Giày trượt băng sơ khai được sử dụng nhằm giúp việc di chuyển và săn bắn trên băng dễ dàng hơn. Trải qua quá trình dài phát triển, trượt băng dần dần trở thành một trò chơi thể thao và môn nghệ thuật như ngày nay.

CHIẾC ỦNG VỚI KHÚC XƯƠNG

Đối mặt với băng bao phủ các hồ, ao và sông trong suốt một mùa trong năm, con người với trí khôn của mình đã phát minh ra một đôi giày thích hợp. Chủ yếu được sử dụng để săn bắn, những đôi giày trượt trên băng đầu tiên được làm từ xương chân của các loài động vật lớn, thường là tuần lộc, nai sừng tấm và bò đực.

Khúc xương được khoan lỗ ở hai đầu, luồn dây da và buộc cố định chúng dưới ủng. Tuy tăng tính ma sát nhưng những đôi giày với phần đế xương gồ ghề khiến người ta thường phải sử dụng thêm một chiếc gậy để giữ thăng bằng.

Các công trình khảo cổ học đã phát hiện ra một số đôi giày trượt nguyên thủy này ở nhiều quốc gia xung quanh Biển Baltic, ở Scandinavia, ở Đan Mạch, ở các nước Baltic và ở phía đông bắc của Nga. Tuy vậy, những đôi giày này chính xác tới từ đâu vẫn là một câu hỏi lớn: Đây là phát minh của khu vực Bắc Âu hay là sản phẩm của quá trình di cư (đặc biệt là từ vùng Altai), nhất là khi đôi giày này cũng đã sớm xuất hiện ở cả Trung Quốc (đặc biệt là Mãn Châu, ở Siberia và thậm chí là cả Bắc Mỹ)?

Với sự ra đời của sắt, lưỡi kim loại đã được sử dụng sớm nhất vào thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên ở Scandinavia, mặc dù phần lớn vẫn được làm từ xương trong một thời gian dài sau đó. Các cộng đồng người Scandinavi dường như là những người duy nhất, ít nhất là ở Châu Âu, đã duy trì việc sử dụng giày trượt băng trong suốt thiên niên kỷ đầu Công nguyên. Chính họ, thông qua các cuộc thám hiểm và chinh phục của người Viking, đã giúp đôi giày trượt và môn trượt băng lan rộng đến các quốc gia khác trên khắp lục địa châu Âu, như Hà Lan, Anh, Pháp, Đức.

Cái tên được người Hà Lan sử dụng vào thời điểm đó là "schenkel", có nghĩa là chân và cũng là "schaats", có nghĩa là "xương ống chân". Từ "skate" trong tiếng Anh cũng được cho là bắt nguồn từ từ "schaats" trong tiếng Hà Lan. Được biết, đôi giày trượt lâu đời nhất mà con người biết đến có niên đại khoảng 3000 năm trước Công nguyên, được tìm thấy dưới đáy hồ ở Thụy Sĩ.

Vào khoảng thế kỷ 14, người Hà Lan bắt đầu sử dụng giày trượt đế bằng gỗ với phần đáy bằng sắt phẳng gắn vào phần đế bằng dây da. Vào khoảng năm 1500, người Hà Lan đã nâng cấp phần đáy sắt thành miếng kim loại hai lưỡi, có thể được mài sắc. Cây gậy "phụ kiện" do đó đã trở thành dĩ vãng. Giờ đây, những người đi giày trượt có thể di chuyển bằng kỹ thuật trượt tiền thân của kỹ thuật "Push and Glide" (tạm dịch là "Đẩy và Trượt"), mà không cần đẩy gậy.

Năm 1848, E.V. Bushnell ở Philadelphia, Pennsylvania đã phát minh ra chiếc kẹp ngón chân hoàn toàn bằng thép đầu tiên dành cho giày trượt băng. Nó đã tạo nên một cuộc cách mạng cho môn trượt băng vì lần đầu tiên người trượt băng có thể dễ dàng thực hiện các động tác như xoay người, trượt nghệ thuật và nhảy mà không bị tuột giày.

