Với việc 2 ứng cử viên đảng Dân chủ giành được 2 ghế thượng nghị sĩ ở Georgia ngày 5 tháng 1, ông Joe Biden và phe Dân chủ đã nắm quyền kiểm soát cả Quốc hội và Nhà Trắng. Với chính quyền mới, nước Mỹ sẽ dịch chuyển theo hướng cực tả với các ưu tiên là công bằng xã hội, biến đổi khí hậu, tự do dân sự, y tế…
Trước đó, đảng Cộng hòa nắm giữ 2 ghế Thượng viện mà phe Dân chủ vừa giành được. Đó là 2 ghế giữ vai trò chủ chốt giúp các chương trình nghị sự của ông Trump được thông qua tại Thượng viện và ngăn chặn phe Dân chủ tại Hạ viện thông qua các dự luật của mình. Vì thế, 2 ghế này vô cùng quan trọng đối với cả hai phe.
Đảng Dân chủ đã chiến thắng, giành quyền kiểm soát lưỡng viện. Với việc ông Biden trở thành Tổng thống, đảng Dân chủ giờ đây có thể tự do theo đuổi các mục tiêu chính sách của mình. Đối trọng duy nhất trong tình hình này chỉ còn Tòa án Tối cao, nhưng đảng Cộng hòa không thể trông mong gì ở sự trợ giúp của Toà.
Làm sao mọi chuyện lại diễn ra như vậy ngay tại Georgia, nơi được coi là pháo đài sức mạnh của đảng Cộng hòa trong nhiều thập kỷ qua?
Khúc dạo đầu của cuộc bầu cử năm 2020
Trong cuộc tổng tuyển cử ngày 3 tháng 11 năm 2020 ở Gerogia, tỷ lệ phiếu bầu cho đảng viên Dân chủ Jon Ossoff thấp hơn hẳn so với Thượng nghị sĩ đương nhiệm thuộc phe Cộng hòa David Perdue với tỷ lệ là 48% - 49.7%, cách biệt 88.000 phiếu. Nhưng bởi ông Perdue không giành được đa số phiếu bầu (50% +) nên mới có cuộc bầu cử "hiệp phụ". Người chiến thắng chung cuộc lại là ông Ossoff với chênh lệch sít sao, 14.000 phiếu bầu trong tổng số 4.4 triệu phiếu.
Ứng cử viên đảng Cộng hòa Kelly Loeffler mới được Thống đốc Brian Kemp bổ nhiệm vào chiếc ghế Thượng viện còn trống của tiểu bang Georgia vào tháng 12 năm 2019. Vì nhiệm kỳ Thượng viện kết thúc vào cuối năm 2020, nên chỉ một 1 năm sau bà đã phải tranh cử. Trước đó, ông Trump muốn ông Kemp bổ nhiệm một đồng minh thân cận của mình là Hạ nghị sĩ Doug Collins vào vị trí này, nhưng ông Kemp từ chối.
Đảng Cộng hòa phải chia phiếu bầu của mình cho hai ứng cử viên - Loeffler (26%) và Collins (20%) trong kỳ bầu cử tháng 11. Ảnh: AJC
Khi làm như vậy, đảng Cộng hòa phải chia phiếu bầu của mình cho hai ứng cử viên - Loeffler (26%) và Collins (20%) trong kỳ bầu cử tháng 11, đó là lý do bà Loeffer phải tranh cử "hiệp phụ" với đối thủ phe Dân chủ Raphael Warnock. Ông Warnock đánh bại bà Loeffler vào ngày 5 tháng 1 chỉ với 55.000 phiếu bầu.
Cáo buộc "Gian lận bầu cử" - Cú bóng phản lưới nhà
Nhiều người cho rằng ông Trump và đảng Cộng hòa phải chịu trách nhiệm về việc để mất đi 2 ghế Thượng viện quan trọng tại Georgia.
Cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11 năm 2020, trong đó ông Joe thắng bị ông Trump và nhiều người cáo buộc là một cuộc bầu cử gian lận theo hướng có lợi cho đảng Dân chủ. Hơn một nửa số người Mỹ tin là như vậy. Ông Trump đã phát động một chiến dịch tổng lực để lật ngược kết quả bầu cử. Hàng loạt các vụ kiện được đệ đơn lên tòa các cấp, các kiến nghị được gửi đến các quan chức nhà nước, Bộ Tư pháp và "toà án công luận". Hầu hết mọi nỗ lực của ông đều thất bại. Việc lật ngược kết quả bầu cử hay châm ngòi cho một cuộc bầu cử mới đều không xảy ra.
Khi làm như vậy, ông Trump đã chia Đảng Cộng hòa thành các phe phái, bao gồm phe "những người ủng hộ Trump bằng mọi giá", những người phản đối và những người chỉ muốn guồng máy tiếp tục hoạt động trở lại. Phe Dân chủ không khỏi vui mừng trước sự chia rẽ này.
Ông Trump đã phát động một chiến dịch tổng lực để lật ngược kết quả bầu cử. Ảnh: Reuters
Ông Trump đã gây ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc bỏ phiếu của bà Loeffler và ông Perdue tại tiểu bang Georgia. Ông đã liên tục chỉ trích Thống đốc đảng Cộng hòa Brian Kemp và người đứng đầu Uỷ ban bầu cử Brad Raffensperger – chính điều này đã góp phần đã giúp đảng Dân chủ thắng cử và phá hoại nỗ lực tranh cử của cả hai ứng viên Cộng hoà. Ông Trump còn tuyên bố sẽ vận động chống lại ông Kemp và ông Raffensperger. Trong một cuộc điện đàm thiếu khôn ngoan được rò rỉ cho báo chí mới đây, có vẻ như ông Trump đã đe dọa ông Raffensperger.
Cùng lúc đó, một số Thượng nghị sĩ Cộng hòa đang cố gắng bác bỏ chiến thắng của ông Biden bằng cách sử dụng các chiến thuật chỉ mang tính thủ tục nhằm thực hiện lại bầu cử tại một số bang có tranh chấp. Chắc chắn điều đó không khả thi, nhưng trò hề này của họ có thể đã khiến nhiều cử tri Georgia nhụt chí.
Cả hai ứng cử viên, Loeffler và Perdue, đều ủng hộ ông Trump cũng như những tuyên bố và hành động của ông liên quan đến gian lận bầu cử. Điều này khiến họ trở nên mâu thuẫn với nhiều đảng viên Cộng hòa, cử tri nói chung và đảng Dân chủ. Đây có lẽ cũng là một lý do khiến họ phải trả giá trong cuộc bầu cử "hiệp phụ" lần này.
Điều không hiểu nổi là hai luật sư, không còn thuộc nhóm của ông Trump, nhưng vẫn tiếp tục cuộc chiến pháp lý về gian lận bầu cử đã liên tục thuyết phục các cử tri Cộng hòa tại Georgia tẩy chay cuộc bỏ phiếu ở Thượng viện để phản đối gian lận bầu cử. Một luật sư khác thì cho dựng các tấm biển quảng cáo lớn ngoài trời khắp tiểu bang với lời kêu gọi những người Cộng hòa không đi bỏ phiếu.
Rồi tiếp đó là các thuyết âm mưu chống đảng Dân chủ với luận điệu rằng các lá phiếu của đảng Cộng hòa bỏ cho ứng cử viên Cộng hòa sẽ không được kiểm.
