Ngày xét xử thứ 4 của phiên tòa đại án Việt Á là phần luận tội, đề nghị mức án của Viện kiểm sát, liền sau đó là những lập luận, lý lẽ bào chữa của luật sư các bị cáo.

Sau khi VKS công bố bản luận tội, 3 lần HĐXX hỏi các bị cáo có ý kiến gì hoặc tự bào chữa, song, không một ai đứng lên bục khai báo. Lần lượt sau đó là phần bào chữa cho thân chủ của các luật sư.

Nhận định của Viện kiểm sát

Trước tòa, đại diện cơ quan công tố nhấn mạnh, vụ án này là điển hình cho "lợi ích nhóm", "nhóm lợi ích" và "thông đồng cấu kết tham nhũng có hệ thống". 

Sự cấu kết này, theo VKS, là giữa doanh nghiệp với người có thẩm quyền, vì lợi ích vật chất đã thực hiện trái quy định của pháp luật, tạo điều kiện để doanh nghiệp trục lợi, gây thiệt hại cho Nhà nước đặc biệt nghiêm trọng...; làm cho một bộ phận cán bộ, công chức bị thoái hóa biến chất, làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.

Theo VKS, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát với tốc độ lây lan nhanh, nguy hiểm, gây thiệt hại nặng nề đến tính mạng, sức khỏe của người dân Việt Nam, Nhà nước, Chính phủ và toàn dân đang nỗ lực, gồng mình chống chọi, thì một bộ phận lãnh đạo cấp cao tại các Bộ, ngành Trung ương và địa phương đã cấu kết thông đồng với doanh nghiệp để hưởng lợi ích, gây thiệt hại cho tài sản Nhà nước.

Cụ thể, các bị cáo đã giúp Việt Á được phối hợp tham gia thực hiện đề tài nghiên cứu cấp Quốc gia về test Covid-19. Sau đó, bằng nhiều thủ đoạn, các bị cáo thực hiện chuỗi hành vi sai phạm, biến sản phẩm nghiên cứu thuộc sở hữu Nhà nước thành sản phẩm thuộc sở hữu của Việt Á.

Từ đó, Việt Á sản xuất, thương mại trái phép kit test trên cả nước với giá đã được nâng khống, thu lời bất chính đặc biệt lớn.

Phan Quốc Việt

Trong bản luận tội, cơ quan tố tụng cáo buộc Chủ tịch Công ty Việt Á đã thông đồng, cấu kết với ông Trịnh Thanh Hùng (cựu Vụ phó thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ) để Hùng tác động ông Chu Ngọc Anh, Phạm Công Tạc (cựu Bộ trưởng và cựu Thứ trưởng Bộ KH&CN) quyết định cho Việt Á được phối hợp tham gia nghiên cứu đề tài.

Với mục đích được sản xuất, bán test, Việt tiếp tục câu kết với ông Hùng, ông Nguyễn Thanh Long (cựu Bộ trưởng Y tế), Nguyễn Huỳnh (cựu Trợ lý ông Long)... thực hiện nhiều hành vi sai phạm.

Để thuận lợi bán test, Việt lại cấu kết với các bị cáo ở Bộ KH&CN để đánh bóng hình ảnh, thương hiệu; cấu kết với các bị cáo ở Bộ Y tế để được hiệp thương theo giá đã được nâng khống...

Để được các đồng phạm can thiệp, giúp đỡ như trên, Việt đã thỏa thuận ăn chia, đưa tiền hối lộ, cảm ơn nhiều lần với tổng 3,45 triệu USD và 4 tỷ đồng.

Đặc biệt, tại các địa phương, Việt và các thuộc cấp tại công ty đã thông đồng với các lãnh đạo, nhân viên các cơ sở y tế công lập thực hiện hành vi trái quy định về đấu thầu. 

Quá trình tiêu thụ kit test, Việt chỉ đạo nhân viên tính toán, chi tiền phần trăm ngoài hợp đồng; trực tiếp hoặc chỉ đạo đưa hối lộ tổng cộng hơn 34 tỷ đồng.

VKS đánh giá Việt có vai trò chủ mưu, thông đồng với các bị cáo khác, tổ chức thực hiện chuỗi hành vi sai phạm, xâm phạm hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức...

