đãi thuế khi xuất khẩu vào EU, gồm: Jasmine 85, ST5, ST20, Nàng Hoa 9, VĐ20, RVT, OM 4900, OM 5451 và Tài Nguyên Chợ Đào. Đây là cơ hội gia tăng kim ngạch xuất khẩu gạo vào thị trường đầy tiềm năng này.

Với mặt hàng rau quả, Hiệp hội Rau quả Việt Nam dự báo xuất khẩu rau quả năm 2023 dự kiến đạt tới 5,6 tỷ USD, là mức kỷ lục của ngành hàng này từ trước tới nay. Với kỷ lục đạt gần 5,6 tỷ USD, kim ngạch xuất khẩu rau quả năm 2023 bứt phá mạnh mẽ, vượt 40% kế hoạch đầu năm và tăng gần 66% so với cùng kỳ năm 2022. Đồng thời, mặt hàng này cũng có kim ngạch xuất khẩu dẫn đầu nhóm nông sản khi vượt qua các ngành chủ lực như gạo, hạt điều, cà phê, sắn...

Đáng chú ý, sầu riêng đã trở thành "quán quân" trong nhóm hàng rau quả xuất khẩu khi đạt được con số tăng trưởng rất cao. Đây vừa là sự cố gắng rất lớn của doanh nghiệp, vừa là kết quả từ nỗ lực mở cửa thị trường Trung Quốc của các bộ, ngành cho mặt hàng sầu riêng của Việt Nam.

Bên cạnh nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu ghi nhận kỷ lục mới như gạo, rau quả, cà phê… có những mặt hàng sụt giảm khá mạnh như thủy sản, đồ gỗ, lâm sản... Phân tích về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam đánh giá, năm 2023 có nhiều biến động với xuất khẩu nông sản Việt Nam, nhiều khó khăn song cũng có những thuận lợi. Sự bù trừ trong kim ngạch xuất khẩu giúp ngành vẫn giữ được kết quả khả quan. Tuy nhiên, còn nhiều vấn đề về chất lượng, vùng nguyên liệu cần khắc phục để duy trì sự bền vững.

Ngành nông nghiệp tiếp tục cùng các địa phương, doanh nghiệp rà soát, đưa ra chỉ tiêu, mục tiêu cụ thể về ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất. Đây là giải pháp tháo gỡ cơ bản khó khăn, vướng mắc về chất lượng, tiêu chuẩn của nông sản Việt Nam khi xuất khẩu sang các thị trường lớn.

Dự báo đầy triển vọng năm 2024

Nhiều chuyên gia, nhà quản lý dự báo, năm 2024 vẫn có nhiều thuận lợi đối với nhóm ngành hàng lúa gạo, rau quả, cà phê và mặt hàng khác với những cơ hội mới mà nông sản Việt cần chủ động tận dụng đón nhận.

Phó Cục trưởng Cục xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trần Thanh Hải khuyến cáo: để bảo đảm sự phát triển bền vững, thiết lập thị trường nhập khẩu ổn định, các doanh nghiệp cần chủ động xây dựng chuỗi liên kết, thường xuyên cập nhật tiêu chuẩn từ thị trường nhập khẩu để có đối sách trong xây dựng nguồn nguyên liệu cũng như chế biến, đóng gói xuất khẩu. Còn Thứ trưởng Trần Thanh Nam cho rằng, các doanh nghiệp xuất khẩu các ngành hàng này cần chú trọng xây dựng chuỗi sản xuất, bám sát yêu cầu từ thị trường nhập khẩu, bảo đảm duy trì tăng trưởng bền vững.

Đối với mặt hàng về thủy sản, đồ gỗ, Bộ NN&PTNT bám sát triển khai quy hoạch ngành quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (về lâm nghiệp, bảo vệ nguồn lợi thủy sản và cảng cá). Trong đó, tập trung xây dựng các hình thức tổ chức và liên kết sản xuất, liên kết theo chuỗi giá trị, ứng dụng công nghệ cao để giảm chi phí trung gian, nâng cao giá trị gia tăng, gỡ được "thẻ vàng" IUU cũng như giải quyết những điểm nóng về phá rừng, vận chuyển, tàng trữ lâm sản trái phép…

Nhận định rõ tình hình thực tế, Bộ NN&PTNT tiếp tục phối hợp với Bộ Công Thương đàm phán tháo gỡ rào cản kỹ thuật, rào cản thương mại và mở cửa thị trường xuất khẩu; hỗ trợ các địa phương kết nối, thúc đẩy chế biến, tiêu thụ nông sản vào vụ thu hoạch. Đặc biệt, Bộ NN&PTNT sẽ kiến nghị Chính phủ tiếp tục hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu nông sản tiếp cận nguồn vốn ưu đãi.

