Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể khẳng định như vậy khi trao đổi với Tuổi Trẻ về việc chuẩn bị đầu tư, thi công các dự án đường cao tốc được Quốc hội, Chính phủ giao Bộ Giao thông vận tải thực hiện nhằm góp phần thực hiện mục tiêu phấn đấu đến năm 2025 cả nước có 3.000km đường cao tốc, năm 2030 có 5.000km đường cao tốc.

* Thưa bộ trưởng, Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2025 cả nước có 3.000km đường cao tốc. Vậy mục tiêu này sẽ được thực hiện thế nào?

- Đến hết năm 2021, cả nước chỉ có 1.163km đường cao tốc và đang triển khai thi công 916km cao tốc. Mục tiêu của Đảng, Chính phủ đề ra là phấn đấu đến năm 2025, cả nước có 3.000km đường cao tốc, năm 2030 có 5.000km.

Đến nay dự án cao tốc  Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020 có 8 dự án thành phần đang đáp ứng tiến độ đề ra và lần lượt hoàn thành trong năm 2022, 2023. Hiện chúng tôi đang kiểm soát tiến độ các dự án hàng ngày, hàng tuần.

Quốc hội cũng vừa thông qua chủ trương đầu tư dự án đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 dài 729km, chia thành 12 dự án thành phần. Quốc hội giao tiến độ chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án từ năm 2021, cơ bản hoàn thành trong năm 2025, đưa vào khai thác, vận hành từ năm 2026.

Như vậy thời điểm đó sẽ cơ bản nối thông đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông từ Lạng Sơn đến Cà Mau.

Việc Quốc hội quyết định đầu tư công toàn bộ dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 là để đảm bảo đến 2025 chúng ta có được con đường đột phá đúng theo nghị quyết đại hội Đảng.

Bên cạnh đó là các dự đường án cao tốc khác đang được Bộ Giao thông vận tải, địa phương triển khai. Bộ Giao thông vận tải và nhiều địa phương cũng đang chuẩn bị đầu tư nhiều dự án cao tốc khác để báo cáo Chính phủ trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư trong năm 2022 nhằm sớm triển khai thêm các dự án đường cao tốc trong thời gian tới.

* Nếu Bộ Giao thông vận tải được Chính phủ giao thực hiện toàn bộ 12 dự án đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 thì khối lượng công việc từ năm 2022 rất lớn. Vậy bộ có giải pháp gì để đảm bảo tiến độ thực hiện? 

 - Chúng tôi đã tham mưu Chính phủ ban hành một số cơ chế trong đó có cơ chế cho chỉ định thầu với nhà thầu tư vấn trong các khâu chuẩn bị, thực hiện dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021-2025.

Việc chỉ định thầu không làm giảm chi phí đầu tư nhưng sẽ rút ngắn được 6-9 tháng trong giai đoạn chọn nhà thầu so với đấu thầu. Rút ngắn được thời gian trong khâu này sẽ có thêm thời gian tập trung cho thi công, xây lắp.

Chúng tôi cũng đề xuất đổi mới một số công việc để khi dự án được phê duyệt, bộ bàn giao được ngay mốc giới cho địa phương thực hiện giải phóng mặt bằng. 

Làm vậy để có mặt bằng sớm nhằm kịp khởi công các dự án thành phần vào cuối năm 2022 đầu năm 2023. Làm được sớm các khâu này sẽ để dành thời gian xây dựng hoàn thành dự án trong 3 năm từ 2023-2025.

* Chỉ định thầu tư vấn để rút ngắn thời gian nhưng liệu có ảnh hưởng đến chất lượng dự án?

- Sẽ không ảnh hưởng gì chất lượng dự án. Chúng tôi đã có bài học kinh nghiệm về chỉ định thầu ở dự án cải tạo, nâng cấp đường băng sân bay Nội Bài và Tân Sơn Nhất theo theo lệnh khẩn cấp của Thủ tướng.

Chỉ định thầu nhưng chúng tôi ban hành hồ sơ có tiêu chí cụ thể về trình độ, năng lực, kinh nghiệm của các nhà thầu tư vấn. Ai đáp ứng được yêu cầu thì được đưa vào danh sách xem xét tuyển chọn.

Việt Nam có 5-7 tư vấn lớn có kinh nghiệm về những công trình đường này. Nếu chỉ định thầu sẽ rút ngắn được mỗi khâu khoảng 3 tháng nhưng vẫn chọn được những tư vấn giỏi.

Chúng tôi yêu cầu mỗi cá nhân tham gia dự án phải có kế hoạch tổng thể để kiểm tra, đảm bảo yêu cầu mới được chọn. Do đó, chúng tôi khẳng định chọn tư vấn qua chỉ định thầu có chất lượng không thua tư vấn qua đấu thầu nhưng rút ngắn được thời gian, đảm bảo được yêu cầu.

* Bộ Giao thông vận tải nhận diện thế nào về những khó khăn khi thực hiện dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 để nối thông trục đường xương sống của đất nước?

- Khó khăn thứ nhất về vốn đã được giải quyết khi Quốc hội chấp thuận đầu tư công và chuẩn bị nguồn vốn cho dự án.

