Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên, năm 2023 tiếp tục là năm có nhiều khó khăn, thách thức đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước nói chung và ngành Công Thương nói riêng.

----- ooo -----

Phóng viên: Bất chấp những "cơn gió ngược" của thế giới, kinh tế Việt Nam năm 2022 vẫn phục hồi mạnh với tốc độ tăng trưởng GDP đạt 8,02%, cao nhất giai đoạn 2011-2022. Trong tăng trưởng chung của kinh tế năm 2022, ngành Công Thương đã có những đóng góp quan trọng, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: Năm 2022, Việt Nam đối mặt với những khó khăn, thách thức chưa từng có khi tình hình thế giới có nhiều diễn biến khó lường, dị biệt. Trong bối cảnh đó, nước ta đã nỗ lực vượt qua mọi khó khăn, kinh tế phục hồi mạnh mẽ, đạt được nhiều thành tựu quan trọng.

Trong kết quả chung đó, ngành Công Thương đã triển khai kịp thời, hiệu quả các giải pháp tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ các doanh nghiệp (DN) phục hồi, phát triển sản xuất, kinh doanh; đẩy mạnh các hoạt động kinh tế đối ngoại, xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu hàng hóa, khai thác có hiệu quả các hình thức thương mại, các loại thị trường.

Bên cạnh đó, phát huy tốt vai trò của hệ thống cơ quan Thương vụ Việt Nam ở ngoài nước để hỗ trợ các địa phương, hiệp hội, DN đa dạng hóa thị trường, duy trì tốt các chuỗi cung ứng, thúc đẩy xuất khẩu và đã đạt được nhiều kết quả rất đáng khích lệ, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Trong bức tranh chung của nền kinh tế, sản xuất công nghiệp phục hồi tích cực ở hầu hết các ngành, lĩnh vực và địa phương. Đặc biệt, công nghiệp chế biến, chế tạo tiếp tục là động lực tăng trưởng của toàn nền kinh tế với tốc độ tăng 8,1%, đóng góp 2,1 điểm phần trăm vào tốc độ tăng trưởng GDP và hơn 86% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Sau giai đoạn khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, thị trường trong nước đã phục hồi và tăng trưởng mạnh mẽ, bất chấp bối cảnh thị trường thế giới biến động bất thường, nhiều quốc gia đối mặt với lạm phát tăng cao.

Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ cả năm ước tăng 19,8%, cao gấp 2,5 lần kế hoạch đề ra. Công tác kết nối cung cầu hàng hóa được thực hiện tốt, gắn kết tạo nguồn hàng ổn định giữa các nhà sản xuất trong nước với các hệ thống phân phối; giá cả tương đối ổn định, góp phần đạt mục tiêu kiểm soát lạm phát.

Ngoài ra, đứng trước những khó khăn về giá cả nguyên nhiên liệu đầu vào, ngành điện đã tháo gỡ khó khăn để đưa 6 dự án có nguồn điện lớn đi vào vận hành, góp phần đảm bảo cung cấp đủ điện, an toàn, phục vụ sinh hoạt của người dân và đóng góp tích cực cho khôi phục, phát triển kinh tế sau đại dịch.

Ngành dầu khí về đích trước kế hoạch 2 tháng 18 ngày về sản lượng khai thác và hoàn thành kế hoạch nộp ngân sách trước 6 tháng. Công nghiệp ở các địa phương đã nỗ lực vượt qua khó khăn, từng bước phục hồi sản xuất với 61/63 địa phương trên cả nước có chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tăng so với năm 2021.

Vượt qua khó khăn trong quá trình phục hồi kinh tế, xuất nhập khẩu Việt Nam năm 2022 tiếp tục lập kỷ lục, ghi dấu ấn trong những kết quả chung của phát triển kinh tế - xã hội, thưa Bộ trưởng?

Kết thúc năm 2022, xuất nhập khẩu tiếp tục lập kỷ lục mới với tổng kim ngạch đạt hơn 732,5 tỉ USD, tăng gần 10% so với năm 2021, đưa Việt Nam vào nhóm các nền kinh tế hàng đầu về thương mại quốc tế.

Trong đó, xuất khẩu đạt gần 372 tỉ USD, tăng 10,6%, vượt chỉ tiêu kế hoạch được Quốc hội và Chính phủ giao. Việt Nam duy trì xuất siêu năm thứ 7 liên tiếp với mức thặng dư gần 11,2 tỉ USD, cao gấp hơn 3,3 lần năm trước, góp phần tích cực cho cán cân thanh toán, giúp nâng cao dự trữ ngoại hối, ổn định tỉ giá và các chỉ số kinh tế vĩ mô.

