Người dân thu hoạch “lúa biển” tại một cơ sở trồng trọt ở quận Tĩnh Hải, TP Thiên Tân (Trung Quốc) hồi tháng 11-2021 - Ảnh: ECNS

Thời gian gần đây, truyền thông Trung Quốc đăng nhiều thông tin và hình ảnh việc người dân thu hoạch vụ lúa có khả năng chịu mặn tốt ở ven bờ biển đông bắc nước này. Câu chuyện về giống lúa kỳ diệu cũng thu hút nhiều sự chú ý của truyền thông phương Tây.

Những cánh đồng "lúa biển"

Quận Tĩnh Hải thuộc TP Thiên Tân, miền bắc Trung Quốc là vùng đất hầu như không thích hợp cho trồng lúa. 

Nằm dọc bờ biển Bột Hải, hơn một nửa diện tích đất ở đây là đất mặn, đất kiềm, khiến cây trồng khó sống nổi. Tuy nhiên, mùa thu năm ngoái, Tĩnh Hải đã trồng và thu hoạch được 100ha lúa.

Bí quyết của vụ lúa bội thu này chính là giống lúa mới chịu mặn do nhà khoa học quá cố Viên Long Bình và nhóm nghiên cứu của ông phát triển. 

Giống lúa ra đời với hy vọng đảm bảo an ninh lương thực đang bị đe dọa do nước biển dâng cao, nhu cầu lương thực tăng và chuỗi cung ứng đứt gãy.

Giống lúa mới được gọi là "lúa biển" (tên kỹ thuật là "lúa chịu mặn, kiềm") vì trồng ở đất mặn gần biển. Lúa được tạo từ gene của một giống lúa hoang được chọn lọc có khả năng chống mặn và kiềm tốt.

Vụ mùa đánh dấu thành công bước đầu trong giai đoạn trồng thử nghiệm của dự án "lúa biển". Các cánh đồng thử nghiệm ở TP Thiên Tân đạt năng suất hơn 11 tấn/ha hồi năm ngoái, cao hơn mức trung bình toàn quốc về sản lượng các giống lúa tiêu chuẩn.

Bước đột phá nói trên diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc đang tìm cách đảm bảo nguồn cung thực phẩm và năng lượng trong nước trước tác động của biến đổi khí hậu. Quốc gia này là nơi sinh sống của 1/5 dân số thế giới nhưng chỉ chiếm khoảng 10% diện tích đất canh tác toàn cầu.

Vùng nước ven biển ở Trung Quốc đã dâng nhanh hơn mức trung bình toàn cầu trong 40 năm qua. Đây là xu hướng đáng lo ngại cho Trung Quốc vì họ chủ yếu trồng lúa ở khu vực duyên hải phía đông có địa hình dài và thấp. 

Trồng lúa chịu mặn thành công trên quy mô lớn sẽ giúp họ không bỏ phí diện tích đất nhiễm mặn tăng lên ngày một nhiều.

"Con chip" của nông nghiệp

Các giống lúa thông thường không thể phát triển trong môi trường đồng ruộng chứa hàm lượng muối lớn hơn 0,3%. Thông thường, để tận dụng đất mặn, nông dân phải rửa mặn. Nhưng cách này, hiện vẫn đang làm ở một số nơi, tốn rất nhiều nước ngọt và thường không cải thiện năng suất.

Tuy nhiên, "lúa biển" có thể phát triển trong môi trường có hàm lượng muối nhiều hơn 0,3%. Ông Trần Dương Phác, tổng giám đốc một công ty nông nghiệp ở Thiên Tân, cho biết có hơn 13.300km2 đất mặn, kiềm nằm trong và quanh TP Thiên Tân, ở các khu vực quanh biển Bột Hải.

Bà Vạn Cát Lệ, một nhà quản lý tại Trung tâm Nghiên cứu và phát triển lúa chịu mặn, kiềm Thanh Đảo, so sánh: "Hạt giống là "con chip" của nông nghiệp". 

Theo bà Vạn, "lúa biển" có thể giúp cải thiện sản lượng gạo của Trung Quốc trong "tình hình vô cùng phức tạp liên quan đến biến đổi khí hậu và an ninh lương thực toàn cầu".

Trung Quốc đã nghiên cứu lúa chịu mặn ít nhất từ những năm 1950. Tuy nhiên, thuật ngữ "lúa biển" chỉ bắt đầu được quan tâm những năm gần đây sau khi ông Viên Long Bình, nhà khoa học nông nghiệp hàng đầu của Trung Quốc, bắt đầu nghiên cứu chúng từ năm 2012.

Ông Viên được coi là "cha đẻ của lúa lai" và đã có đóng góp lớn trong việc cứu hàng triệu người khỏi nạn đói nhờ công trình nghiên cứu các giống lúa lai năng suất cao vào những năm 1970. 

Năm 2016, ông chọn 6 địa điểm trên khắp Trung Quốc với các điều kiện thổ nhưỡng khác nhau để thử nghiệm lúa chịu mặn.

Một năm sau, Trung Quốc thành lập trung tâm nghiên cứu ở Thanh Đảo với mục tiêu thu hoạch 30 triệu tấn lúa trên 6,7 triệu hecta đất cằn cỗi. "Các nhà nghiên cứu nông nghiệp như chúng tôi nên gánh vác trách nhiệm đảm bảo an ninh lương thực" - ông Viên nói với truyền thông năm 2018.

Theo Bloomberg, một nhà nghiên cứu tại Bộ Nông nghiệp Trung Quốc cho biết đến nay "lúa biển" chủ yếu được trồng trên các cánh đồng thử nghiệm và ông tin việc canh tác thương mại sẽ sớm thành công tại Trung Quốc nhờ có chính phủ hỗ trợ.

Từ lúa tôm ST25 nghĩ về nàng thơm Chợ Đào

TTO - Nhà nông Cà Mau trúng lúa - tôm, thêm một thực tế thúc đẩy sự thay đổi thói quen làm nông, gìn giữ thương hiệu đặc sản gạo và tìm hướng làm giàu cho người trồng lúa.