Năm 1865, Jackson Haines, một vũ công ba lê và vận động viên trượt băng nghệ thuật nổi tiếng người Mỹ, được coi là cha đẻ của môn trượt băng nghệ thuật hiện đại, đã phát triển loại lưỡi hai tấm hoàn toàn bằng kim loại. Lưỡi dao được vặn thẳng vào ủng của Haines. Vận động viên trượt băng này đã trở nên nổi tiếng với những bước nhảy mới và những cú xoay người đầy kĩ thuật. Haines lần đầu tiên thêm phần vuốt vào lưỡi trượt băng vào những năm 1870, tạo thêm động lực cho chuyển động nhảy.

Các giày trượt băng thời kỳ này thường sử dụng thanh kim loại nhọn, thậm chí là được tạo hình, gây nguy hiểm. Đến năm 1914, John E. Strauss, một thợ rèn đến từ St. Paul, Minnesota, đã phát minh ra lưỡi giày với phần đầu dao được giấu đi đầu tiên, giảm nguy hiểm khi chơi môn thể thao này. Phát minh của Strauss được làm từ một mảnh thép duy nhất giúp giày trượt thêm nhẹ, gọn và chắc chắn hơn.

TỪ PHƯƠNG TIỆN DI CHUYỂN THÀNH MÔN THỂ THAO

Sau các cuộc xâm lược kéo dài thời Trung Cổ, khu vực Tây Âu dần đi vào thời kỳ ổn định, phục hồi kinh tế và phát triển văn hóa xã hội. Sự phát triển này đi kèm với sự ra đời của các trò chơi giải trí và các môn thể thao. Trong số các hoạt động đó không thể thiếu các trò chơi vào mùa đông trên băng có sử dụng giày trượt như biến thể của trò khúc côn cầu ở Pháp hay của trò golf ở Anh.

Nhà biên niên sử người Anh, Fritz Stephen, chép rằng các trò chơi trên băng đã rất thịnh hành ở Pháp vào năm 1190. Tới khoảng năm 1400, trò khúc côn cầu trên băng thậm chí vượt ra khỏi lãnh thổ đất nước hình lục lăng (tức Pháp) và du nhập vào vùng Friesland ở Hà Lan và được chuyển thể thành trò chơi mang tên "ken jaegen".

Do điều kiện địa lý đặc thù của Hà Lan với địa hình bằng phẳng và hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt thường bị đóng băng vào mùa đông, môn trượt băng thực sự bước sang một trang phát triển mới. Giày trượt băng trở thành món đồ không thể thiếu và ngày một phổ biến. Tài liệu cổ nhất gợi lại cảnh trượt băng là một bức khắc gỗ của Johannes Brugmann thực hiện năm 1498. Bức khắc gỗ mô tả cú ngã chết người của Lydwine Brugmann vào năm 1395, người sau này trở thành vị thánh bảo trợ của những người trượt băng ở Hà Lan.

Các cuộc đua tốc độ trên băng được tổ chức từ thế kỷ 15 và nhanh chóng trở nên phổ biến. Vào năm 1740, gần 3.000 vận động viên đã tham gia một cuộc đua ở vùng Friesland. Thậm chí năm 1805 tại Leeuwarden, một cuộc đua trượt băng dài 30km đã được tổ chức dành riêng cho phái nữ với gần 130 người tham gia thi, thu hút gần 12.000 khán giả.

Các cải tiến về kỹ thuật làm giày trượt băng sau này càng giúp người sử dụng giày trượt có thể thực hiện các động tác nghệ thuật, như xoay, nhảy, hay kỹ thuật con lắc nổi tiếng, khiến trượt băng biến chuyển từ một trò tiêu khiển đơn thuần thành một hiện tượng văn hóa thực sự ở Hà Lan thời kỳ này, kéo dài cho đến ngày nay.

Gia đình Stuarts (hoàng gia Scotland), sống lưu vong ở Hà Lan trong chế độ độc tài Cromwell, đã được trải nghiệm môn trượt băng của Hà Lan và giới thiệu môn này với đất nước của họ khi trở về Scotland vào năm 1660. Môn thể thao này cũng vô cùng được yêu mến và ngày một phát triển.