Tất cả những việc này có lẽ là nguyên nhân dẫn đến thất bại của cả hai ứng cử viên Loeffler và Perdue. Điều đáng nói là ở đây là có lẽ nào hàng nghìn cử tri Cộng hòa đã bỏ phiếu trong cuộc bầu cử sơ bộ mùa Hè để chọn các ứng cử viên của đảng lại không đi bỏ phiếu ngày 3 tháng 11, dẫn đến kết quả là ông Biden chiến thắng và cuộc bầu cử cho hai ghế Thượng viện phải thêm "hiệp phụ".
Những lá phiếu của người da đen
Rất có thể, bà Stacey Abrams, một phụ nữ da đen, và là cựu quan chức vô danh trong cơ quan lập pháp Georgia, đã đóng một vai trò nhất định trong việc đánh bại ông Trump ở tiểu bang này vào tháng 11 năm ngoái và hai Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa vào tháng Giêng năm nay.
Bà Abrams đã tranh cử với ông Brian Kemp của đảng Cộng hòa để giành chiếc ghế Thống đốc Georgia năm 2018. Bà thua với chênh lệch 55.000 phiếu bầu. Mỉa mai thay, khi ấy, bà không thừa nhận thất bại, cũng như cách ông Trump từ chối nhượng bộ. Bà đổ cho việc "đàn áp cử tri" là lý do khiến bà thất bại - đây là một cáo buộc sai sự thật về quyền bầu cử của người da đen.
Sau đó, bà Abrams phát động một chiến dịch chưa từng có trên toàn tiểu bang để vận động các cử tri da đen ghi danh bỏ phiếu trong một nỗ lực nhằm đánh bại đảng Cộng hòa từ gốc. Phải thừa nhận một điều là nỗ lực này của bà đã thành công.
Trong cuộc tổng tuyển cử tháng 11 năm 2020 và một lần nữa vào ngày 5 tháng 1 năm 2021, rất nhiều người da đen đã đi bỏ phiếu cho ông Biden và hai ứng viên đảng Dân chủ trong cuộc đua vào Thượng viện.
Bà Abrams đã biến cuộc tranh cử thượng viện thành cuộc đua sắc tộc. Ông Warnock là thượng nghị sĩ da đen đầu tiên được bầu ở miền Nam. Thông điệp của bà đã thuyết phục được nhiều cử tri.
Bà Abrams hiện đang tự khẳng định chuẩn bị để tranh cử và có khả năng đánh bại Thống đốc Kemp vào tháng 11 năm 2022.
Tác động từ bên ngoài tiểu bang
Cuộc bầu cử "hiệp phụ" ở Georgia ngày 5 tháng 1 chịu sự tác động ở quy mô lớn từ bên ngoài tiểu bang, giống như cuộc tổng tuyển cử tháng 11. Đảng Dân chủ đã thắng trong trận chiến này.
Cả hai ứng cử viên Warnock và Ossoff đã huy động được 200 triệu đô la mỗi người chỉ trong vài ngày để chi trả cho các chiến dịch của họ, đặc biệt là quảng cáo. Bà Loeffler và ông Perdue chỉ huy động được ít hơn một nửa số đó.
Những người ủng hộ đảng Dân chủ - các nhân vật trong giới giải trí, vận động viên thể thao, những ngôi sao truyền thông và các chính trị gia - phủ kín sóng tiểu bang với các cuộc tuần hành, viếng thăm và quảng bá cho chiến dịch tranh cử.
Ông Trump cũng thân chinh đến Georgia. Tuy nhiên trong những cuộc tuần hành quy mô lớn tại đây, thông điệp của ông tập trung nhiều vào bản thân và gian lận bầu cử thay vì tập trung kêu gọi cử tri chung tay giữ quyền kiểm soát Thượng viện. Nhiều người cảm thấy rằng ông Trump đã biến mình thành trung tâm của cuộc bầu cử ở Georgia.
