Trong năm 2021, nền kinh tế thế giới dần thoát khỏi suy thoái, với sự phục hồi nhanh hơn kỳ vọng.

Khi các quốc gia bắt đầu mở cửa trở lại và thích ứng với trạng thái "bình thường mới," nhu cầu tiêu dùng một lần nữa trở thành động lực cho tăng trưởng.

Bước sang năm 2022, các chuyên gia kỳ vọng nền kinh tế toàn cầu sẽ vững vàng đối diện với những rủi ro như sự xuất hiện của biến thể mới Omicron, khủng hoảng năng lượng, tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng và lạm phát tăng cao.

Liều vắc xin cho kinh tế thế giới

Cùng với hiệu quả của các gói kích thích kinh tế, năm 2021, nhiều nước dần kiểm soát dịch bệnh và sớm điều chỉnh chính sách chống dịch phù hợp để mở cửa trở lại nền kinh tế, tạo lực đẩy để nền kinh tế thế giới lấy lại đà tăng trưởng.

Theo số liệu của IHS Markit, GDP thực tế của thế giới trong quý 2/2021 vượt mức của quý 4/2019 - giai đoạn trước đại dịch, đánh dấu mốc chuyển từ giai đoạn phục hồi sang tăng trưởng trở lại.

Đà phục hồi có dấu hiệu chững lại trong những tháng cuối năm khi các làn sóng dịch mới khiến nhiều nước trì hoãn kế hoạch mở cửa, song về tổng thể, kinh tế thế giới đã có bước chuyển ngoạn mục so với mức giảm 3-5% của năm 2020. Các thể chế tài chính đều dự báo kinh tế thế giới năm 2021 tăng trưởng ở mức 5-6%.

Thương mại toàn cầu được đánh giá khởi sắc trở lại nhờ việc các nước nới lỏng nhiều biện pháp hạn chế, chuyển sang chiến lược "sống chung an toàn với COVID-19" thay vì đóng cửa thực hiện "nói không với COVID-19" (Zero COVID).

Thực tế cho thấy các biện pháp phong tỏa chặt chẽ, từng đem lại hiệu quả tại nhiều nước năm 2020, đã không còn phát huy tác dụng khi virus SARS-CoV-2 liên tục biến đổi, biến thể này chưa suy yếu thì đã có biến thể khác dễ lây lan hơn xuất hiện, khiến dịch bệnh ngày càng khó lường.

Trong khi đó, các lệnh phong tỏa nhằm ngăn chặn sự lây lan của virus SARS-CoV-2, đã "giáng một đòn mạnh" đối với kinh tế-xã hội, làm gián đoạn việc học, đứt gãy sản xuất, ảnh hưởng tới việc chăm sóc sức khỏe và hoạt động xã hội. Ước tính nếu phong tỏa toàn quốc, Ấn Độ sẽ thiệt hại 120 tỷ USD - tương đương 4% GDP của nước này.

Mô hình mở cửa dần dần, từng bước và có cân nhắc cẩn trọng được áp dụng khá rộng rãi. Các nước không mở cửa hoàn toàn ngay lập tức mà chia theo từng giai đoạn, hoặc phân chia khu vực dân cư theo "bản đồ sắc màu" dựa trên tình hình dịch bệnh. 

Công nghệ trở thành trụ cột, tạo điều kiện thúc đẩy trạng thái bình thường mới, trong khi xu thế tiêu dùng, lao động của con người đã thay đổi cho phù hợp tình hình mới. Sống chung an toàn với COVID-19 cũng khiến con người thay đổi tư duy và lối sống.

Sự lạc quan thận trọng

Gam màu trong bức tranh kinh tế thế giới 2021 đã tươi sáng hơn so với năm 2020, nhưng vẫn có những mảng màu tối có nguy cơ loang rộng. Đặc biệt, sự xuất hiện của biến thể mới Omicron, được đánh giá lây lan nhanh hơn biến thể Delta, có thể làm chậm quá trình phục hồi của nền kinh tế toàn cầu và tiếp tục gây rủi ro cho kinh tế thế giới năm 2022.

