Theo báo cáo từ Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), tổng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam tính đến ngày 20/12/2020 bao gồm vốn đăng ký cấp mới, vốn đăng ký điều chỉnh và giá trị góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài đạt 28,5 tỷ USD, giảm 25% so với năm 2019. 

GÓP VỐN MUA CỔ PHẦN GIẢM MẠNH

Trong đó có 2.523 dự án được cấp phép mới với số vốn đăng ký đạt 14,6 tỷ USD, giảm 35% về số dự án và giảm 12,5% về số vốn đăng ký so với năm trước; có 1.140 lượt dự án đã cấp phép từ các năm trước đăng ký điều chỉnh vốn đầu tư với số vốn tăng thêm đạt 6,4 tỷ USD, tăng 10,6%.

Đáng lưu ý, có 6.141 lượt góp vốn mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài với tổng giá trị góp vốn 7,5 tỷ USD, giảm mạnh 51,7%. 

Trong tổng số lượt góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài có 1.695 lượt góp vốn, mua cổ phần làm tăng vốn điều lệ của doanh nghiệp với giá trị góp vốn là 3,2 tỷ USD và 4.446 lượt nhà đầu tư nước ngoài mua lại cổ phần trong nước mà không làm tăng vốn điều lệ với giá trị 4,3 tỷ USD. 

Các nhà đầu tư nước ngoài góp vốn mua cổ phần giảm mạnh được lý giải do tác động tiêu cực từ đại dịch Covid 19. Công ty tư vấn PwC Việt Nam cho rằng, cú sốc toàn cầu khi đại dịch bùng phát đã khiến các doanh nghiệp gác lại các khoản đầu tư lớn, song song với đó những biện pháp kiểm soát được áp dụng tại nhiều quốc gia trên thế giới nhằm ngăn chặn sự lây lan của Covid-19 đã đóng băng các hoạt động thương vụ trong nước và quốc tế.

Người mua đang trì hoãn việc quyết định giá mua sang các năm tiếp theo do không chắc chắn về các dự phóng và định giá trong bối cảnh đầy biến động của Covid 19.

CỔ PHẦN HOÁ CHẬM LÀM GIẢM SỨC HÚT

Bên cạnh nguyên nhân khách quan theo xu thế chung của thế giới thì tiến trình cổ phần hoá của nhà nước chậm cũng làm ảnh hưởng đến sự quan tâm của nhà đầu tư nước ngoài, dẫn đến giá trị và tỷ lệ góp vốn mua cổ phần giảm mạnh so với hai năm 2018 - 2019.

Theo báo cáo của Cục Tài chính Doanh nghiệp, Bộ Tài chính, Quyết định 26/2019/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ thì giai đoạn 2017 -2020 phải hoàn thành cổ phần hoá 128 doanh nghiệp. Tuy nhiên, chỉ có 37 doanh nghiệp cổ phần hoá, đạt 28% kế hoạch, còn lại 91 doanh nghiệp chưa thực hiện cổ phần hoá.

Riêng 11 tháng của năm 2020, Cục đã nhận được báo cáo phê duyệt phương án cổ phần hóa của 7 doanh nghiệp, trong đó có 1 doanh nghiệp thuộc kế hoạch cổ phần hóa theo Quyết định số 26/2019/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ là Công ty TNHH MTV Giống gia súc Hải Dương. Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp đã hoàn thành công bố giá trị DN của 1 Tổng công ty là Công ty mẹ - Tổng công ty Phát điện 2 (EVENGENCO2).

Như vậy, tiến độ cổ phần hoá các doanh nghiệp còn chậm, những đơn vị còn nhiều doanh nghiệp thuộc danh sách phải thực hiện cổ phần hóa trong năm 2020: Thành phố Hà Nội cổ phần hóa 13 doanh nghiệp (4 Tổng công ty), chiếm 14% kế hoạch; Thành phố Hồ Chí Minh cổ phần hóa 38 doanh nghiệp (11 Tổng công ty), chiếm 40% kế hoạch; Ủy ban quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp cổ phần hóa 6 doanh nghiệp (3 Tập đoàn, 3 Tổng công ty); Bộ Công Thương cổ phần hóa 4 doanh nghiệp (3 Tổng công ty, trong đó đã công bố giá trị 1 Tổng công ty); Bộ Xây dựng cổ phần hóa 2 Tổng công ty.

Về tình hình thoái vốn, trong 11 tháng năm 2020 các doanh nghiệp đã thoái được 979 tỷ đồng, thu về 2.031 tỷ đồng từ thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp. Lũy kế tổng số thoái vốn từ năm 2016 – tháng 11/2020: thoái 25.749 tỷ đồng, thu về 173.103 tỷ đồng từ thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp. Trong đó: Thoái vốn nhà nước tại 103 đơn vị thuộc Quyết định số 1232/QĐ-TTg ngày 17/8/2017 của Thủ tướng Chính phủ với giá trị 4.966 tỷ đồng, thu về 9.647 tỷ đồng (đạt 30% về số lượng và 8% về giá trị so với kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt).

“Nhà đầu tư nước ngoài họ rất quan tâm đến tiến trình cổ phần hoá, thoái vốn vì công ty nhà nước sở hữu nguồn tài nguyên lớn như đất đai, vị trí địa lý, ngành nghề… Do đó, việc cổ phần hoá, thoái vốn chậm trễ làm ảnh hưởng đến dòng vốn mua bán sáp nhập và khiến tổng giá trị FDI vào Việt Nam sụt giảm”, ông Nguyễn Văn Toàn, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài nói. 

Bên cạnh đó, theo ông Toàn, Việc Nam còn nhiều hạn chế nội tại như chất lượng nguồn nhân lực dù được cải thiện nhưng vẫn nằm trong top dưới ASEAN. Hệ thống logistics còn chưa đáp ứng nhu cầu phát triển và giá thành khá cao so với khu vực... Môi trường pháp lý đã được cải thiện, song việc thực thi còn nhiều bất cập... Thậm chí, còn tình trạng “trên rải thảm dưới rải đinh” còn gây quan ngại cho các nhà đầu tư…