Câu lạc bộ trượt băng đầu tiên được thành lập ở Edinburgh (Thủ đô của Scotland) vào năm 1742, và cuộc thi đầu tiên diễn ra ở Fens, Anh vào năm 1763 trên đoạn đường 24 km. Năm 1760, các câu lạc bộ và đoàn trượt băng từ Scotland đã giới thiệu trò trượt băng đến Canada, các câu lạc bộ được thành lập ở Montréal vào năm 1807 và Québec vào năm 1821, rồi sang Anh vào năm 1820 và đến Hoa Kỳ vào năm 1832. Càng về sau, môn trượt băng càng phân hóa rõ thành hạng mục đua tốc độ và hạng mục nghệ thuật.

Tại Thế vận hội Olympic mùa đông, trượt băng nghệ thuật trở thành một môn thi từ năm 1908 còn trượt băng tốc độ thì từ năm 1924.

TRUNG QUỐC BỊ TỐ DÙNG "LIÊN HOÀN ĐÒN BẨN"

Thời gian gần đây, Olympic mùa đông 2022 tại Bắc Kinh đang là tâm điểm thể thao của thế giới.

Tối ngày 7/2, lượt thi bán kết và chung kết nội dung Trượt băng tốc độ cự ly ngắn 1000m đơn nam đã diễn ra thu hút sự quan tâm của đông đảo công chúng. Tại vòng bán kết, VĐV đến từ Hàn Quốc, Hwang Dae-heon, được coi là đối thủ tiềm năng nhất cho chiếc huy chương vàng nhờ giữ kỷ lục thế giới cũng như kỷ lục Olympic ở vòng loại trước đó, tuy về nhất nhưng cuối cùng lại tuột mất tấm vé đi tiếp do các trọng tài đã quyết định hủy kết quả của anh với lý do vi phạm quy định cấm vượt chậm, gây va chạm trên đường đua khi xem lại video quay chậm. Một VĐV khác của Hàn Quốc là Lee Juneseo cũng bị loại do phạm quy.

Cơ hội được nhường lại cho các VĐV chủ nhà Trung Quốc khiến đất nước đại lục tỉ dân chiếm ưu thế khi có đến 3 trên 5 VĐV bước vào vòng chung kết. Dĩ nhiên, cơ hội đã biến thành trái ngọt. VĐV Ren Ziwei và Li Wenlong của Trung Quốc đã lần lượt giành được tấm Huy chương vàng và Huy chương bạc.

Bất bình với kết quả, đoàn Hàn Quốc sau đó đã gửi đơn khiếu nại tới Tòa án thể thao quốc tế (CAS) cũng như tới Liên đoàn trượt băng quốc tế (ISU) và Ủy ban Olympic quốc tế (IOC) vì cho rằng bị đối xử bất công tại nội dung này.

Các vấn đề của môn thi trượt băng chưa dừng lại ở đó khi Ren Ziwei - chủ nhân của tấm Huy chương vàng - vướng phải những tranh cãi khi cư dân mạng lan truyền những tấm ảnh xuất phát từ một người dùng mạng Hàn Quốc, cho thấy VĐV Trung Quốc đã đẩy, cản tay với VĐV người Hungary gốc Trung Quốc là Shaoang Liu, người đã giành Huy chương đồng chung cuộc.

Truyền thông và người hâm mộ Hàn Quốc phản ứng rất dữ dội. Đoạn clip về pha va chạm giữa 2 VĐV do một fan Hàn Quốc đăng tải thu hút tới hơn nửa triệu lượt xem chỉ sau vài tiếng. Đa phần fan Hàn Quốc đều cho rằng chủ nhà Trung Quốc đã dùng "liên hoàn đòn bẩn" từ trong sân đấu đến trọng tài để loại VĐV Hàn Quốc Hwang Dae-heon.

https://soha.vn/mon-thi-olympic-khien-trung-quoc-bi-to-lien-hoan-don-ban-tu-khuc-xuong-toi-luoi-dao-20220208181236584.htm

Theo Thùy Linh