Ngày 3.1, TAND TP.Hà Nội mở phiên sơ thẩm xét xử 38 bị cáo trong "đại án" Việt Á. Sau hơn nửa ngày làm thủ tục và công bố bản cáo trạng, hội đồng xét xử bắt đầu xét hỏi.

CHI TIỀN CHO HÀNG LOẠT CỰU QUAN CHỨC

Là người đầu tiên được xét hỏi, bị cáo Phan Quốc Việt, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty CP công nghệ Việt Á (viết tắt là Việt Á), khai khoảng tháng 1.2020, Việt được bị cáo Trịnh Thanh Hùng, cựu Phó vụ trưởng Vụ KH-CN các ngành kinh tế, kỹ thuật (Bộ KH-CN), thuyết phục phối hợp tham gia đề tài nghiên cứu kit test do Học viện Quân y chủ trì. Việt Á sau đó được chọn vì thời điểm này đây là doanh nghiệp duy nhất đủ điều kiện.

TRẦN PHAN

Trong quá trình thực hiện, Việt Á có nhiệm vụ phối hợp nghiên cứu, tối ưu và sản xuất thử nghiệm 20.000 kit test. Việt khai "do bối cảnh cấp bách", yêu cầu đặt ra trong 1 tháng phải có đủ kit test để phục vụ chống dịch, được Học viện Quân y chuyển giao một số tài liệu về quy trình, Việt Á đã dựa vào đây để tối ưu, sau đó cùng chế tạo ra một loại kit test như Học viện Quân y và đưa 2 loại này ra thử nghiệm. Kết quả cho thấy bộ kit của Việt Á tốt hơn, do vậy các bên thống nhất mang bộ kit này đến Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư kiểm nghiệm.

Sau khi có kết quả kiểm nghiệm, Việt Á đã làm hồ sơ xin cấp phép, song Bộ Y tế yêu cầu phải có nghiệm thu đề tài và đây là lý do Bộ KH-CN ra quyết định thành lập hội đồng nghiệm thu giai đoạn 1, dù kế hoạch không có nội dung này. Được nghiệm thu, Bộ Y tế lần lượt cấp phép tạm thời rồi lưu hành cho bộ kit của Việt Á. Doanh nghiệp này sau đó đã sản xuất hơn 8,7 triệu kit test bán cho các đơn vị y tế khắp cả nước và thu lợi bất chính hơn 1.235 tỉ đồng.

Khai về việc chi tiền, Việt thừa nhận đã đưa cho Trịnh Thanh Hùng 2 lần, tổng cộng 350.000 USD vì bị cáo Hùng "rất trách nhiệm" trong việc hỗ trợ Việt Á; đưa cho bị cáo Nguyễn Văn Trịnh, cựu Trợ lý Phó thủ tướng, 200.000 USD vì "giúp Việt Á nhiệt tình" trong việc đẩy nhanh quá trình cấp phép kit test; đưa bị cáo Nguyễn Huỳnh, cựu Thư ký Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long, tổng cộng 2,25 triệu USD và 4 tỉ đồng, trong đó 2,25 triệu USD là Việt gửi cho bị cáo Long. Việt còn khai đã "cảm ơn" bị cáo Chu Ngọc Anh, cựu Bộ trưởng Bộ KH-CN, 200.000 USD; bị cáo Phạm Công Tạc, cựu Thứ trưởng Bộ KH-CN, 50.000 USD… Ngoài ra, Việt còn "chia sẻ lợi nhuận" với trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) các địa phương và đại lý, trong đó chuyển cho bị cáo Phạm Duy Tuyến, cựu Giám đốc CDC Hải Dương, 27 tỉ đồng.

HAI CỰU BỘ TRƯỞNG KHÔNG CÓ Ý KIẾN GÌ VỀ CÁO BUỘC

Tại tòa, hai cựu Bộ trưởng Nguyễn Thanh Long và Chu Ngọc Anh đều không có ý kiến gì về những cáo buộc của viện kiểm sát.

Bị cáo Chu Ngọc Anh cho hay cáo trạng truy tố xác đáng và trong suốt thời gian qua đã ý thức được trách nhiệm của mình trước pháp luật. Bị cáo nói bản thân chỉ quyết tâm chống dịch và nghĩ Học viện Quân y chủ trì nghiên cứu đề tài, hợp đồng nhánh với Việt Á nên đã buông lỏng. Về số tiền 200.000 USD đã nhận từ Phan Quốc Việt, cựu Bộ trưởng cho hay "chỉ nghĩ Việt tặng sản phẩm của Việt Á, không biết là tiền", do vậy đã cất đi.