Bên cạnh xuất nhập khẩu, thương mại trong nước phục hồi tích cực, tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tăng gần 20%, vượt 2,5 lần mục tiêu kế hoạch đề ra, cơ bản đáp ứng đủ hàng hóa thiết yếu cho sản xuất và tiêu dùng.

Thương mại điện tử tiếp tục tăng trưởng mạnh, trở thành phương thức phân phối quan trọng, đưa Việt Nam vào nhóm 5 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới, tạo động lực phát triển kinh tế và dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp.

Bên cạnh những kết quả tích cực, ngành Công Thương phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức trong năm 2022 như nguồn cung xăng dầu gặp trục trặc ở một số thời điểm, hoạt động xuất khẩu xuất hiện khó khăn khi đơn hàng giảm vào cuối năm, thị trường thu hẹp. Bộ trưởng nhìn nhận như thế nào về những khó khăn đó?

Bên cạnh những điểm sáng, ngành Công Thương cùng với cả nước đã và đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức mang tính toàn cầu, diễn biến nhanh, phức tạp và dị biệt.

Như chúng ta đã nhiều lần đề cập, căng thẳng địa chính trị và cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt; cuộc xung đột Nga - Ukraine kéo dài cùng với các biện pháp trừng phạt về kinh tế đối với Nga đã và đang gây ra sự thiếu hụt, đứt gãy các chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu. Các bất ổn này dẫn đến giá cả dầu thô và vật tư chiến lược, nguyên vật liệu đầu vào của quá trình sản xuất tăng cao và biến động bất thường.

Khủng hoảng năng lượng lan rộng, cùng với lạm phát tăng cao và chính sách tiền tệ thắt chặt, tăng lãi suất kéo dài ở nhiều quốc gia dẫn tới tổng cầu giảm sút và có nguy cơ đưa kinh tế toàn cầu rơi vào suy thoái.

Ở trong nước, do nền kinh tế nước ta có độ mở lớn, khả năng chống chịu với các cú sốc bên ngoài còn hạn chế, nên những biến động toàn cầu đã tạo áp lực lớn đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp cũng như tăng trưởng kinh tế.

Hàng loạt khó khăn dẫn tới sản xuất công nghiệp có dấu hiệu tăng trưởng chậm lại trong những tháng cuối năm do chi phí vốn tăng ảnh hưởng đến sự phục hồi của sản xuất. Số lượng đơn đặt hàng mới ở những ngành hàng xuất khẩu lớn như dệt may, da giày, điện tử, đồ gỗ… bị giảm sút.

Thị trường xuất nhập khẩu đang có xu hướng bị thu hẹp, việc nối lại các thị trường nước ngoài và các chuỗi cung ứng vẫn chưa trở lại bình thường đã ảnh hưởng đến tốc độ tăng xuất nhập khẩu chung của cả nước.

Giá cả một số hàng hóa ở thị trường trong nước, nhất là các mặt hàng nhóm năng lượng, xăng dầu... có xu hướng tăng theo giá thế giới đã gây ảnh hưởng đến sức mua của toàn thị trường.

Quy mô tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng năm 2022 tuy đã được phục hồi đáng kể nhưng mới đạt khoảng 82% so với thời điểm trước khi bùng phát dịch COVID-19.

Tình hình thế giới tiếp tục được dự báo có diễn biến khó lường, phức tạp, rủi ro suy thoái đang gây áp lực lên nhiều nền kinh tế. Bộ trưởng nhận định như thế nào về những khó khăn, thách thức mà ngành Công Thương phải đối mặt trong năm 2023?

Tôi cho rằng năm 2023 tiếp tục là năm có nhiều khó khăn, thách thức đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước nói chung và ngành Công Thương nói riêng.

Lý do như chúng ta đã dự báo, kinh tế thế giới có xu hướng tăng trưởng chậm lại, các rủi ro về tài chính, tiền tệ, an ninh năng lượng và lương thực vẫn chưa thể kết thúc sớm. Xu hướng bảo hộ mậu dịch, căng thẳng địa chính trị và cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt; xung đột Nga - Ukraine kéo dài sẽ khiến cho nguồn cung và giá cả năng lượng tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường.

Bên cạnh đó, sức ép lạm phát, giá xăng dầu, nguyên vật liệu đầu vào vẫn ở mức cao; các thị trường xuất, nhập khẩu lớn, truyền thống bị thu hẹp; việc tiếp cận thị trường và nguồn vốn của các doanh nghiệp tiếp tục khó khăn...