Vì vậy, Việt bị đề nghị 15-16 năm tù về tội Vi phạm quy định đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng; 15-16 năm tội Đưa hối lộ. Tổng hình phạt bị đề nghị là 30 năm tù.

Nguyễn Thanh Long

Theo VKS, ông Long với cương vị là Bộ trưởng Y tế, là người đứng đầu ngành y tế, trong khi dịch bệnh bùng phát, bị cáo này đã lợi dụng chức vụ quyền hạn để can thiệp, chỉ đạo tới các cá nhân, cơ quan có thẩm quyền giúp Việt Á.

Bản luận tội cho rằng, Việt Á được ông Long giúp xuyên suốt từ quá trình cấp số đăng ký lưu hành tạm thời, chính thức cho test; biến test từ sản phẩm thuộc sở hữu Nhà nước thành sở hữu của Việt Á; hiệp thương giá, thanh toán 200.000 test theo giá đã được Việt Á nâng khống; công khai giá để tạo mặt bằng giá test...

Sự giúp đỡ trên của ông Long đã gây thiệt hại hơn 1.200 tỷ đồng, trong đó ngân sách Nhà nước bị thiệt hại hơn 400 tỷ đồng. 

Quá trình nâng đỡ Việt Á, cựu Bộ trưởng Y tế được Phan Quốc Việt đưa 2,25 triệu USD, tương đương hơn 51 tỷ đồng.

Theo VKS, hành vi của ông Long là tiền đề, điều kiện để Việt thực hiện chuỗi hành vi sai phạm, là nguyên nhân dẫn đến hàng loạt sai phạm của các cơ quan quản lý cấp dưới.

Quá trình điều tra và xét xử, cơ quan công tố đánh giá ông Long thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, tác động gia đình nộp 2,25 triệu USD, hợp tác tốt với cơ quan điều tra làm rõ bản chất vụ án.

Chu Ngọc Anh và Phạm Công Tạc

Theo bản luận tội, ông Chu Ngọc Anh và Phạm Công Tạc đều biết rõ đề tài nghiên cứu kit test là sản phẩm của Nhà nước nhưng khi được Trịnh Thanh Hùng tham mưu, ông Ngọc Anh vẫn ký các quyết định giao Việt Á là đơn vị phối hợp nghiên cứu.

Trong khi đó, ông Tạc đã không thực hiện đúng trách nhiệm quản lý Nhà nước đối với đề tài; ký quyết định thành lập Hội đồng nghiệm thu để Việt Á sử dụng, lập hồ sơ đăng ký, cấp số đăng ký lưu hành kit test...

Hai bị cáo tại Bộ KH&CN còn thực hiện các hành vi sai phạm trong việc khen thưởng, hỗ trợ truyền thông về kết quả nghiên cứu và cấp số lưu hành test; quảng bá, đánh bóng hình ảnh, thương hiệu cho Việt Á, tạo điều kiện để doanh nghiệp này chiếm quyền sở hữu sản phẩm nghiên cứu.

Cơ quan tố tụng cáo buộc, hành vi của ông Chu Ngọc Anh và ông Tạc gây thất thoát 18,98 tỷ đồng ngân sách Nhà nước. Ngoài ra, ông Chu Ngọc Anh và ông Tạc còn được Việt "cảm ơn" lần lượt 200.000 USD và 50.000 USD.

Bản luận tội nêu, cả 2 bị cáo đều thành khẩn khai nhận hành vi phạm tội, ăn năn hối cải, tích cực hợp tác với cơ quan điều tra làm rõ bản chất vụ án, tác động gia đình nộp khắc phục hậu quả.

Ông Chu Ngọc Anh được tặng thưởng nhiều Bằng khen, Giấy khen; được Bộ KH&CN, UBND TP Hà Nội đề nghị giảm nhẹ hình phạt...

Đối với ông Tạc, theo VKS, bị cáo này khai nhận hành vi phạm tội nhưng chỉ thừa nhận nhận 100 triệu đồng của Việt. Tuy nhiên, căn cứ vào lời khai của Việt, Hùng..., dữ liệu điện tử, sao kê tài khoản ngân hàng của Việt, kết quả thực nghiệm điều tra và các tài liệu chứng cứ khác, cơ quan tố tụng thấy có đủ cơ sở xác định ông Tạc nhận của Việt 50.000 USD.