Khó khăn thứ 2 là vật liệu thi công. Rút kinh nghiệm dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2017-2020, chúng tôi đang chỉ đạo tư vấn tổng điều tra, đánh giá trữ lượng các mỏ đất, mỏ cát đang và chưa khai thác trong toàn bộ khu vực dự án đi qua. Xem khả năng huy động vào dự án bao nhiêu, phối hợp với các địa phương xúc tiến thủ tục mở mỏ để khi có nhà thầu thi công là có thể khai thác ngay.

Về giải phóng mặt bằng, rút kinh nghiệm từ dự án trước đó (sau hơn 2 năm triển khai 654km đường cao tốc Bắc - Nam đã giải phóng 99,97% mặt bằng), cần quyết tâm giải phóng mặt bằng xong trong 1 năm rưỡi để cuối 2023 cơ bản giải quyết được vấn đề này. Chúng tôi làm việc với từng địa phương rà soát thủ tục, đơn giá, quy định liên quan về công tác này để đồng hành quyết liệt.

Thứ tư, đường cao tốc từ Cần Thơ đến Cà Mau đi qua khu vực có nền đất rất yếu cần phải tập trung gia cố sớm. Phương pháp sử dụng bấc thấm để gia cố nền đất là rẻ nhất nhưng cần thời gian 1,5 - 2 năm nên chúng tôi không sử dụng vì không kịp tiến độ.

Phương pháp sử dụng giếng cát để gia cố thì có chiều sâu không lớn và thời gian cố hết 1 năm nên chỉ áp dụng ở những vị trí đáp ứng được yêu cầu.

Cuối cùng là sử dụng đất gia cố xi măng có thời gian cố kết 7-8 tháng. Những chỗ yếu đặc biệt mới dùng tới bê tông bản vì cách này rất đắt.

Những khó khăn này chúng tôi đã nhìn nhận được để có giải pháp phù hợp.

* Hiện nhân lực của bộ đang căng trên nhiều dự án lớn. Nếu triển khai dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021-2025 và các dự án khác nữa thì có đáp ứng đủ? Bộ có tính tới việc thuê nhân lực?

- Để đáp ứng yêu cầu công việc chúng tôi ưu tiên tăng nhân lực ở các cục, vụ trực tiếp thực hiện các dự án bằng cách tuyển chọn người từ các đơn vị có trình độ tương tự làm các công việc trên. Tăng cường bằng cách tổng biên chế không thay đổi nhưng điều chuyển từ các đơn vị để đủ lực lượng.

Với các Ban quản lý dự án, chúng tôi yêu cầu sắp xếp lại bộ máy để từng bộ phận đều đảm bảo thực hiện được nhiệm vụ. Còn chỗ nào thiếu nhân lực thì thuê. Hiện nay một số ban đã thuê chuyên gia, thuê các chú, các anh đã nghỉ hưu nhưng có nhiều kinh nghiệm. Thậm chí thuê những người làm ở doanh nghiệp khác có kinh nghiệm.

Một số dự án trọng điểm như cầu Mỹ Thuận 2, Ban quản lý dự án 7 cũng đã thuê chuyên gia nước ngoài làm. Một số dự án cần xử lý đất yếu phức tạp chúng tôi đề xuất thuê chuyên gia trong và ngoài nước để đảm bảo có nhân lực tốt thực hiện dự án.

* Vậy những đơn vị tư vấn, nhà thầu xây lắp lớn về giao thông hiện có đảm bảo khi tham gia dự án mới trong khi họ cũng đang dàn lực lượng trên nhiều công trình, công trường, thưa ông?

- Lực lượng tư vấn giám sát và tư vấn thiết kế hiện có điểm yếu là nhân lực mỏng. Nhưng cũng có những đơn vị như Tổng công ty Tư vấn thiết kế giao thông vận tải - TEDI hiện có rất nhiều chuyên gia nước ngoài cộng tác để xử lý những vấn đề lớn, phức tạp khi thiết kế toàn bộ cầu Mỹ Thuận 2, cầu Rạch Miễu 2.

Làm việc với các tư vấn chúng tôi luôn nói rõ anh muốn tham gia các dự án cao tốc thì phải chuẩn bị và chứng minh được mình có đủ nhân lực cho mỗi dự án. Muốn tham gia họ phải chuẩn bị tốt.

Về nhà thầu thi công, chúng tôi có kinh nghiệm đưa vào hồ sơ dự thầu các yêu cầu để nhà thầu mạnh, có năng lực thực sự mới được tham gia dự án cao tốc. Nhà thầu yếu hơn nếu tham gia chỉ làm nhà thầu phụ cho thầu chính.

Chúng ta đang triển khai 654km đường cao tốc Bắc - Nam, nếu triển khai thêm 729km nữa thì số lượng nhà thầu mạnh không còn nhiều, nếu giao thêm việc có khi đang mạnh thành yếu. Đây là bài toán chúng tôi phải xem xét.