Ở trong nước, mặc dù nền kinh tế đã có những dấu hiệu phục hồi đáng ghi nhận, nhưng các chỉ số tăng trưởng đã có những dấu hiệu chậm lại trong những tháng cuối năm 2022. Các tác động của kinh tế toàn cầu đối với đất nước là rất rõ rệt khi độ mở cửa của nền kinh tế ngày càng lớn sẽ tác động đến việc thực hiện các mục tiêu tăng trưởng mà Quốc hội và Chính phủ đề ra.

Như Bộ trưởng đã chia sẻ, ngành Công Thương cũng như nhiều bộ ngành khác đã chủ động dự báo các khó khăn, thách thức đến từ tình hình chung của thế giới. Về phía Bộ Công Thương, những giải pháp nào sẽ được triển khai trong năm 2023 để thực hiện tốt các nhiệm vụ - kế hoạch được giao?

Ngay từ đầu năm, Bộ Công Thương đã tập trung thực hiện quyết liệt, hiệu quả nhiều nhiệm vụ, giải pháp.

Trước hết, Bộ tiếp tục nghiên cứu, quán triệt sâu sắc và tổ chức thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước, nhất là các chủ trương, chính sách có liên quan về phát triển công nghiệp, thương mại.

Khẩn trương xây dựng kế hoạch hành động và tập trung triển khai thực hiện đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả các nhiệm vụ được giao tại các Nghị quyết của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2023.

Bộ Công Thương sẽ chú trọng các giải pháp tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi, phát triển sản xuất, kinh doanh; đẩy nhanh triển khai các dự án phát triển công nghiệp, thương mại, nhất là các dự án trọng điểm để sớm đưa các dự án vào hoạt động, tạo động lực mới cho tăng trưởng kinh tế đất nước.

Bên cạnh đó, rà soát, tham mưu sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện những cơ chế, chính sách còn bất cập, chồng chéo, cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh và đề xuất cấp có thẩm quyền cho thực hiện thí điểm những quy định, chính sách có tính đột phá để khơi thông và giải phóng các nguồn lực, nhất là nguồn xã hội hóa trong đầu tư phát triển ngành.

Trong năm 2023, Bộ Công Thương sẽ tham mưu tổng kết cơ chế, chính sách về hội nhập kinh tế quốc tế, nhất là việc thực hiện chính sách thu hút đầu tư FDI trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại.

Từ đó, đề xuất các giải pháp phù hợp để các doanh nghiệp FDI có sự lan tỏa, chia sẻ, hỗ trợ thực chất các doanh nghiệp trong nước để thúc đẩy chuyển giao công nghệ, phát triển kỹ năng quản trị, hình thành các chuỗi cung ứng vật tư, nguyên liệu và cụm liên kết ngành, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt để từng bước tham gia sâu vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Việc phát huy tốt vai trò của hệ thống cơ quan Thương vụ Việt Nam ở ngoài nước để góp phần hỗ trợ các địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp khai thác có hiệu quả các Hiệp định thương mại tự do đã ký kết là rất quan trọng. Triển khai hiệu quả công tác này sẽ giúp mở rộng, đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng và mặt hàng xuất nhập khẩu.

Để hướng đến xuất khẩu bền vững, Bộ Công Thương sẽ hỗ trợ các địa phương, doanh nghiệp chuyển mạnh sang xuất khẩu chính ngạch gắn với xây dựng thương hiệu, thúc đẩy xuất khẩu bền vững.

Tiếp tục đổi mới công tác xúc tiến thương mại, kết hợp chặt chẽ giữa thương mại truyền thống với hiện đại, khai thác hiệu quả thị trường nội địa 100 triệu dân còn nhiều tiềm năng; đồng thời, theo dõi sát diễn biến cung cầu, giá cả, thị trường các mặt hàng thiết yếu để điều hành phù hợp, hiệu quả.

Bộ Công Thương đã chỉ đạo Tổng cục Quản lý thị trường quán triệt toàn ngành tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường; đẩy mạnh đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, gian lận xuất xứ, cạnh tranh không bình đẳng. Cùng với đó, nâng cao năng lực phòng vệ thương mại, bảo đảm môi trường sản xuất kinh doanh lành mạnh, bình đẳng cho doanh nghiệp, bảo vệ sản xuất và lợi ích người tiêu dùng trong nước, phù hợp với các cam kết quốc tế.

Thực hiện: MINH CHIẾN

Ảnh: MINH PHONG