"Chúng tôi đến Việt Nam không phải cố nhắc lại quá khứ đau buồn mà muốn tìm về lịch sử chân chính cha ông chúng ta đã trải qua. Đối với chúng tôi cũng như nhiều người Hàn Quốc khác, biết về sự thật lịch sử rất quan trọng, khi biết sự thật này chúng tôi muốn bày tỏ lời xin lỗi của mình và đưa tay ra nắm lấy những bàn tay, những thân nhân người đã khuất để chia sẻ nỗi đau mà họ chịu đựng trong suốt thời gian qua" - nữ nghị sĩ quốc hội Kang Min Jung nói ngày 14-2 khi đứng trước bia tưởng niệm nạn nhân vụ thảm sát Hà My năm 1968.

"Thông điệp của hòa bình"

Bà Kang tóc đã bạc quá nửa đầu, mệt mỏi vì phải di chuyển quãng đường dài từ Hàn Quốc qua các ngôi làng từng ám ảnh bởi chiến tranh ở Quảng Nam. Cùng với 36 người bạn đồng hành từ Hàn Quốc qua Việt Nam lần này, bà Kang nói dù không phải chính mình gây ra đau thương nhưng lòng bà trĩu nặng khi thấy những bia đá chi chít những dãy tên người đã chết, có những người khi gục xuống mới chỉ vài tháng tuổi.

"Tâm tôi buốt đau, người dân Việt Nam đã chịu đựng hơn những gì có thể. Chúng tôi đến đây là để xin lỗi về quá khứ sai lầm, về những điều lẽ ra không nên có. Những chuyến đi này chúng tôi mang tất cả tấm lòng, tình cảm để tìm kiếm chút gì đó giúp vơi bớt nỗi buồn từ gia đình những người đã mất trong chiến tranh" - bà Kang nói.

Xóm Tây, làng Hà My (phường Điện Dương, thị xã Điện Bàn, Quảng Nam) là một trong nhiều ngôi làng từng chứng kiến nỗi đau thấu trời xanh. Ngày 25 tháng giêng năm Mậu Thân 1968, lữ đoàn Rồng Xanh Hàn Quốc trong lúc đi càn đã dồn 135 thường dân tới một mô đất ở xóm Tây rồi vãi đạn tới tấp. 

Ngôi làng yên bình của những thường dân vô tội biến thành ngọn đuốc sống. 55 năm sau, sáng 25 tháng giêng năm Quý Mão (tức 15-2-2023), 37 người Hàn Quốc gồm sinh viên, luật sư, đại biểu Quốc hội từ Hàn Quốc đã trở lại. Trên tay họ là những chai rượu, những túi quà, gói bánh. Từng người cầm nhang khói đứng lặng mình trước hàng bia 135 thường dân đã chết tròn 55 năm trước.

Lịch sử là cái không thể thay đổi, không tan biến. Dẫu không có bia tưởng niệm Hà My, vụ thảm sát 1968 vẫn được người xóm Tây nhắc nhớ và lưu truyền qua nhiều thế hệ. Nhưng nhiều năm qua, kể từ khi lễ giỗ chung có sự hiện diện của những người từ Hàn Quốc qua, không khí dường như cũng vơi bớt đau thương hơn. 

Nhận trách nhiệm vì quá khứ sai lầm của mình, những người Hàn Quốc trong Quỹ hòa bình Hàn - Việt đều qua thắp hương, tưởng niệm các nạn nhân vào đúng ngày lễ giỗ. Nếu không thể qua được, đoàn luôn tìm cách liên lạc với đại diện ở Việt Nam, chính quyền địa phương để gửi vòng hoa, nén tâm nhang để viếng.

Sáng 14-2, sau khi xếp hàng lần lượt thắp hương tưởng niệm tại bia Hà My, những người Hàn Quốc đã đứng hàng ngang trước chính quyền địa phương, 80 thân nhân trong vụ thảm sát Hà My để cúi đầu nhận lỗi. 

"Thật xấu hổ khi phải đứng ở đây. Tôi xin lỗi, chúng tôi xin lỗi các bạn, những người lòng lại quặn thắt mỗi khi xuân về, những người đã 55 năm mỗi sáng, chiều phải dâng những nén hương cho người thân đã mất" - ông Kim Chang Sup, trưởng đoàn Quỹ hòa bình Hàn - Việt, đọc thư xin lỗi trước rồi lấy tay lau nước mắt. 

