Tăng giám sát, ngăn tham nhũng

* Khiếu kiện liên quan đến đất đai ngày một nhiều, theo ông, đâu là những nguyên nhân chính và sẽ được khắc phục ra sao?

- Nguyên nhân là do đất đai có tính lịch sử, phức tạp, việc thi hành pháp luật về đất đai ở một số nơi còn chưa nghiêm và chính sách, pháp luật còn có những bất cập. Một số nội dung của pháp luật có liên quan chưa thống nhất, đồng bộ với Luật Đất đai năm 2013.

Bên cạnh đó việc phát hiện, ngăn chặn và xử lý chưa được thực hiện tốt. Một số nội dung phát sinh mới trong thực tiễn nhưng pháp luật chưa có quy định điều chỉnh.

Dự thảo đã quy định sẽ đáp ứng yêu cầu quản lý và sử dụng có hiệu quả nguồn tài nguyên, nguồn lực đất đai cho phát triển kinh tế - xã hội. Bảo đảm quốc phòng, an ninh, quyền, lợi ích của người dân và doanh nghiệp.

* Tình trạng lợi dụng các quy định của pháp luật để tham ô, tham nhũng xảy ra rất nhiều, điều này sẽ được khắc phục như thế nào?

- Để khắc phục tình trạng cán bộ quản lý lợi dụng các quy định của pháp luật để thực hiện hành vi tham ô, tham nhũng liên quan đến đất đai, cần thực hiện một loạt biện pháp, cải tiến trong hệ thống quản lý và pháp luật.

Dự thảo luật đã có những sửa đổi quan trọng để nâng cao chất lượng giám sát, kiểm tra như tăng cường cơ quan giám sát độc lập, khách quan để kiểm soát hành vi tham ô, tham nhũng trong lĩnh vực đất đai.

Bổ sung quy định về kiểm toán đất đai, trách nhiệm theo dõi, giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các thành viên.

Bên cạnh đó, tăng cường sự minh bạch trong quản lý đất đai và chính sách liên quan. Cung cấp thông tin chi tiết về quy hoạch và quyết định về thu hồi, bồi thường... để người dân có thể theo dõi, giám sát.

Đồng thời kết hợp với các biện pháp đào tạo định kỳ đạo đức nghề nghiệp, pháp luật cho cán bộ, tạo ra một hệ thống quản lý đất đai minh bạch, không có tham nhũng. Xây dựng niềm tin của cộng đồng, doanh nghiệp vào quá trình quản lý đất đai.

Luật sát thực tế sẽ hài hòa lợi ích các bên

Nhiều ý kiến cho rằng luật càng cụ thể, càng sát thực tế sẽ giúp hài hòa quyền lợi của các bên, qua đó giảm thiểu các vụ khiếu kiện, tranh chấp về đất đai. Dưới đây là hai ý kiến.

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến (phó chủ tịch hội đồng trường Trường đại học Luật Hà Nội):

Cụ thể hóa cơ chế thu hồi đất

Cả ba phương án đấu giá, đấu thầu dự án có sử dụng đất, thu hồi đất đều có mặt tích cực và hạn chế. Phân phối đất đai thông qua đấu thầu, đấu giá sẽ bảo đảm công khai, minh bạch, khắc phục xin cho, tiệm cận nguyên tắc chuyển dịch đất đai theo thị trường. Đặc biệt làm tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước, đặc biệt địa phương còn nghèo. Nhưng cũng cần có những điều kiện khi tổ chức đấu giá cần làm rõ giá khởi điểm là bao nhiêu.

Hầu hết tranh chấp đất đai chủ yếu liên quan đến thu hồi đất để thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội vì mục đích quốc gia, công cộng. Nguyên nhân là luật hiện hành không làm rõ tiêu chí để phân biệt dự án được thu hồi và dự án không được thu hồi. Để khắc phục tình trạng này ban soạn thảo Luật Đất đai lần này đã liệt kê rõ 32 trường hợp cụ thể được thu hồi đất vì lợi ích quốc gia, công cộng. Thực tế cũng cho thấy chỉ trong trường hợp thực sự cần thiết Nhà nước mới thu hồi đất vì mục đích chung. Bởi cơ chế thu hồi đất đang phát sinh quá nhiều hệ lụy phức tạp, vì liên quan đến việc không giải quyết hài hòa lợi ích kinh tế giữa Nhà nước, người bị thu hồi đất và doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Chí Thanh (phó chủ tịch Hội Môi giới bất động sản VN):

Không nên đánh đồng cơ chế thỏa thuận trong thu hồi đất

Ở khu vực phố cổ và các khu đô thị đã hình thành, ổn định thì có thể áp dụng việc thu hồi đất theo cơ chế thỏa thuận nhưng những khu "đồng không mông quạnh", khu đồi trọc, đất hoang hóa mà yêu cầu nhà đầu tư, doanh nghiệp phải thỏa thuận giá đền bù, giải phóng mặt bằng khi thu hồi đất là không phù hợp. Bởi đây là những khu cần thu hút vốn đầu tư để phát triển. Những khu đất hoang hóa tại khu vực chưa phát triển thì Nhà nước đứng ra thu hồi mới khách quan, như vậy mới điều tiết được thị trường trong khu vực, mới thu hút được đầu tư. Chúng ta không thể đánh đồng cơ chế thỏa thuận khi thu hồi đất vì như vậy những khu vực vùng sâu, vùng xa, miền núi sẽ khó phát triển kinh tế - xã hội.

