Trong dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định 95/2021 và Nghị định 83/2014 về kinh doanh xăng dầu đang được Bộ Công Thương lấy ý kiến, cơ quan này đề xuất trao lại quyền điều hành giá xăng dầu về Bộ Tài chính.

Cơ quan này cho rằng, xăng dầu là mặt hàng do nhiều bộ, ngành cùng quản lý theo chức năng, nhiệm vụ được phân giao. Chẳng hạn, Bộ Công an quản lý về phòng chống cháy nổ xăng dầu, Bộ Khoa học & Công nghệ quản lý về chất lượng, tiêu chuẩn xăng dầu, còn quản lý nguồn cung và giá là Bộ Công Thương và Tài chính đảm trách...

Nếu giữ nguyên các quy định hiện nay về điều hành, quản lý với xăng dầu sẽ đúng với phân công nhiệm vụ của các bộ từ nhiều năm qua. Tức là, trong điều hành giá xăng dầu, Bộ Tài chính rà soát, hướng dẫn xác định các chi phí và công bố cho Bộ Công Thương tính toán giá cơ sở. Nhưng khi có vấn đề phát sinh, như thời điểm thị trường thiếu hụt nguồn cung cuối năm 2022, sự phối hợp giữa các bộ, ngành xử lý vấn đề trong điều hành chưa được chặt chẽ, lúng túng.

Vì thế, Bộ Công Thương cho rằng, nên đưa về một đầu mối điều hành giá xăng dầu, cũng như rà soát, hướng dẫn và tính toán các chi phí kinh doanh xăng dầu là Bộ Tài chính. Bộ Công Thương sẽ phối hợp thực hiện theo chức năng nhiệm vụ được giao.

Trước năm 2014, Bộ Tài chính từng là cơ quan chủ trì, đảm trách việc tính toán, điều hành và công bố giá bán lẻ xăng dầu trước năm 2014. Sau thời điểm này, khi Nghị định 83/2014 về kinh doanh xăng dầu có hiệu lực, việc điều hành, công bố giá được giao Bộ Công Thương chủ trì, và Bộ Tài chính phối hợp tính toán các chi phí xăng dầu trong công thức tính giá cơ sở...

Đưa điều hành giá xăng dầu về Bộ Tài chính, theo Bộ Công Thương bảo đảm đúng chức năng, nhiệm vụ của bộ, ngành đã được phân công.

"Quản lý điều hành giá về một đầu mối, và cũng phù hợp với chức năng, nhiệm vụ chuyên môn của Bộ Tài chính về lĩnh vực tài chính, do đó việc tính toán, hướng dẫn và công bố giá điều hành... sẽ chính xác theo chế độ hoạch toán, kế toán", Bộ Công Thương nêu quan điểm.

Tuy nhiên, nếu Bộ Tài chính là đầu mối cũng có nhược điểm là điều hành giá và cung cầu thị trường sẽ "tách xa nhau", do quản lý nguồn cung thị trường vẫn do Bộ Công Thương đảm trách, nên sẽ có những bất ổn khi lợi ích giữa các chủ thể trên thị trường không được hài hòa. Chưa kể, việc này cũng không có sự độc lập khách quan trong xác định, phản ánh các chi phí kinh doanh xăng dầu trong giá cơ sở.

Trước đó, tại kỳ họp Quốc hội hồi tháng 10/2022, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, sẽ đề xuất chuyển quyền quản lý xăng dầu về một đầu mối thống nhất là Bộ Công Thương, gồm việc điều hành giá, chi phí kinh doanh định mức... Việc này, theo ông Phớc sẽ đảm bảo nguồn cung thuận lợi hơn. Nhiều đại biểu Quốc hội cũng đồng tình, cho rằng "hợp lý" nếu một đầu mối điều hành xăng dầu là Bộ Công Thương.

Liên quan tới việc có nên duy trì Quỹ bình ổn xăng dầu hay không, Bộ Công Thương cho rằng, quỹ này vừa qua đã phát huy hiệu quả khi tạo "bước đệm" để bình ổn giá, góp phần kiềm chế lạm phát, ổn định vĩ mô.

Vì thế công cụ Quỹ bình ổn xăng dầu "vẫn cần duy trì", nhưng cần sửa quy định về nguyên tắc sử dụng quỹ. Theo đó, cơ quan quản lý chỉ can thiệp điều hành giá thông qua trích lập, chi quỹ khi giá xăng dầu giảm 7% trở lên hoặc tăng từ 10% trở lên so với kỳ công bố giá liền trước.

Như vậy, Nhà nước vẫn có công cụ điều hành khi cần thiết nhưng giảm dần sự can thiệp vào giá xăng dầu, đưa mặt hàng này dần vận hành theo thị trường. Các doanh nghiệp vẫn phải trích lập, chi Quỹ bình ổn theo chỉ đạo của cơ quan điều hành.

Bên cạnh đó, công thức tính giá cơ sở thay đổi theo hướng Nhà nước chỉ công bố giá định hướng, gồm các yếu tố như giá thế giới, thuế, lợi nhuận định mức, các chi phí khác do doanh nghiệp tự xác định và chịu trách nhiệm trước cơ quan kiểm toán. Tức là, doanh nghiệp có thể được tự quyết giá bán lẻ trên thị trường.

Việc này theo Bộ Công Thương sẽ đảm bảo giá xăng dầu dần theo thị trường, phản ánh đầy đủ chi phí phát sinh của doanh nghiệp, hài hoà lợi ích giữa các chủ thể và duy trì nguồn cung ổn định.

Về phân giao tổng nguồn xăng dầu tối thiểu hàng năm cho các doanh nghiệp đầu mối, Bộ Công Thương cho rằng, vẫn nên giữ như hiện nay. Tức là, tổng nguồn xăng dầu tối thiểu được phân giao cho từng doanh nghiệp đầu mối. Doanh nghiệp tự chủ động nguồn mua trong nước hoặc nhập khẩu theo khả năng đàm phán với các đơn vị cung cấp, lợi thế kinh doanh của mình.

Bộ này cũng đề xuất giữ quy định dự trữ lưu thông bắt buộc của doanh nghiệp đầu mối tối thiểu 20 ngày và thương nhân phân phối 5 ngày tiêu thụ bình quân. "Các doanh nghiệp tự dự trữ bằng nguồn lực của mình, tránh phát sinh chi phí từ ngân sách, cũng như không tăng thêm trách nhiệm cho các thương nhân kinh doanh xăng dầu", Bộ Công Thương giải thích.

Anh Minh