Lâu nay một chiếc xe mới sáng bóng đỗ trước cửa nhà vẫn luôn được coi là biểu tượng cho sự thịnh vượng của tầng lớp trung lưu. Tuy nhiên, đối với 1 gia đình bình thường ở Mỹ hiện nay, khung cảnh đó đã trở thành ước mơ xa tầm với.

Trung bình số tiền trả góp cho 1 chiếc xe mới đã tăng lên mức 777 USD/tháng, cao kỷ lục và gần gấp đôi so với cuối năm 2019, theo thống kê của Cox Automotive. Con số này còn cao gấp gần 6 lần so với mức thu nhập sau thuế trung bình của các hộ gia đình Mỹ. Kể cả xe đã qua sử dụng cũng tăng lên mức 544 USD/tháng.

Không chỉ ở Mỹ, tại châu Âu giá cũng liên tiếp lập kỷ lục. Tại Nhật Bản, giá xe cũ tăng mạnh. Còn ở Trung Quốc, nỗ lực đẩy mạnh xe điện khiến người mua xe ở một số thành phố phải trả nhiều tiền hơn.

Gốc rễ của vấn đề nằm ở nguyên tắc mới mà các nhà sản xuất ô tô đang theo đuổi: giữ hàng tồn kho ở mức thấp và đẩy giá lên cao. 3 năm sau khi đại dịch gây ra tình trạng khan hiếm con chip, dẫn đến dây chuyền sản xuất bị đình trệ, Ford Motor, General Motors và các đối thủ ở bên ngoài nước Mỹ đang ráo riết tìm cách tăng lợi nhuận. Dù nguồn cung chip đã dồi dào trở lại, họ vẫn chưa muốn tăng sản lượng trở lại.

Và bởi vì hiện xe điện vẫn cao hơn khoảng 25% so với giá xe trung bình, xu hướng chuyển sang xe điện sẽ khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn. Trong bối cảnh lãi suất tăng như hiện nay, những chiếc xe hơi mới sẽ sớm lọt vào danh sách những thứ mà chỉ có nhà giàu mới có thể chi trả, bên cạnh nhà ở và học phí đại học.

“Khung cảnh mỗi gia đình đều có 1 chiếc xe mới cóng đỗ bên hiên nhà không phải là thế giới mà chúng ta đang sống”, Charlie Chesbrough, chuyên gia kinh tế cao cấp tại Cox nói.

Giá tăng dựng đứng

Giá xe mới tăng rất mạnh sau nhiều năm đi ngang

Trong suốt 1 thập kỷ, trung bình số tiền trả góp cho 1 chiếc xe mới ở Mỹ chỉ quẩn quanh ở 400 USD/tháng. Đó cũng là số tiền mà 1 hộ gia đình trung lưu có thể trang trải mà không ảnh hưởng đến các khoản phải chi khác. Tuy nhiên, từ tháng 11/2019 con số bắt đầu tăng mạnh.

Theo JPMorgan, trung bình giá 1 chiếc xe mới đã tăng lên mức gần 50.000 USD, tức tăng 30% kể từ 2019. Mặc dù trong vài tuần gần đây giá có giảm, mức giảm chưa đủ để người mua cảm thấy thoải mái. Trong khi đó trung bình giá xe cũ rơi vào khoảng 27.000 USD.

Các nhà sản xuất đang tận hưởng thời kỳ tươi đẹp: bán ra ít xe hơn nhưng giá lại đắt hơn. Năm ngoái, có khoảng 13 triệu chiếc được bán ra ở Mỹ, giảm 8% so với năm 2021 và thấp nhất trong 1 thập kỷ. Tuy nhiên lợi nhuận gộp của Ford năm 2022 tăng 4,4% so với 1 năm trước. Lợi nhuận của GM tăng khoảng 200 triệu USD, đạt 14,5 tỷ USD.

Ở châu Âu, giá xe mới đang ở mức cao nhất mọi thời đại và vẫn đang tăng tiếp, theo ING Research. Tình trạng thiếu nguồn cung đẩy giá xe cũ tăng mạnh ở Nhật. Kinh tế suy yếu vì Covid-19 khiến giá xe ở Trung Quốc không tăng mạnh, nhưng nhiều thành phố lớn ở đây đang áp dụng chính sách hạn chế cấp đăng ký mới cho xe chạy bằng động cơ đốt trong để thúc đẩy xe điện. Điều này chắc chắn sẽ khiến giá xe tăng.

