Những người trên mạng đang rao đổi tiền mới với mức phí 13,5-16,5% tùy mệnh giá. Ví dụ, muốn đổi 10 triệu đồng loại tiền 100.000, 200.000 và 500.000 đồng thì tôi phải chuyển cho họ 11.350.000 đồng. Nếu lấy tiền mệnh giá 10.000-50.000 đồng thì tôi phải trả 11.650.000 đồng.
Xin hỏi, nguồn tiền mới kia có thể là từ đâu? Họ đổi tiền và thu phí như vậy có vi phạm pháp luật không?
Độc giả Kiều Diễm
Tiền mới được rao đổi với phí cao trên Facebook.
Luật sư tư vấn
Theo quy định tại Điều 12 và 13 của Thông tư số 25/2013/TT-NHNN ngày 2/12/2013 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thì chỉ có Ngân hàng Nhà nước, Chi nhánh, Sở Giao dịch Ngân hàng Nhà nước, Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, Kho bạc Nhà nước mới có chức năng thu đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông. Ngoài quy định trên đây thì không có quy định nào khác về việc thu đổi tiền.
Như vậy, hiện pháp luật chỉ mới có quy định về việc thu đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông chứ chưa có quy định về việc thu đổi tiền vẫn đang đủ tiêu chuẩn lưu thông để lấy tiền mới. Và chỉ có các tổ chức đã nêu trên mới có chức năng thu đổi tiền.
Thực tế đang có 2 quan điểm về loại tiền nào được thu đổi và tổ chức nào được quyền thu đổi. Quan điểm thứ nhất cho rằng, nếu căn cứ vào nguyên tắc "công dân được làm tất cả những gì pháp luật không cấm" thì việc đổi tiền mới trong dịp Tết không phải là hành vi vi phạm pháp luật. Nguyên tắc này được thể hiện rất rõ trong Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 của Ban Chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.
Quan điểm thứ hai thì dựa vào quy định "chỉ được thu đổi tiền không đủ điều kiện lưu thông" để cho rằng mọi hành vi thu đổi tiền vẫn đủ điều kiện lưu thông đều là hành vi trái pháp luật. Với quan điểm này thì hành vi đổi tiền mới trong dịp Tết do mọi cá nhân, tổ chức, kể cả ngân hàng, đều có thể bị xử lý theo quy định tại điểm a, khoản 5, Điều 30 Nghị định 88/2019/NĐ-CP. Theo đó, hành vi thực hiện đổi tiền không đúng quy định của pháp luật có thể bị phạt từ 20 đến 40 triệu đồng.
Ngoài ra cũng có những biện pháp chế tài khác, có liên quan đến việc thu phí đổi tiền mới. Cụ thể là, các cá nhân không đăng ký kinh doanh; tổ chức không có chức năng kinh doanh, không phải đăng ký kinh doanh mà thực hiện hành vi đổi tiền để thu phí thì có thể bị xử lý đối với hành vi kinh doanh mà không đăng ký kinh doanh.
Nếu cá nhân, tổ chức đã có đăng ký kinh doanh mà thu phí đổi tiền thì có thể bị xử lý về hành vi kinh doanh trái phép. Đối với cá nhân thì nếu mức phí thu được đã đến mức phải kê khai thuế thu nhập cá nhân mà không kê khai và nộp thuế, quyết toán thuế đầy đủ thì có thể bị xử lý đối với hành vi không kê khai, nộp thuế, quyết toán thuế thu nhập cá nhân.
Tương tự, đối với tổ chức thì có thể bị xử lý về hành vi vi phạm các quy định về kê khai, nộp thuế, quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp. Riêng hành vi vi phạm về thuế thì ngoài việc bị xử phạt vi phạm hành chính còn có thể bị xử lý hình sự tùy theo mức độ vi phạm.
Cá nhân tôi cho rằng, nhu cầu đổi tiền mới để lì xì, đi lễ chùa vào những dịp lễ, Tết là một nhu cầu hoàn toàn chính đáng. Mọi cá nhân, từ người lao động đến chủ doanh nghiệp, từ công dân đến cán bộ, công chức các cấp, từ công nhân đến nông dân, ai cũng muốn có tiền mới để dùng vào dịp Tết - như một cách tự tạo niềm vui, hy vọng gặp may mắn cho bản thân, gia đình, bạn bè vào ngày đầu năm mới.
Vì vậy, thay vì bàn biện pháp đối phó, xử lý hành vi đổi tiền mới, thì Ngân hàng Nhà nước có thể chuẩn bị một nguồn tiền mới đủ để đáp ứng nhu cầu này quanh năm, tránh đổ dồn vào dịp Tết. Việc đổi tiền mới nếu được quản lý tốt thì sẽ không gây hệ lụy gì, ngay cả lạm phát. Vì tổng số tiền thu vào và phát hành ra thị trường là như nhau. Có thể quy định thu một mức phí hợp lý để phục vụ cho dịch vụ đổi tiền mới để bù đắp cho chi phí thu đổi, chi phí in ấn tiền mới...
Nếu có quy định chặt chẽ và hợp lý thì chắc chắc sẽ được người dân hoan nghênh và tránh được tình trạng thu đổi tiền trái phép với mức phí quá cao như đã và đang diễn ra trong nhiều năm qua.
Luật sư Ngô Quí Linh
Giám đốc Công ty luật TNHH MTV Mai Đăng Khang
Xem thêm: lmth.4904074-gnohk-taul-pahp-mahp-iv-oc-tet-ix-il-iom-neit-iod/ten.sserpxenv