Cũng có chuyện kể rằng ngày xưa quan viên đến chùa lễ Phật vào hai ngày: mùng một và rằm tháng giêng. Người Việt ta ảnh hưởng văn hóa này nên xem Nguyên tiêu là dịp đặc biệt để bày tỏ lòng thành kính với ông bà, tổ tiên.

Mẹ tôi và cả bà ngoại (vốn là người không biết ăn chay nhưng vẫn cố gắng ăn chay hết tháng giêng, hay ít nhất đến rằm tháng giêng). Cùng với việc ăn chay là một cơ số nỗ lực khác: không mua sắm quần áo, không la mắng nặng lời, thả cá phóng sanh, làm điều thiện lành... 

Ngoại dạy làm những việc thiện lành, nói những lời ái ngữ... nếu giữ được hết tháng giêng hay ít nhất 15 ngày đầu tiên của năm, nguyên năm đó ta sẽ nhận được nhiều điều tốt đẹp và may mắn.

Nghĩ lại ông bà mình thiệt là thông thái. Tháng giêng là tháng ăn chơi, biết bao nhiêu hội hè lôi kéo. Ăn chay một ngày mùng 1 thôi còn khó nói gì những việc lành khác. Để có thể giữ mình không sa vào chốn thị phi với đầy rẫy "drama" quả là chuyện vô cùng thách thức!

Lớn lên một chút, đọc về cách một thói quen tốt hình thành, ít nhất cần ba tuần, lại một lần nữa kính phục tiền nhân về chuyện dạy hậu bối dọn mình trong tháng giêng để tâm thức trở nên mới mẻ tinh khôi an lạc, từ hòa, đầy đủ niềm tin sẵn sàng cho một hành trình mới, hành trình đi từ trăng khuyết đến trăng tròn.

Có nhiều huyền thoại về trăng. Người Khmer còn có lễ cúng trăng vào tháng 10 để tạ ơn thần mặt trăng đã bảo vệ mùa màng, điều hòa thời tiết, đem lại cây trái tốt tươi, no ấm. Không chỉ mặt trăng, cả mặt trời cũng là những biểu tượng quan trọng trong nghệ thuật và trong thực hành tâm linh. Nhiều chương trình thiền cũng chọn những đêm trăng tròn để tổ chức thiền trăng.

Rằm tháng giêng năm 2003, Nguyên tiêu chính thức trở thành ngày thơ Việt Nam. Như vậy kết hợp nhiều yếu tố cả nghệ thuật và tâm linh, hay đơn giản là cảm nhận cá nhân: trăng hiện diện trong đời sống của người nông dân (thời chưa có quá nhiều ánh sáng như bây giờ) như sự viên mãn tròn đầy, một niềm an ủi cho những ngày dài "tối như đêm 30". Tình yêu dịu dàng dành cho trăng, năng lượng mẫu tính từ trăng đã được truyền từ đời bà sang mẹ.

Tháng giêng tượng trưng cho sự khởi đầu tinh khôi, ủ nhiều niềm hy vọng. Kẻ hậu bối trộm nghĩ rằm tháng giêng quan trọng vì được gửi gắm rất nhiều ước nguyện đủ đầy viên mãn của nhân gian. 

Hãy nhớ lại cảm giác của bản thân mình khi đứng bên cạnh một dòng nước, nhìn những ngọn hoa đăng an nhiên trong trời đất, cảm giác của bạn như thế nào? Có cảm thấy thiêng liêng trước bao nhiêu ước nguyện bình an đang được gửi vào vũ trụ? 

Và càng nhiều ước nguyện bình an được gửi đi, tôi tin sẽ có gấp ngàn lần bình an trở lại. Ta đã nhiều lần nghe về người Nhật cho bò nghe nhạc cổ điển, người Canada còn phát nhạc Mozart trên những cánh đồng lúa. Và lạ lùng không, lúa ở đó lớn nhanh hơn so với lúa ở cánh đồng khác!

Vào những năm tháng hậu dịch bệnh, kinh tế khó khăn này, thay vì ném thêm vào nhau những lời trách móc, đổ tội, bi quan...; liệu trong ngày rằm tháng giêng trong trẻo này, ta có thể ngẩng mặt lên trời và thành tâm gửi đến ai đó và vạn vật một lời cầu nguyện bình an, một lời tròn đầy, đẹp đẽ, dịu dàng như trăng tháng giêng?

Cảnh sát vây kín bảo vệ kiệu ấn đền Trần

Đêm 4-2 (tức 14 tháng Giêng), hàng nghìn người dân đổ về đền Trần (Nam Định) để cầu may mắn và xin ấn.