Mỗi lần đến tham quan, du lịch tại Đại nội Huế, nơi đóng đô của triều đại phong kiến nhà Nguyễn, du khách thường thấy chín khẩu thần công được đặt ở hai cửa Thể Nhơn và Quảng Đức đập vào mắt. Hình ảnh các khẩu thần công uy nghi, trên thân khắc các chi tiết rất tỉ mỉ khiến nhiều người thích thú tìm hiểu và chụp ảnh làm kỷ niệm. Thế nhưng, ít ai biết nó được tạo ra từ bàn tay của các nghệ nhân ở làng nghề truyền thống bên dòng sông Hương.

Lịch sử đầy tự hào

Muốn tìm hiểu về lịch sử của làng nghề tạo ra các sản phẩm được đưa vào danh mục bảo vật quốc gia, chúng tôi được giới thiệu đến nhà ông Nguyễn Văn Sính (79 tuổi). Ông Sính là đời thứ 11 theo nghề đúc đồng của dòng họ Nguyễn.

Ông Sính cho biết để có thương hiệu như hôm nay, nghề đúc tại đây đã trải qua không ít thăng trầm gắn liền với lịch sử vùng đất cố đô Huế.

Tổ tiên của ông Nguyễn Văn Sính ở làng Đông Xá, Siêu Loại (nay là tỉnh Bắc Ninh) cũng là một trong những người thợ đúc đồng khéo tay đã theo chúa Nguyễn vào đất Thuận Hóa - Phú Xuân.

“Đến năm 1636, chúa Nguyễn Phúc Lan quy tụ các thợ giỏi về một nơi. Phường Đúc được hình thành kể từ đó. Phường Đúc ban đầu chỉ có năm xóm thợ nằm ven bờ nam sông Hương nhưng có tiếng hơn cả có xóm Kinh Nhơn và Bổn Bộ” - ông Sính nói.

Các nghệ nhân ở làng đúc đồng Phường Đúc đang khẩn trương làm các sản phẩm. Ảnh: NGUYỄN DO

Theo ông Sính, sản phẩm của Phường Đúc làm ra khi nhìn qua có thể phân biệt ngay so với ở nơi khác. Hiện nay, ông vẫn tò mò không biết các nghệ nhân pha chế tỉ lệ đồng, chì như thế nào mà các bảo vật quốc gia không bị rỉ sét theo thời gian. Điều này đòi hỏi một kỹ thuật rất cao.

Nhiều sản phẩm từ làng này là di sản văn hóa vật thể kinh thành Huế như: Vạc đồng ở Đại nội (1659-1684); chuông chùa Thiên Mụ (năm 1710); Cửu vị Thần công đặt trước Ngọ môn (1803-1804); Cửu đỉnh đặt trước Thế miếu (1835-1804)… Và nhiều sản phẩm trong số đó được công nhận là bảo vật quốc gia.

Theo ông Sính, để ngành nghề ngày càng phát triển, bây giờ các hậu duệ không chỉ tiếp thu kinh nghiệm của cha ông mà còn đi học thêm ở trường lớp để kết hợp, nâng cao tay nghề.

Nối tiếp tinh hoa

Có mặt tại một cơ sở đúc đồng ở Phường Đúc, nhiều nghệ nhân đang khẩn trương hoàn thành các sản phẩm được người dân nhiều nơi trong cả nước đặt hàng.

Nghệ nhân Nguyễn Trường Sơn cho biết một sản phẩm đúc đồng được làm ra phải trải qua rất nhiều công đoạn. Mỗi công đoạn trong quá trình đúc đồng đều quan trọng như nhau. Tùy theo sản phẩm làm ra lớn hay nhỏ, họa tiết cầu kỳ như thế nào mà thời gian đúc cũng dài ngắn khác nhau.

“Có sản phẩm nhiều thợ cùng làm nhưng phải mất vài tháng mới hoàn thành. Công việc này không chỉ đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ mà cần cả sự chịu khó của người làm thợ” - ông Sơn nói.

Vạc đồng thời Nguyễn trong Hoàng thành Huế. Ảnh: NGUYỄN DO

Ngoài các sản phẩm truyền thống đặc trưng như lư đồng, bát hương, tam sự, ngũ sự, chuông, cồng, chiêng…, Phường Đúc cũng cho ra đời nhiều sản phẩm lưu niệm tinh xảo bằng đồng phục vụ người yêu văn hóa trưng bày và khách du lịch như tượng danh nhân, trống đồng, bình hoa, các biểu tượng văn hóa tiêu biểu của Huế và đất nước.

Hàng chục năm qua, nhiều sản phẩm được các nghệ nhân ở đây hoàn thành vang danh khắp nước như tượng Trần Hưng Đạo cao 10,2 m, nặng 21,6 tấn đặt tại Công viên Vị Hoàng (TP Nam Định); tượng Phật Như Lai cao 4,3 m đặt tại chùa Kim Thành (Gia Lai); tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh tại làng Kim Liên (Nghệ An) và TP Huế…

Đặc biệt phải kể đến là Đại hồng chung cao 5,5 m, đường kính 3,7 m, nặng hơn 30 tấn. Đây được xem là quả chuông lớn nhất Đông Nam Á. Với danh tiếng nổi khắp vùng, hiện nay nhiều cá nhân, tổ chức trên mọi miền đất nước muốn đúc chuông lớn, tượng Phật thường tìm đến Phường Đúc để đặt hàng.