"Hơn nơi ở cũ là hơn thế nào, thu nhập gồm những thu nhập gì?"

Nêu ý kiến về vấn đề bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi thu hồi đất, luật sư Trần Hữu Huỳnh - nguyên trưởng ban pháp chế VCCI - cho rằng đây là một trong những vấn đề "nóng nhất" trong các câu chuyện của Luật đất đai.

Ông nói dự thảo nêu nguyên tắc là khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm người dân có chỗ ở, đảm bảo thu nhập, điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. 

Đây là một tuyên ngôn “tuyệt vời” về chính sách đã được người dân từ Bắc tới Nam phấn khởi tiếp nhận, song theo ông Huỳnh, khó nhất là xác định vấn đề thu nhập liệu có bằng hoặc cao hơn nơi ở cũ hay không. 

“Hơn nơi ở cũ là hơn thế nào, thu nhập gồm những thu nhập gì? Những vấn đề khác dễ đo đếm, còn riêng vấn đề này tôi băn khoăn không biết có nên để nguyên tắc này vào không?", ông nói và cho rằng đây là điểm rất dễ xảy ra khiếu nại, khiếu kiện và khó xét xử.

Cạnh đó, theo ông Huỳnh, trong cách tiếp cận dự án luật mới chỉ theo khía cạnh vật chất, không theo khía cạnh tinh thần, tình cảm, đời sống, gia đình bị thu hồi.

"Nhà thơ Chế Lan Viên đã viết "khi ta ở, chỉ là nơi đất ở, khi ta đi đất đã hóa tâm hồn" nhưng ở đây đất chỉ tính bằng tiền, điều kiện vật chất.

Vậy nếu đặt vấn đề một cách nhân văn như vậy ta phải coi người bị thu hồi đất thực sự là người hy sinh. Như vậy phải làm một cách toàn diện chứ không phải cân đo, đong đếm", ông Huỳnh nêu thêm và đề nghị cần xem xét kỹ, tránh xảy ra khiếu nại, khiếu kiện sau này.

Cần giải thích rõ thế nào là thu hồi đất vì lợi ích của cộng đồng, quốc gia

Luật sư Huỳnh cũng nêu quan điểm không nên quy định thu hồi đất phục vụ mục đích phát triển kinh tế - xã hội vì đây là nguyên nhân dẫn đến khiếu nại, khiếu kiện nhiều nhất.

Ông nêu rõ Nhà nước đầu tư công để làm dịch vụ công không vấn đề gì nhưng ông băn khoăn nhất là thu hồi cho các dự án phát triển thương mại.

Ông đề nghị Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam kiến nghị ban soạn thảo xem xét việc có nên giải thích rõ nội dung thế nào là thu hồi đất vì lợi ích của cộng đồng, quốc gia, dân tộc.

Nếu không giải thích rõ, thuyết phục đối với dự án thu hồi đất để phát triển thương mại thì cần đề xuất chính sách bồi thường, hỗ trợ riêng.

PGS.TS Phạm Hữu Nghị cũng đề nghị cần quy định cụ thể về các tiêu chí thu hồi đất phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia. Nếu không ra được tiêu chí thì nên xem xét bỏ. Ông cũng nêu rõ không thể bắt Nhà nước đứng ra thu hồi vì lợi ích của một nhóm nhà đầu tư.

Phó trưởng Ban Dân nguyện Lưu Bình Nhưỡng cũng chỉ rõ việc quy định thu hồi đất phục vụ mục đích phát triển kinh tế - xã hội, vì mục đích công cộng có thể bị lợi dụng để thu hồi đất phục vụ nhu cầu thương mại hay công cộng hóa mục đích thương mại.

Do đó, ông đề nghị cần quy định việc thu hồi đất phải tuân thủ Hiến pháp và pháp luật. Chỉ được thực hiện sau khi phương án bồi thường, tái định cư được phê duyệt...