Ngày 22-1, Ủy ban Thường vụ Quốc hội Trung Quốc (TQ) thông qua luật hải cảnh, một động thái có thể sẽ gây nhiều biến động ở Biển Đông, biển Hoa Đông và các vùng biển tranh chấp lân cận. Không lâu sau bước đi của TQ mà nhiều chuyên gia cho là rất nguy hiểm này, nhiều nước liên quan nhanh chóng có phản ứng.
Ngư dân Philippines quan sát một tàu hải cảnh TQ di chuyển trong
khu vực bãi cạn Scarborough. Ảnh: REUTERS
Mỹ, Nhật: Sẽ bảo vệ Biển Đông, biển Hoa Đông
Hãng thông tấn Kyodo News cho biết ngày 24-1 Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Nobuo Kishi và tân Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đã điện đàm và đồng ý sẽ tăng cường sức mạnh liên minh trong bối cảnh TQ ngày càng tăng tính quyết liệt trong các tranh chấp hàng hải.
Theo lời Bộ trưởng Kishi nói với báo chí sau cuộc điện đàm, hai ông thống nhất “phản đối mọi ý định đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng ở Biển Đông và biển Hoa Đông”. Ông Kishi cho biết ông và người đồng cấp Mỹ tái khẳng định Mỹ có trách nhiệm bảo vệ một khi Nhật bị tấn công ở quần đảo Senkaku thuộc biển Hoa Đông.
| 130 là số tàu lực lượng hải cảnh TQ sở hữu tính tới cuối năm 2019, gấp đôi số tàu tuần tra của lực lượng hải cảnh Nhật. |
Ngoài thống nhất tăng cường liên minh, hai bộ trưởng cũng đề cập tính cấp thiết trong hợp tác với các đối tác cả trong và ngoài khu vực nhằm duy trì và củng cố một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở.
Trong khi đó, hãng tin Reuters dẫn thông báo từ Bộ chỉ huy Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ ngày 24-1 cho biết nhóm tác chiến tàu sân bay USS Theodore Roosevelt đã được triển khai vào Biển Đông từ ngày 23-1. Đi cùng tàu sân bay USS Theodore Roosevelt lớp Nimitz là tàu tuần dương tên lửa USS Bunker Hill lớp Ticonderoga, tàu khu trục tên lửa USS Russell và USS John Finn cùng lớp Arleigh Burke.
Theo tuyên bố của quân đội Mỹ, nhóm tác chiến tàu sân bay thực hiện các chiến dịch như thường lệ “nhằm đảm bảo tự do trên biển, xây dựng quan hệ đối tác thúc đẩy an ninh hàng hải”.
Trung Quốc khó lộng hành
Ngay từ trước khi Mỹ, Nhật phản ứng đã xuất hiện nhiều ý kiến quan ngại về luật hải cảnh TQ, dù người phát ngôn Bộ Ngoại giao TQ Hoa Xuân Oánh nói luật “phù hợp với thông lệ quốc tế”.
| Luật hải cảnh nguy hiểm của TQ Luật hải cảnh TQ (có hiệu lực từ ngày 1-2) cho phép lực lượng hải cảnh nước này được “thực hiện mọi biện pháp cần thiết trong đó bao gồm việc sử dụng vũ khí” khi cái mà TQ gọi là “chủ quyền quốc gia, quyền chủ quyền, và tài phán bị các tổ chức và cá nhân nước ngoài xâm phạm bất hợp pháp trên biển”. Hải cảnh TQ được bắn vào tàu nước ngoài mà không cần cảnh báo trước nếu chỉ huy thấy cần thiết. Luật cho phép hải cảnh TQ phá các cấu trúc nước khác dựng trên các đảo đá mà TQ tuyên bố của mình, khám xét tàu nước ngoài trong vùng biển TQ cho là thuộc chủ quyền của mình. Cũng theo luật này, hải cảnh TQ được lập các khu vực cấm tạm thời ngăn tàu và người nước khác xâm nhập vùng biển mà TQ tuyên bố chủ quyền, bắt giữ hoặc yêu cầu tàu nước ngoài bị cho là xâm nhập trái phép cái TQ gọi là lãnh hải của mình phải rời đi... |
Báo South China Morning Post lo ngại căng thẳng giữa TQ và các nước láng giềng có rủi ro sẽ tăng cao sau động thái nguy hiểm này của TQ. Sở dĩ nói nguy hiểm là vì TQ tuyên bố mình có chủ quyền ở gần hết Biển Đông và ở biển Hoa Đông. Ngoài tranh chấp với Nhật (ở biển Hoa Đông) và với Philippines, Malaysia, Việt Nam, Brunei, lãnh thổ Đài Loan (ở Biển Đông), TQ còn tranh chấp quyền đánh cá với Indonesia ở quần đảo Natuna.