Khi biết bên trong quà có tiền, bị cáo Chu Ngọc Anh thừa nhận đã nhận tiền của doanh nghiệp là sai và muốn trả lại, song do dịch bệnh bề bộn nên "không nhớ để trả, giờ thấy rất đau xót". Cựu Bộ trưởng Bộ KH-CN cho biết đã liên tục nhắn gia đình để nộp lại số tiền đã nhận cũng như số tiền được xác định gây thất thoát cho nhà nước. Chủ tọa công bố gia đình bị cáo này đã nộp khắc phục được 4,6 tỉ đồng.

Về phần mình, bị cáo Nguyễn Thanh Long nói muốn giải trình, làm rõ thêm một số nội dung. Nhắc lại bối cảnh xảy ra vụ án, bị cáo cho rằng khi đó tình hình cấp bách, đòi hỏi phải có một sản phẩm kit test để phục vụ phòng, chống dịch. Theo bị cáo Long, trước thời điểm cấp phép 2 ngày, bản thân mới biết đến kit test của Việt Á. Thư ký của bị cáo có nhờ nói với một số đơn vị liên quan tại Bộ Y tế để thúc đẩy quá trình cấp phép nhưng cựu Bộ trưởng từ chối vì "không muốn dính vào".

Bị cáo Long còn cho hay bản thân không tin Việt Á sẽ sản xuất được kit test nhưng thư ký nói đó là sản phẩm kết hợp với Học viện Quân y. Theo bị cáo Long, giai đoạn cấp phép chính thức, Bộ Y tế có đôn đốc, nhưng là đôn đốc chung chứ không chỉ riêng kit test Việt Á, đồng thời khẳng định, trong suốt quá trình cấp phép tạm thời rồi cấp phép lưu hành, bị cáo "không nghe gì về chủ sở hữu của kit test Việt Á và không có bất cứ ưu ái nào". Thậm chí, sau giai đoạn cấp phép tạm thời, Phan Quốc Việt từng nhờ người tác động nhưng bị cáo Long "thẳng thừng từ chối, yêu cầu cứ làm theo quy định pháp luật".

NHẬN TIỀN VÌ NGHĨ LÀ QUÀ TẾT, TIỀN CẢM ƠN

Về cáo buộc nhận hối lộ, bị cáo Long thừa nhận đã cầm 2,25 triệu USD từ Phan Quốc Việt, trong đó 2,2 triệu USD thông qua thư ký Nguyễn Huỳnh, còn 50.000 USD nhận trực tiếp. Cựu Bộ trưởng khai "nhận tiền nhưng không đòi hỏi" còn bị cáo Huỳnh nói đó là "tiền cảm ơn". Bị cáo Long thừa nhận đến nay đã thấy hành vi này là sai trái.

Trong khi đó, bị cáo Phan Quốc Việt lại nói bị cáo Nguyễn Huỳnh "nhờ hỗ trợ, sếp có một số việc, em có thể thì hỗ trợ". Sau đó, Việt vay mượn thêm bạn bè để nhiều lần đưa tiền cho Huỳnh. Song, trả lời hội đồng xét xử (HĐXX) về việc có gợi ý với Nguyễn Huỳnh để Huỳnh đề nghị Việt đưa tiền hay không, bị cáo Long phủ nhận và khẳng định không hề gợi ý bất cứ gì.

HĐXX tiếp tục cho bị cáo Huỳnh lên đối chất, người này khai có 2 lần bị cáo Long nói "cần Việt hỗ trợ giải quyết công việc, mỗi lần 1 triệu USD". Tiếp tục phủ nhận đối chất của cấp dưới, cựu Bộ trưởng khẳng định không hề gợi ý Việt phải chi tiền cho mình và phân trần rằng có thể "đã nói điều gì đó" khiến Nguyễn Huỳnh hiểu lầm.

Tại tòa, bị cáo Phạm Công Tạc nói đã nhận thức hành vi của mình và mong HĐXX xem xét. Với cáo buộc nhận 50.000 USD của Phan Quốc Việt, bị cáo này chỉ thừa nhận đã nhận 100 triệu đồng, được đóng cùng hộp kit test mà Việt nói "có cành đào tết tặng". Theo bị cáo Tạc, bản thân nghĩ "cành đào tết" là phong tục Á Đông nên nhận được.

Được cho đối chất, bị cáo Việt cho rằng không nhớ chính xác vì giao cấp dưới chuẩn bị, song mình thường "đi USD gọn hơn", ít khi dùng tiền VNĐ và 50.000 USD là con số Việt thường chi. Cấp dưới của Việt cũng nói không nhớ vì đã lâu, tuy nhiên thời điểm đó người này thường xuyên cầm theo USD. Trước đối chất này, bị cáo Tạc tiếp tục khẳng định chỉ nhận 100 triệu đồng từ Việt. Chủ tọa cho hay HĐXX có nhiều cách để chứng minh số tiền bị cáo này đã nhận là 50.000 USD như cáo buộc.