Theo luật Xử lý vi phạm hành chính, việc xử phạt vi phạm hành chính phải căn cứ vào tính chất, mức độ, hậu quả vi phạm, đối tượng vi phạm và tình tiết giảm nhẹ, tình tiết tăng nặng.

Như vậy, các tình tiết giảm nhẹ hay tăng nặng có ý nghĩa quan trọng trong việc cá thể hóa, phân hóa mức độ trách nhiệm hành chính.

Việc xử phạt vi phạm hành chính ngoài mục đích trừng trị người vi phạm còn hướng đến mục tiêu giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật cho họ và thể hiện tính nhân văn của pháp luật. Vì thế, luật đề ra các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hành chính.

Cũng tương tự như vậy, các tình tiết tăng nặng đặt ra nếu người vi phạm không có tinh thần hợp tác, sửa chữa, khắc phục hậu quả…

Trong xử phạt vi phạm hành chính, các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng không có ý nghĩa trong việc xác định hình thức xử phạt. Nếu hành vi vi phạm thuộc trường hợp bị xử phạt tương ứng với khung phạt nào thì người có thẩm quyền xử phạt bắt buộc phải áp dụng hình thức xử phạt đã được quy định tại khung đó. Tuy nhiên, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ lại có ý nghĩa quyết định trong việc xác định mức phạt.

Cụ thể, mức tiền phạt cụ thể đối với một hành vi vi phạm hành chính là mức trung bình của khung tiền phạt được quy định đối với hành vi đó. Nếu có tình tiết giảm nhẹ thì mức tiền phạt có thể giảm xuống nhưng không được giảm quá mức tối thiểu của khung tiền phạt. Nếu có tình tiết tăng nặng thì mức tiền phạt có thể tăng lên nhưng không được vượt quá mức tiền phạt tối đa của khung tiền phạt.

Bên cạnh đó, khoản 2 Điều 81 Nghị định 100/2019/NĐ-CP quy định về tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn trong lĩnh vực giao thông đường bộ, đường sắt.

Theo đó, thời hạn tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề hoặc thời hạn đình chỉ hoạt động cụ thể đối với một hành vi vi phạm quy định tại Nghị định này là mức trung bình của khung thời gian tước hoặc đình chỉ hoạt động được quy định đối với hành vi đó. Nếu có tình tiết giảm nhẹ thì thời hạn tước, đình chỉ hoạt động là mức tối thiểu của khung thời gian tước hoặc đình chỉ hoạt động. Nếu có tình tiết tăng nặng thì thời hạn tước, đình chỉ hoạt động là mức tối đa của khung thời gian tước hoặc đình chỉ hoạt động.

Tình tiết giảm nhẹ khi xử phạt vi phạm giao thông

Những tình tiết sau đây là tình tiết giảm nhẹ (Điều 9 luật Xử lý vi phạm hành chính):

Thứ nhất, người vi phạm hành chính đã có hành vi ngăn chặn, làm giảm bớt hậu quả của vi phạm hoặc tự nguyện khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại.

Thứ hai, người vi phạm hành chính đã tự nguyện khai báo, thành thật hối lỗi; tích cực giúp đỡ cơ quan chức năng phát hiện vi phạm hành chính, xử lý vi phạm hành chính.

Thứ ba, vi phạm hành chính trong tình trạng bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của người khác gây ra; vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng; vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết.

Thứ tư, vi phạm hành chính do bị ép buộc hoặc bị lệ thuộc về vật chất hoặc tinh thần.

Thứ năm, người vi phạm hành chính là phụ nữ mang thai, người già yếu, người có bệnh hoặc khuyết tật làm hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình.

Thứ sáu, vi phạm hành chính vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không do mình gây ra.

Thứ bảy, vi phạm hành chính do trình độ lạc hậu.

Tình tiết tăng nặng khi xử phạt vi phạm giao thông

Những tình tiết sau đây là tình tiết tăng nặng (Điều 10 luật Xử lý vi phạm hành chính):

Một là, vi phạm hành chính có tổ chức; Vi phạm hành chính nhiều lần; tái phạm.

Hai là, xúi giục, lôi kéo, sử dụng người chưa thành niên vi phạm; ép buộc người bị lệ thuộc vào mình về vật chất, tinh thần thực hiện hành vi vi phạm hành chính.

Ba là, sử dụng người biết rõ là đang bị tâm thần hoặc bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi để vi phạm hành chính;

Bốn là, lăng mạ, phỉ báng người đang thi hành công vụ; vi phạm hành chính có tính chất côn đồ.

Năm là, lợi dụng chức vụ, quyền hạn để vi phạm hành chính.

Sáu là, lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, thiên tai, thảm họa, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để vi phạm hành chính.

Bảy là, vi phạm trong thời gian đang chấp hành hình phạt của bản án hình sự hoặc đang chấp hành quyết định áp dụng biện pháp xử lý vi phạm hành chính.

Tám là, tiếp tục thực hiện hành vi vi phạm hành chính mặc dù người có thẩm quyền đã yêu cầu chấm dứt hành vi đó.

Chín là, sau khi vi phạm đã có hành vi trốn tránh, che giấu vi phạm hành chính.

Mười là, vi phạm hành chính có quy mô lớn, số lượng hoặc trị giá hàng hóa lớn; Vi phạm hành chính đối với nhiều người, trẻ em, người già, người khuyết tật, phụ nữ mang thai.

Những tình tiết quy định trên nếu đã được quy định là hành vi vi phạm hành chính thì không được coi là tình tiết tăng nặng.

Hoàng Mai