Nhà nghiên cứu Collin Koh tại Trường nghiên cứu quốc tế S Rajaratnam thuộc ĐH Công nghệ Nanyang (Singapore) đặc biệt lo ngại rằng từ ngữ không rõ ràng trong luật - chẳng hạn cụm từ “các vùng biển thuộc tài phán quốc gia” - có thể sẽ tăng rủi ro xung đột ở các vùng biển tranh chấp.
Nhật gần đây gửi công hàm phản đối việc tàu hải cảnh TQ tăng hiện diện gần quần đảo Senkaku ở biển Hoa Đông. Ngay từ lúc TQ công bố dự luật, Chánh Văn phòng nội các Katsunobu Kato đã tuyên bố “sẽ theo dõi mọi diễn biến liên quan hải cảnh TQ” và khẳng định sẽ tiếp tục “phản ứng kiên quyết và điềm tĩnh với tàu TQ”.
Ngoài ra, nhà phân tích ngoại giao hàng hải Christian Le Miere và là nhà sáng lập công ty tư vấn chiến lược Arcipel (về địa chính trị và địa kinh tế) cho rằng luật hải cảnh TQ “đánh vào trái tim” chính sách tự do lưu thông hàng hải của Mỹ ở Biển Đông. Vì thế, bước đi mới nhất này của TQ có thể làm phức tạp hơn quan hệ giữa nước này với Mỹ vốn đang có quan hệ liên minh chiến lược với nhiều nước châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có Nhật, Philippines, theo đài Al Jazeera.
Mỹ luôn nói rõ Hiệp ước Hợp tác và An ninh chung Mỹ - Nhật có điều khoản Mỹ bảo vệ Nhật, áp dụng cho cả trường hợp Nhật bị tấn công ở Senkaku. Tháng trước Mỹ vừa thông báo sẽ kết hợp lực lượng hải cảnh chung với các lực lượng hàng hải để đối phó với sự gia tăng hiện diện của TQ ở Biển Đông.•
| 4 mục tiêu mà TQ nhắm tới Đầu tháng 12-2020, khi TQ công bố dự luật hải cảnh, Pháp Luật TP.HCM đã có loạt bài phân tích về dự luật nguy hiểm này. Loạt bài có sự tham gia của nhiều chuyên gia uy tín trong ngành, bao gồm: GS James Kraska (Trung tâm Luật quốc tế Stockton, ĐH Hải chiến Mỹ); bà Bonnie Glaser, Giám đốc dự án Sức mạnh TQ thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) của Mỹ; chuyên gia Gregory B. Poling, Giám đốc của Sáng kiến minh bạch hàng hải châu Á (AMTI) thuộc CSIS; tướng hai sao Daniel Schaeffer (Pháp); chuyên gia Hoàng Việt (ĐH Luật TP.HCM);… Các chuyên gia nhìn chung đều khẳng định luật hải cảnh là bước leo thang căng thẳng mới nhằm “luật hóa” các hành động phi pháp của hải cảnh TQ vốn đã diễn ra từ nhiều năm trước. Có bốn mục tiêu mà TQ nhắm tới: (i) Tăng cường kiểm soát Biển Đông; (ii) Chiêu bài “thực thi pháp luật”; (iii) Tạo đà gia tăng bắt nạt láng giềng; (iv) Áp đặt luật nội địa lên các nước khác. Trên cơ sở đó, các chuyên gia nhận định các quốc gia ASEAN nên cân nhắc việc dừng các cuộc đàm phán Bộ quy tắc ứng xử về Biển Đông (COC), trừ khi có thể yêu cầu TQ chấp nhận đưa phán quyết năm 2016 vào trong nội dung COC. Ngoài ra, cộng đồng quốc tế nên tiến hành tố cáo TQ trước Liên Hợp Quốc, rằng TQ muốn thực thi pháp luật trên một vùng biển quốc tế mà nước này không được công nhận quyền tài phán. TQ cũng không được bất kỳ ai có thẩm quyền ủy quyền để thực hiện các hoạt động như vậy. Mặt khác, các nước phải tiếp tục duy trì sự hiện diện mạnh mẽ của không quân và hải quân được liên kết giữa các quốc gia trên khắp trong và ngoài Biển Đông để TQ không thể có cơ hội nhúng tay vào vùng hàng hải quốc tế đó. ĐẠI THẮNG |