Hôm 3-2, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã dẫn đầu phái đoàn 15 ủy viên EU tới Kiev, nơi họ có cuộc gặp với Tổng thống Volodymyr Zelensky tại Hội nghị thượng đỉnh EU - Ukraine.

Thảo luận 5 chủ đề

Đây là thượng đỉnh đầu tiên giữa hai bên kể từ lúc Nga khởi động "chiến dịch quân sự đặc biệt" tại Ukraine tháng 2-2022. Chính vì vậy, lãnh đạo EU xem đây là dịp nêu bật sự đoàn kết của khối này trong việc thực hiện cam kết của châu Âu với Ukraine, cũng như gửi một thông điệp cứng rắn tới Nga.

Tại Kiev, lãnh đạo EU và Ukraine sẽ thảo luận về ít nhất năm chủ đề nổi bật, có thể gom thành hai vấn đề chính: rà soát những gì liên quan tới cuộc xung đột quân sự Ukraine - Nga hiện nay, và các kế hoạch cho tương lai của Ukraine.

Ngay trước cuộc họp ở Kiev, Hội đồng châu Âu đã thông qua các biện pháp hỗ trợ quân sự cho Ukraine theo Cơ chế hòa bình châu Âu (EPF). 

Các biện pháp này gồm gói hỗ trợ thứ bảy trị giá 500 triệu USD, kèm theo 45 triệu USD phục vụ cho các nỗ lực huấn luyện và đào tạo cho Ukraine. 

Hôm 2-2, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng cam kết gói trừng phạt thứ 10 nhắm vào Nga.

Song song với cam kết về quân sự và chính trị, vấn đề được báo chí nhắc tới nhiều nhất tại sự kiện này là việc Ukraine gia nhập EU. Hồi tháng 6 năm ngoái, Ukraine đã được trao tư cách ứng viên EU, và giới lãnh đạo Ukraine hy vọng đẩy nhanh tiến trình gia nhập khối này.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói hôm 2-2: "Tôi tin rằng Ukraine xứng đáng bắt đầu các cuộc đàm phán làm thành viên EU trong năm nay. Chỉ khi một Ukraine hùng mạnh và một EU hùng mạnh sát cánh, chúng ta mới có thể bảo vệ cuộc sống mà chúng ta trân trọng".

Trên thực tế, mong muốn của Ukraine về việc sớm gia nhập EU đang bị đánh giá khó thành hiện thực. Các trường hợp như Serbia, Montenegro hay Thổ Nhĩ Kỳ đều phải đợi rất nhiều năm.

Trở ngại lớn nhất của Ukraine trong việc gia nhập EU hiện nay là tình trạng tham nhũng. Trước sự kiện ở Kiev lần này, Tổng thống Zelensky đã công bố hàng loạt cuộc truy quét tham nhũng, và bà von der Leyen cho rằng Ukraine "đang có những bước tiến đáng chú ý trong việc đáp ứng khuyến nghị của chúng tôi".

Vị lãnh đạo Ủy ban châu Âu này cũng khẳng định EU đang tìm cách cung cấp cho Ukraine một con đường tiếp cận thị trường EU. Dự kiến trong mùa xuân năm nay Ủy ban châu Âu sẽ có báo cáo đánh giá về việc Ukraine đáp ứng các điều kiện của EU.

EU không hứa hẹn gì

Khó khăn về việc gia nhập EU phản ánh những khác biệt hiện nay giữa Ukraine và EU cũng như các nước thành viên khối này. 

Ukraine có rất nhiều mong muốn từ châu Âu, ví dụ máy bay chiến đấu, cơ chế pháp lý buộc Nga chịu trách nhiệm cho cuộc xung đột, hoặc một kế hoạch khó thực hiện về việc tịch thu tài sản của Nga để tái thiết Ukraine.

Theo báo Washington Post, "giấc mơ châu Âu" vẫn còn xa với Ukraine khi phái đoàn EU không đưa ra bất kỳ hứa hẹn cụ thể nào về các yêu cầu của Kiev. Sự kiện thượng đỉnh thời chiến này thay vào đó chỉ mang tính chất biểu tượng, và vạch ra những mục tiêu cải cách của Ukraine nhằm giúp nước này "hội nhập" vào châu Âu hơn trong tương lai.

Từ trước khi các cuộc gặp quan trọng ở Kiev diễn ra, tài liệu tuyên bố chung EU - Ukraine cho thấy phía EU chỉ ca ngợi nỗ lực cải cách của Ukraine và tránh sử dụng ngôn ngữ quá lạc quan về viễn cảnh gia nhập EU. 

Các lãnh đạo EU được cho cũng chật vật để có sự đồng thuận của những thành viên riêng lẻ trong ngôn từ dành cho tuyên bố chung này.

Về cơ bản, quan điểm của các nước EU về cách phản ứng với xung đột ở Ukraine (và cách cuộc xung đột này chấm dứt) vẫn còn nhiều khác biệt.

Điều này giải thích vì sao sự kiện thượng đỉnh ở Kiev không phải thời cơ tốt nhất để Ukraine tìm thấy cam kết từ các nước thành viên cho các vấn đề như máy bay chiến đấu, vũ khí hay viện trợ khác.

Nói cách khác, mặc dù EU đã phản ứng thống nhất một cách "đáng ngạc nhiên" về sự ủng hộ cho Ukraine trong quan điểm chính trị, họ chưa thể có phản ứng chung về quân sự hay các lĩnh vực khác. 

Đến nay Ukraine vẫn chủ yếu dựa vào việc thuyết phục Mỹ và các đồng minh Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) để có viện trợ vũ khí trên chiến trường.

Nhìn chung, thông điệp lớn nhất của châu Âu lần này như được viết trên website chính thức, là EU sẽ tiếp tục ủng hộ Ukraine cho tới khi nào còn cần thiết.

Nga bác tin Mỹ bí mật đề xuất 'đổi đất lấy hòa bình' cho Ukraine

Điện Kremlin bác tin Giám đốc CIA William Burns đã tới Matxcơva với một hòa ước bí mật, trong đó Ukraine chấp nhận đổi 1/5 lãnh thổ lấy hòa bình với Nga.