Những điểm mới của dự thảo Luật Đất đai

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) dự kiến trình Quốc hội tại kỳ họp bất thường lần thứ 5 có 260 điều với nhiều nội dung mới.

* Quy định cụ thể hơn quyền và trách nhiệm của Nhà nước với vai trò là đại diện chủ sở hữu, thống nhất quản lý đối với đất đai và quyền, nghĩa vụ của công dân đối với đất đai bảo đảm tuân thủ quy định của Hiến pháp về sở hữu đất đai và quyền con người.

* Hoàn thiện đồng bộ các quy định về việc xây dựng hệ thống quy hoạch sử dụng đất đai đồng bộ ở ba cấp, gắn với quy hoạch đô thị, xây dựng, hạ tầng.

* Công khai, minh bạch, bình đẳng trong giao đất, cho thuê đất chủ yếu thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng đất để tăng thu ngân sách và huy động các nguồn lực xã hội.

* Tiếp tục phân cấp thẩm quyền cho các địa phương trong quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn, đồng thời thiết lập các cơ chế giám sát, kiểm tra, thanh tra trong quản lý của trung ương thông qua hệ thống thông tin đất đai, cơ sở dữ liệu về đất đai tập trung, thống nhất.

* Công khai, minh bạch trong thu hồi đất thông qua quy định cụ thể về thẩm quyền, điều kiện, tiêu chí thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người sử dụng đất và nhà đầu tư thông qua chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải quyết vấn đề an sinh bền vững cho người có đất bị thu hồi.

* Chuyển trọng tâm từ phương thức quản lý nặng về hành chính sang thực hiện đồng bộ các công cụ kinh tế, quy hoạch để quản lý, điều tiết các quan hệ đất đai. Hoàn thiện các quy định về giá đất theo nguyên tắc thị trường đảm bảo công khai, minh bạch, sự giám sát của HĐND cấp tỉnh, các chính sách tài chính, ngân sách, thuế để điều tiết nguồn thu từ đất, địa tô tăng thêm không do người sử dụng đất đầu tư mang lại, giải quyết tình trạng đầu cơ, chậm sử dụng đất, bỏ đất hoang.

* Tiếp tục hoàn thiện các quyền của người sử dụng đất, nhất là quyền chuyển nhượng, thế chấp quyền thuê trong hợp đồng thuê đất trả tiền hằng năm. Mở rộng hạn mức, đối tượng được nhận chuyển nhượng đất nông nghiệp để thúc đẩy thương mại hóa quyền sử dụng đất, vốn hóa thị trường, phát huy nguồn lực đất đai.

* Quy định về ngân hàng cho thuê đất nông nghiệp cùng các cơ chế góp quyền sử dụng đất để thúc đẩy tập trung đất đai, tiếp cận đất đai của các doanh nghiệp nông nghiệp, người có nhu cầu đất để sản xuất nông nghiệp và các cơ chế để nông dân chuyển đổi linh hoạt cơ cấu cây trồng, vật nuôi, nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp theo quy hoạch.

* Hoàn thiện các quy định về chế độ sử dụng đất đa mục đích, đất nông nghiệp kết hợp với thương mại, dịch vụ. Đất quốc phòng, an ninh kết hợp với lao động sản xuất, xây dựng kinh tế, đất tôn giáo kết hợp với mục đích khác. Đất có mặt nước sử dụng đa mục đích, sử dụng không gian ngầm, trên không... để khơi dậy tiềm năng, phát huy cao nhất nguồn lực đất đai, phù hợp với xu thế phát triển.

Hơn 12 triệu ý kiến góp ý xây dựng luật

Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết đã có hơn 12 triệu ý kiến góp ý cho dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). Các ý kiến góp ý phong phú, đa dạng và bao trùm nhiều nội dung khác nhau. Trong đó, đối với những nội dung có nhiều ý kiến khác nhau, chưa đạt được sự thống nhất sẽ được cơ quan soạn thảo tập hợp, báo cáo chi tiết với Chính phủ và Quốc hội xem xét, cho ý kiến.

Sau kỳ họp thứ 5 của Quốc hội, vai trò chủ trì tiếp thu ý kiến đối với dự thảo luật được chuyển cho cơ quan chủ trì thẩm tra (Ủy ban Kinh tế của Quốc hội). Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tích cực, chủ động phối hợp với các cơ quan của Quốc hội để rà soát chính sách, pháp luật có liên quan chưa thống nhất, đồng bộ với Luật Đất đai. Đặc biệt là các nội dung chính sách lớn, phức tạp và rà soát tổng thể dự thảo luật trước khi trình Quốc hội.