Trước hết, tốc độ phục hồi và tăng trưởng giữa các nước và khu vực không đồng đều, như chuyên gia kinh tế trưởng của ngân hàng JPMorgan Bruce Kasman đánh giá là "chênh lệch lớn chưa từng có" trong 20-25 năm qua.

Báo cáo của các tổ chức quốc tế đều nhấn mạnh sự chênh lệch trong tốc độ phục hồi kinh tế chủ yếu liên quan đến mức độ bao phủ vắc xin. Con đường phục hồi của các nước thu nhập thấp được dự báo sẽ kéo dài và không bằng phẳng, điều có thể làm giảm tỷ lệ tăng trưởng chung của thế giới.

Lạm phát phi mã cũng là mối đe dọa thường trực trong năm 2021 và nhiều khả năng sẽ kéo dài trong năm 2022. Trong đó, cuộc khủng hoảng năng lượng và đứt gãy chuỗi cung ứng được coi là nguyên nhân trực tiếp gây ra lạm phát, khiến chi phí sản xuất bị đẩy lên nhiều lần.

Các biện pháp hạn chế phòng dịch và mạng lưới vận tải bị tắc nghẽn, đặc biệt là ở khu vực Đông Nam Á, nơi đặt trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu, đã khiến nguồn cung hàng hóa bị gián đoạn, trong khi nhu cầu tiêu dùng tăng mạnh hơn so với các giai đoạn hậu suy thoái trước đây.

Giá năng lượng đã "nhảy vọt" 23% trong một năm qua, trong khi giá các nguyên liệu đầu vào khác cũng leo thang. Các ngành công nghiệp lớn đứng trước sức ép cắt giảm sản lượng và điều này sẽ là rào cản lớn đe dọa quá trình phục hồi tăng trưởng kinh tế.

Biến thể Omicron đã giáng một đòn vào những hy vọng lạc quan rằng nền kinh tế thế giới sẽ bước sang năm 2022 trên đôi chân vững chắc hơn. 

Sự xuất hiện của biến thể Omicron rõ ràng làm tăng nguy cơ "hồi sinh" các biện pháp hạn chế để kiểm soát dịch bệnh và nguồn cung lại có khả năng tiếp tục đứt gãy. 

Chuỗi cung ứng toàn cầu rối loạn, biến đổi khí hậu và thị trường lao động thắt chặt, dẫn đến phản ứng dây chuyền là vật giá gia tăng.

Nếu không được kiểm soát, lạm phát có thể sẽ diễn biến phức tạp hơn, tiếp tục đẩy cao chi phí sinh hoạt của các nước và bóp nghẹt mức sống của các gia đình. 

Các nhà hoạch định chính sách hiện nay đều nhất trí rằng lạm phát cao không phải là một hiện tượng nhất thời, và nhiều ngân hàng trung ương đã khởi động lộ trình tăng lãi suất và chuẩn bị các chính sách tiền tệ để hạn chế đà tăng giá tiêu dùng.

Có thể nói, dù có những yếu tố cản trở, song với bước phục hồi trong năm 2021, nền kinh tế thế giới đang có động lực mạnh mẽ để thúc đẩy tăng trưởng quay lại quỹ đạo ổn định như trước đại dịch. 

Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Kinh doanh (CEBR) có trụ sở tại London (Anh) dự báo GDP của thế giới sẽ vượt mốc 100.000 tỷ USD lần đầu tiên vào năm 2022, sớm hơn hai năm so với dự báo trước đó.

Theo các nhà phân tích, bất chấp sự xuất hiện của biến thể Omicron vào cuối tháng 11/2021, các biện pháp phòng chống dịch bệnh sẽ không quá chặt chẽ so với trước đây, do khả năng miễn dịch trong cộng đồng đã được cải thiện.

Trong khi đó, khả năng thích ứng với đại dịch của nền kinh tế cũng đồng nghĩa với việc các biện pháp hạn chế được áp đặt trở lại sẽ gây ít thiệt hại hơn. Việc các nước đẩy mạnh thích ứng an toàn với COVID-19, vừa kiểm soát hiệu quả dịch bệnh, vừa mở cửa phát triển kinh tế hứa hẹn một triển vọng tươi sáng hơn cho kinh tế thế giới trong năm 2022.