Theo phân tích của nhóm các nhà khoa học quốc tế thuộc World Weather Attribution, tình trạng nóng lên toàn cầu khiến khả năng xảy ra hạn hán ở rừng Amazon tăng gấp 30 lần, dẫn đến nền nhiệt tăng cực cao và góp phần làm giảm lượng mưa. Nghiên cứu tập trung vào khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 11/2023.

Các nhà khoa học nói với Reuters vào năm 2023 rằng hạn hán xảy ra ở tất cả 9 quốc gia có rừng nhiệt đới Amazon, trong đó có Brazil, Colombia, Venezuela và Peru, và dự kiến sẽ trở nên tồi tệ hơn vào năm 2024 sau khi mùa mưa bắt đầu kết thúc vào tháng 5.

Việc bảo vệ rừng Amazon, khu rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới, có vai trò quan trọng trong việc hạn chế biến đổi khí hậu, nguyên nhân là vì một lượng lớn khí nhà kính được cây cối ở khu vực này hấp thụ.

Hạn hán đã làm giảm mực nước sông ở nhiều nơi trong khu vực xuống mức thấp kỷ lục. Bà Regina Rodrigues, đồng tác giả nghiên cứu và là nhà khoa học tại Đại học Liên bang Santa Catarina ở Brazil, cho biết: "Chúng ta nên thực sự lo lắng với sức khỏe của rừng Amazon".

Các nhà nghiên cứu xác nhận, hạn hán có thể làm trầm trọng thêm các vụ cháy rừng, khi kết hợp với biến đổi khí hậu và nạn phá rừng có thể đẩy Amazon đến điểm không thể quay trở lại nhanh hơn, sau đó quần xã sinh vật khô cạn và không còn là rừng nhiệt đới tươi tốt.

Nghiên cứu cho thấy sự nóng lên định kỳ ở Đông Thái Bình Dương hay còn gọi là El Nino cũng góp phần làm giảm lượng mưa, mặc dù nhiệt độ không cao hơn.

Bà Rodrigues thông tin, trong khi khu vực này đã phải đối mặt với ít nhất ba đợt hạn hán dữ dội khác trong 20 năm qua, quy mô của đợt hạn hán này là chưa từng có và ảnh hưởng đến toàn bộ lưu vực sông Amazon.

Ở Brazil, mực nước tại một nhánh chính của sông Amazon đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ khi dữ liệu bắt đầu được thống kê vào năm 1902, với những dòng suối nhỏ hơn hầu như biến mất.

Simphiwe Stewart, nhà nghiên cứu của Trung tâm Khí hậu Lưỡi liềm Đỏ có trụ sở tại Hà Lan, đồng tác giả nghiên cứu, nói: "Các tuyến đường thủy cạn kiệt nước chỉ trong vài tháng. Người dân tại đây buộc phải kéo thuyền qua những đoạn sông khô cạn để tiếp cận thực phẩm, thuốc men và các hàng hóa thiết yếu khác". 

Các nhà nghiên cứu ở Brazil cho biết mực nước thấp và nhiệt độ cao đã dẫn đến cái chết của ít nhất 178 cá thể cá heo sông Amazon màu hồng và xám có nguy cơ tuyệt chủng vào năm 2023. Hàng nghìn con cá cũng đã chết do nồng độ oxy thấp ở các nhánh sông Amazon.