Thoả thuận đạt được vào cuối ngày 29-1 và vẫn cần được phê duyệt chính thức. Tuy nhiên, đây được xem là bước đầu tiên trong kế hoạch sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga trong nỗ lực tái thiết Ukraine vốn bị tàn phá do xung đột với Moscow suốt 23 tháng qua.

Bỉ hiện giữ ghế Chủ tịch Hội đồng Liên minh châu Âu (EU) và giữ vai trò cầm trịch trong thoả thuận sơ bộ nói trên.

Kể từ khi nổ ra xung đột ở Ukraine vào tháng 2- 2022, Mỹ và các nước đồng minh phương Tây đã phong toả số tài sản Nga lên tới 600 tỉ USD – bao gồm 300 tỉ USD tài sản thuộc Ngân hàng Trung ương Nga.

Chỉ riêng EU đã đóng băng khối tài sản trị giá khoảng 200 tỉ euro (216 tỉ USD) của Ngân hàng Trung ương Nga. Khoảng 90% số tiền này do công ty dịch tài chính Euroclear có trụ sở tại Bỉ nắm giữ.

Theo đánh giá mới nhất được công bố vào tháng 3-2023, Ngân hàng Thế giới ước tính chi phí cho việc tái thiết Ukraine vào khoảng 411 tỉ USD trong 10 năm tới.

ABC News cho hay EU không chọn tịch thu toàn bộ 200 tỉ euro để chi cho hoạt động tái thiết Ukraine, do lo ngại nguy cơ gây chấn động thị trường quốc tế và làm suy yếu đồng tiền chung của khối.

Một số quốc gia, trong đó có Bỉ, đề xuất đánh thuế lợi tức phụ thu đối với khối tài sản bị phong tỏa để có thể tạo ra khoảng 3,25 tỉ USD mỗi năm cho Ukraine.

Ủy ban châu Âu (EC) đưa ra đề xuất thận trọng hơn cho 27 quốc gia thành viên EU. Theo đó, các chủ thể nắm giữ tiền gửi như Euroclear phải tách riêng tiền lãi hoặc lợi nhuận kiếm được từ tài sản bị phong tỏa của Nga rồi chuyển cho quỹ hỗ trợ tái thiết Ukraine.

"Thỏa thuận sơ bộ là quyết định rất quan trọng và được chờ đợi từ lâu nhưng cũng chỉ là bước khởi đầu của cả chặng đường" - ông Arnoldas Pranckevicius, đại sứ Lithuania tại EU, nhấn mạnh

Ông cho biết thêm: "Chúng tôi đang mong chờ đề xuất thứ hai từ EC về cách sử dụng lợi nhuận để tái thiết Ukraine và bắt đầu thảo luận về tịch thu tài sản của Nga".

EU đã phối hợp với nhóm G7 để đóng băng tài sản Nga, do đó Mỹ muốn tất cả cùng đưa ra "quyết định tập thể" về cách xử lý khối tài sản này.

Các quan chức ngoại giao cho biết Mỹ ủng hộ phương án tịch thu hoàn toàn tài sản Nga bị đóng băng nhưng châu Âu phản đối.

Việc đạt thỏa thuận sơ bộ để chuyển lợi nhuận từ tài sản Nga bị phong tỏa cho Ukraine diễn ra trong bối cảnh cả Mỹ lẫn EU đều gặp trở ngại trong việc hỗ trợ tài chính cho Kiev.

Thủ tướng Hungary Viktor Orban vẫn giữ lập trường dùng quyền phủ quyết để chặn gói viện trợ tài chính trị giá 50 tỉ euro của EU cho Ukraine.

Còn tại Mỹ, phe Cộng hoà tại Hạ viện cũng đang chặn gói hỗ quân sự và tài chính tiếp theo dành cho Ukraine để yêu cầu giải quyết các vấn đề trong nước, đặc biệt là vấn đề di cư.