Lễ giỗ nào ở Hà My cũng tràn ngập nước mắt, nhưng không chỉ đến từ phía gia đình các nạn nhân mà còn có cả nước mắt ăn năn sám hối từ đoàn Hàn Quốc.

Trường học, công viên thay hố bom đạn

Ông Nguyễn Văn Tuấn, chủ tịch UBND phường Điện Dương, cho biết từ một nơi chất chứa đau thương, sau chiến tranh tới nay người dân ở Hà My đã gác lại quá khứ để xây dựng quê hương giàu đẹp. Xóm Tây giờ đây đã trù phú, người dân có đời sống khá giả. 

Nhiều năm trước, khi câu chuyện của Hà My và một số vụ thảm sát được đăng lên báo chí Hàn Quốc, những người Hàn Quốc tiến bộ đã khởi xướng phong trào "Xin lỗi Việt Nam", lập Quỹ hòa bình Hàn - Việt. Từ đó tổ chức các chương trình kết nối hai nước, thăm hỏi các thân nhân vùng đau thương. 

Những người bạn Hàn Quốc còn góp công, góp sức trong việc biến vùng đau thương thành những ngôi làng hòa bình, xây dựng bia tưởng niệm, tặng học bổng, góp tiền xây khu vui chơi cho học sinh.

Anh Huyn Woo Kwon, trưởng văn phòng Quỹ hòa bình Hàn - Việt, là một trong những người bạn của thân nhân các gia đình từng bị lính Hàn Quốc thảm sát trong chiến tranh. Kwon là người Hàn Quốc, có một người chú cũng từng tham chiến ở Việt Nam. Kwon nói rằng anh không có thông tin về những gì người Hàn Quốc đã làm ở Việt Nam trong những năm chiến tranh. Chỉ cho tới khi anh đọc những thông tin trong một số tài liệu tự tìm được, báo chí điều tra thì mới ngỡ ngàng. 

"Chú tôi đã rất tức giận khi tôi chất vấn về những gì quân đội Hàn Quốc đã làm ở Việt Nam, tôi qua Việt Nam cũng bởi một phần đi tìm sự thật, đi hàn gắn vết thương chiến tranh" - anh Kwon nói.

Từ chí nguyện hàn gắn vết thương chiến tranh, Kwon đã qua Việt Nam học trong một trường đại học tại TP.HCM, đứa con đầu lòng của anh cũng sinh ra tại Việt Nam. Nhiều năm qua, Kwon đến các vùng thảm sát ở Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định để thúc đẩy các dự án xây trường, xây công viên, động viên thăm hỏi gia đình thân nhân. Anh trở thành người bạn tốt, được chính quyền và người dân quý mến và đặt cho cái tên Việt Nam là "Vũ".

Vũ cho biết rằng nhiều năm qua, ngoài các chuyến viếng thăm thường xuyên với hàng chục trí thức, sinh viên từ Hàn Quốc thì Quỹ hòa bình Hàn - Việt cũng đã thực hiện nhiều dự án có ý nghĩa tại vùng từng xảy ra thảm sát như xây tặng công viên tại bốn trường học ở tỉnh Bình Định, hai công viên vui chơi cho học sinh ở phường Điện Dương (thị xã Điện Bàn).

Năm 2020, Quỹ hòa bình Hàn - Việt đã hỗ trợ chi phí cùng địa phương xây bia tưởng niệm vụ thảm sát Hà My. Trong những chuyến thăm viếng ở các vùng thảm sát, những người bạn từ Hàn Quốc đều mang theo những món quà đặc biệt: khi thì các suất học bổng cho con em nghèo, có lúc là những lá thư được viết bằng tay từ sinh viên, học sinh gửi từ Hàn Quốc bày tỏ lòng xin lỗi Việt Nam, gửi gắm thông điệp hàn gắn quá khứ, nguyện cầu cho hòa bình.

"Những mất mát của dân thường Việt Nam là quá lớn, không thể bù đắp nổi. Chúng tôi muốn sự xuất hiện của mình là sự nhận trách nhiệm, hy vọng phần nào an ủi các thân nhân và linh hồn những người đã mất. Bằng tất cả những gì có thể, chúng tôi muốn góp phần nuôi dưỡng những ước mơ hòa bình, phát triển từ thế hệ học sinh hiện nay thông qua công viên, các phần học bổng" - anh Vũ nói.