Thay đổi thói quen đã duy trì nhiều thập kỷ

Các nhà sản xuất đang đồng loạt thay đổi mô hình kinh doanh mà họ đã áp dụng trong suốt nhiều thập kỷ: giữ lượng hàng tồn kho rất lớn rồi lại chiết khấu sâu để đẩy chúng đi. Tại Mỹ, các nhà máy thường để số ngày tồn kho lên tới 60-100 ngày. Ngày nay họ đang hướng đến mục tiêu giảm một nửa con số và giữ giá ở mức cao.

Năm ngoái CEO Mary Barra của GM tuyên bố “chúng tôi sẽ không bao giờ quay trở lại mức hàng tồn kho như trước đây”. Đối thủ của bà, Kim Farley – CEO Ford, khẳng định ông không muốn để số hàng trị giá hàng tỷ USD trong kho hay phải giảm giá sâu để tống khứ chúng. Toyota Motor và Nissan Motor đều tuyên bố áp dụng chiến lược tương tự. CEO Nissan cho hay: “Chúng tôi sẽ để cung ngang bằng với cầu”.

Vẫn có một số dấu hiệu cho thấy người tiêu dùng sẽ dễ thở hơn khi các vướng mắc trong chuỗi cung ứng dần được tháo gỡ. CFO John Lawler của Ford dự báo giá xe mới sẽ giảm 5% trong năm nay, còn CEO của Nissan nhận định giá sẽ giảm xuống mức “bình thường hơn”. Tesla và Ford mới đây đồng loạt giảm giá xe điện.

Thế nhưng các đại lý xe hoài nghi về tuyên bố giảm hàng tồn kho của các nhà sản xuất, theo nhận định của Rhett Ricart, ông chủ của Ricart Automotive Group – đại lý lớn cho nhiều mẫu xe của Ford, Nissan và Chevrolet models. “Họ đều nói về 30 – 45 ngày tồn kho nhưng họ sẽ không làm vậy. Chip không phải là vấn đề nữa, trận chiến đang trở lại”.

Tuy nhiên, chắc chắn nguồn cung sẽ hồi phục không đồng đều. Barra và Jack Hollis, giám đốc kinh doanh của Toyota Motor North America, dự báo năm nay các nhà sản xuất ô tô ở Mỹ sẽ có đủ chip để có thể bán ra 15 triệu chiếc, mức vẫn thấp hơn khoảng 12% so với 3 năm trước. Hollis nhận định nguồn cung vẫn sẽ thiếu hụt hơn 4 triệu chiếc so với nhu cầu mua sắm bù, và điều đó giữ cho giá không giảm xuống nhanh chóng.

“Chúng ta sẽ có thêm 1 năm nữa nguồn cung bị kéo căng. Giá sẽ tiếp tục tăng, rõ ràng cầu đang vượt cung”, Hollis nói.

Đối với xe đã qua sử dụng, Cox nhận định giá sẽ chỉ giảm 4% trong năm nay, một phần bởi các nhà sản xuất không cho thuê quá nhiều. Điều đó kéo theo có ít mẫu hơn quay trở lại thị trường.

Sercy Sanders làm nghề lái xe bus ở Pittsburgh từ nhiều năm nay. Đầu tháng 1, chiếc Acura TL đời 2006 của anh bị hỏng. Chi phí sửa còn cao hơn cả giá trị chiếc xe, vì thế Sanders được duyệt trước 1 khoản vay và đang muốn tìm 1 chiếc Honda Accord đời 2016 với giá dưới 17.000 USD. Tuy nhiên anh không tìm nổi chiếc nào dưới 19.000 USD và hiện đang quay sang tìm kiếm những chiếc xe từ 10 năm tuổi trở lên.

“Đó là cách duy nhất nếu tôi vẫn muốn chỉ chi ngần đó tiền và không phải trả một số tiền quá lớn hàng tháng”, Sanders, người hiện là ông bố đơn thân có 2 đứa con đang học cấp 3. “Tôi muốn 1 chiếc xe mới hơn, đáng tin cậy hơn nhưng không thể. Với 1 chiếc xe cũ già nua, bạn không biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo”.

Đối với những người muốn tìm 1 chiếc xe mới dù có ngân sách eo hẹp, lựa chọn sẽ rất hạn chế. Các nhà sản xuất ô tô Mỹ đã ngừng sản xuất các mẫu xe bình dân cỡ vừa (compact car) vì không có lãi.

Những mẫu xe giá rẻ ngày càng khan hiếm khiến những chiếc xe mới ngày càng bị những khách hàng nhiều tiền tranh giành mạnh hơn. Theo hãng tư vấn AlixPartners, gần 30% nhu cầu trên thị trường là đến từ những hộ gia đình có thu nhập từ 150.000 USD/năm trở lên, tăng 22% so với năm 2016.

Mua xe giờ là đặc quyền của nhà giàu!

Tham khảo Bloomberg