Hiện có nhiều tập đoàn như Vingroup, Sungroup không phải nhà thầu nhưng đã làm nhiều dự án lớn. Vingroup xây dựng nhà 81 tầng ở TP.HCM mà dùng toàn nhà thầu, kỹ sư Việt Nam bởi họ có kinh nghiệm tổ chức thực hiện dự án.

Họ không tham gia làm thầu dự án cao tốc Bắc - Nam nhưng trong điều kiện đất nước cần, chúng tôi sẽ tham mưu Chính phủ làm việc đề nghị các đơn vị đó tham gia để đảm bảo tiến độ, chất lượng dự án.

* Nhiệm vụ nặng nề, dù là việc quen làm nhưng áp lực vẫn lớn. Bộ trưởng và các đơn vị trong bộ chuẩn bị tâm thế thế nào làm tốt việc được giao?

- Khó khăn thì rất nhiều nhưng nhiệm vụ chính trị chúng tôi vẫn quyết tâm làm. Bài học kinh nghiệm năm 2021 khó khăn muôn trùng do đại dịch COVID-19 nhưng chúng tôi đạt được một số thành tích. Qua đó, tôi đánh giá cái đáng quý nhất là tư duy của Bộ Giao thông vận tải đã thay đổi rất lớn, từ chỗ trì trệ trông chờ, chúng tôi phải đột phá thực hiện nhiệm vụ.

Chúng tôi gắn trách nhiệm với người đứng đầu và có chế tài rõ ràng như thu hồi vốn, cắt khối lượng được giao, điều chuyển cán bộ không đáp ứng được nhiệm vụ. Để công việc trì trệ kéo dài dứt khoát phải thay đổi nhân sự. Chúng tôi đã điều chuyển từ vị trí thủ trưởng đơn vị này xuống làm phó đơn vị khác vì để công việc trì trệ.

Tôi đánh giá anh em trong bộ hiện nay tư duy nhạy bén, ý thức trách nhiệm cao. Cho nên với đà này, năm 2022 và những năm tiếp theo cả bộ máy sẽ vận hành tốt hơn để hoàn thành nhiệm vụ.

* Người trong ngành giao thông thường nói con đường, cây cầu cũng như đứa con phải đủ 9 tháng 10 ngày sinh ra mới khỏe mạnh được. Đường cao tốc có yêu cầu kỹ thuật rất cao, cần thời gian thi công phù hợp. Tuy nhiên, nhiều dự án thường được yêu cầu đẩy nhanh tiến độ so với tiến độ lập ban đầu. Liệu làm nhanh có thể dẫn tới rủi ro chất lượng, làm ẩu không thưa ông?

- Dứt khoát chất lượng phải hàng đầu. Qua bài học xương máu ở dự án cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi và một số dự án khác, tôi luôn nói với anh em làm gì thì làm nhưng chất lượng vẫn phải là mục tiêu hàng đầu. Thời gian ngắn thì phải nhiều người làm, không xuề xòa, không đốt cháy giai đoạn.

Các dự án cao tốc thực hiện trong thời gian tới có khó khăn về xử lý đất yếu nhưng đều phải thực hiện đúng quy trình, đủ thời gian gia cố. Chúng tôi đề nghị cho mở nhiều mỏ để chọn mỏ đất, mỏ đá có chất lượng tốt nhất để ưu tiên khai thác cho dự án. Tất cả được giám sát chặt chẽ, không được nhận lấp bất cứ khâu nào liên quan đến chất lượng.

Tôi dám khẳng định hiện không có đơn vị nào dám làm ẩu, bởi làm ẩu nhìn thấy là biết ngay. Thi công thế nào người ta cũng kiểm tra, hậu kiểm được toàn bộ. Làm ẩu hàng chục năm sau vẫn phải chịu trách nhiệm, trừ trường hợp chết đi mới hết trách nhiệm.

Tôi chỉ sợ sơ suất do thiếu hiểu biết. Họp với các Ban quản lý dự án, tư vấn, nhà thầu chúng tôi quán triệt anh em phải làm nghiêm túc tất cả các khâu. Mỗi bộ phận phải chịu trách nhiệm rất nặng với công việc của mình.

Tôi khẳng định đến hạn mà không hoàn thành dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025, chúng tôi chịu trách nhiệm trước Đảng và Nhà nước, không đánh đổi bằng chất lượng kém. Làm vậy mới bảo toàn toàn bộ những cá nhân, đơn vị tham gia dự án với ngành.

Chúng tôi lúc nào cũng nhắc câu cuối cùng trước khi kết thúc họp với các đơn vị, cán bộ có liên quan là cái gì cho phép rút ngắn được thì rút ngắn nhưng chất lượng không được phép rút ngắn.

Chúng tôi rất quyết tâm và biết rằng làm đường cao tốc để thực hiện mục tiêu của Đảng, Chính phủ thì trách nhiệm nặng. Làm xong thì vinh quang nhưng thực hiện rất căng thẳng, cận kề với những rủi ro. Cho nên phải quyết tâm từng li từng tí để làm tốt nhất.

Chúng tôi quyết tâm tối đa và dứt khoát không làm ẩu để đảm bảo chất lượng công trình.