Báo chí lặng thinh với các thông tin về đảng Dân chủ
Thông tin trên báo về cuộc đua Thượng viện ở Georgia và cuộc bầu cử Tổng thống trước đó đều là tin tích cực về đảng Dân chủ, và hoàn toàn là tin tiêu cực về đảng Cộng hoà. Tin tức về các ứng viên Dân chủ đều được đưa một cách qua loa, với những dữ liệu không được kiểm chứng. Thậm chí cả Fox News, vốn mang quan điểm bảo thủ cho đến tận những tháng mùa hè thì giờ cũng chuyển hướng tả khuynh trong các chương trình thời sự.
Câu chuyện đặt ra ở đây không phải là phe Dân chủ đang có nhiều vấn đề còn phe Cộng hòa thì không. Mà là ở chỗ vai trò từ trước đến nay của báo chí trước các kỳ bầu cử là cung cấp cho công chúng những thông tin đã được kiểm chứng về lý lịch ứng viên, các quan điểm chính sách và các tin đồn về họ. Báo chí Mỹ đã không còn làm điều này nữa.
Thay đổi về nhân khẩu học ở tiểu bang
Yếu tố cuối cùng dẫn đến thất bại của bà Loeffler, ông Perdue, và ông Trump, là sự thay đổi nhân khẩu học của tiểu bang Georgia.
Georgia đã chuyển đổi từ một tiểu bang của đảng Cộng hòa sang đảng Dân chủ chỉ trong vài năm qua. Dường như đảng Cộng hòa đã không chuẩn bị cho điều này.
Các khu vực đô thị, trước hết là Atlanta, đang ngày càng bị thống lĩnh bởi phe Dân chủ. Các công chức da đen chủ yếu là người ủng hộ đảng Dân chủ đã nắm quyền kiểm soát chính trị ở nhiều nơi. Các cử tri da đen, như đã nói, ngày càng nhiều người đi bỏ phiếu và có khả năng ảnh hưởng mạnh hơn đến các cuộc bầu cử.
Các khu vực ngoại ô từng bỏ phiếu cho đảng Cộng hòa đã bắt đầu chuyển hướng sang Dân chủ, ít nhất là trong nhiệm kỳ Tổng thống của ông Trump.
Những người thuộc tầng lớp lao động, phân khúc mà ông Trump thu hút được khỏi đảng Dân chủ vào năm 2016, hiện giờ hoặc quay trở lại bỏ phiếu cho đảng Dân chủ, hoặc nhiều khả năng sẽ không bỏ phiếu cho đảng nào nữa. Đảng Cộng hòa đã thất bại trong việc bảo toàn lực lượng cử tri ở tiểu bang này.
Hậu quả
Như vậy là người dân Mỹ đã lên tiếng và lựa chọn lãnh đạo là người sẽ chuyển đổi hoàn toàn mô hình nước Mỹ theo hướng mà chỉ có những sinh viên khi ngồi tưởng tượng với nhau về các bối cảnh chính trị trong căn phòng ký túc xá mới nghĩ ra được. Đã đến lúc ảo tưởng trở thành hiện thực.
Nước Mỹ đang chuyển hướng tả khuynh mà hầu như không gặp phải cản trở gì đáng kể.
Câu hỏi lớn đặt ra là: Liệu các đảng viên Dân chủ có nhận ra rằng một sự thay đổi mạnh mẽ như vậy trong quản trị, xã hội, văn hóa và kinh tế là không khôn ngoan hay không? Hay họ sẽ lao như một con thiêu thân để làm những việc chưa biết thực hư ra sao?
Tin nóng: Khi tôi viết bài này, những người ủng hộ Tổng thống Trump đã tấn công Tòa nhà Capitol và buộc Quốc hội phải đóng cửa ngay giữa cuộc kiểm phiếu đại cử tri của các tiểu bang có tranh chấp để tuyên bố tân Tổng thống. Việc người Mỹ tàn phá Điện Capitol là điều chưa từng xảy ra trong lịch sử. Đúng vào lúc chúng ta cho rằng tình hình không thể tệ hại hơn thế nữa.