Theo báo Đầu Tư, dự báo của Bộ Công thương cho thấy năm 2024, sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức lớn. Tuy nhiên, đà phục hồi trong năm 2024 với nhóm hàng nông sản, gạo, trái cây vẫn sẽ là điểm sáng trong năm 2024 do đơn hàng về nhiều, nhu cầu nhập khẩu của thế giới vẫn tăng và Việt Nam đã ghi điểm là nhà cung ứng hàng xuất khẩu nông sản ngày càng chất lượng, đáp ứng tốt yêu cầu từ các thị trường khó tính.

Với gạo, mục tiêu xuất khẩu năm 2024 dự tính mang về 5,3 tỷ USD, tăng gần 13% so với năm 2023.

Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho hay, xuất khẩu gạo trong nửa đầu năm tới tiếp tục thuận lợi do nhu cầu thế giới cao. Năm 2023, trong bối cảnh an ninh lương thực bất ổn, Ấn Độ, Nga thắt chặt xuất khẩu, Việt Nam nổi lên là quốc gia xuất khẩu với sản lượng lớn, nhiều chủng loại gạo chất lượng cao, ổn định cho nhiều phân khúc thị trường, từ châu Á tới châu Âu.

Theo Tập đoàn Tân Long, doanh nghiệp đặt mục tiêu xuất khẩu 700.000 tấn gạo trong năm 2024, khoảng 10 - 20% trong sản lượng đó sẽ là lúa chất lượng cao xuất đến các thị trường châu Âu.

Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ dự báo, sản lượng gạo toàn cầu niên vụ 2023 - 2024 sẽ đạt gần 518 triệu tấn. Trong khi tổng mức tiêu thụ của thế giới là 525 triệu tấn, tăng 2,8 triệu tấn so với năm trước. Ấn Độ có khả năng duy trì hạn chế xuất khẩu gạo, là cơ hội thuận lợi cho xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Đối với ngành cà phê, nhiều chuyên gia đầu ngành dự báo giá cà phê xuất khẩu của Việt Nam trong năm tới tiếp tục trì ở mức cao, thậm chí có thể lập đỉnh mới trong năm 2024 do những lo ngại về nguồn cung cà phê toàn cầu. Dự báo xuất khẩu cà phê có thể thu về 4,3-4,5 tỷ USD trong năm 2024.

Ngành rau quả cũng bận rộn hơn trong năm tới nhờ cú hích từ loạt nghị định thư đã ký để tăng tốc xuất hàng sang Trung Quốc. “Đòn bẩy” từ thị trường tỷ dân này đã mang lại doanh thu gần 6 tỷ USD năm 2023 (riêng xuất khẩu sang Trung Quốc tăng thêm khoảng 2 tỷ USD nhờ mặt hàng sầu riêng).

Với việc dưa hấu vừa được phép xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc, đến thời điểm này có 14 loại nông sản của Việt Nam được xuất khẩu chính ngạch vào thị trường này. Ngành nông nghiệp kỳ vọng sau chuyến thăm Việt Nam của Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, giao thương nông sản sẽ được thúc đẩy mạnh mẽ hơn, tạo thêm doanh thu xuất khẩu hàng tỷ USD trong năm 2024.

Thị trường xuất khẩu rộng mở nhờ 16 FTA đang thực thi, dự kiến nâng lên 17 FTA vào năm tới. Quan hệ chính trị tốt đẹp được củng cố, nâng cấp với các đối tác lớn như Trung Quốc, Hoa Kỳ, EU, tạo tiền đề để xuất khẩu rộng đường hơn. Nhưng nông sản vốn là ngành hàng nhạy cảm, cũng nhiều rủi ro, nhất là các rào cản kỹ thuật được nhiều thị trường lớn dựng lên.

Bà Ngô Tường Vy, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu cho hay, thị trường đã mở, nhưng nếu doanh nghiệp không liên tục cải tiến sản xuất, chế biến, nâng cao chất lượng hàng xuất khẩu, cải thiện giá bán… thì sẽ khó tận dụng được cơ hội.

Đào Vũ (T/H)