Để tìm hiểu thực hư câu chuyện, Tuổi Trẻ Online đã trực tiếp liên hệ với ông Phan Đăng Tuất và đại diện của Hiệp hội VASI thì được biết đây là một trong những nội dung ông Tuất phát biểu tại buổi họp báo về Triển lãm chuyên ngành công nghiệp phụ tùng và dịch vụ ô tô (Automechanika 2023) diễn ra vài ngày trước.

Tại đây, ông Tuất đã đặt câu hỏi về việc “Việt Nam đã có ngành công nghiệp ô tô hay chưa?”. Để trả lời cho câu hỏi này, ông nêu quan điểm Việt Nam “vừa có, vừa chưa có ngành công nghiệp ô tô”.

Việt Nam đã có ngành công nghiệp ô tô chưa?

Giải thích, ông Tuất cho rằng khi đánh giá một nền công nghiệp ô tô thì sẽ dựa trên quy mô thị trường và năng lực sản xuất nội tại của thị trường. Thông thường theo các thống kê quốc tế, một thị trường tiêu thụ 500.000 xe/năm mới là thị trường ô tô hoàn hảo, kéo theo phát triển ngành công nghiệp ô tô.

Còn hiện nay, Việt Nam tiêu thụ khoảng 200.000 xe, chú yếu nhập khẩu lắp ráp thì có gọi là ngành công nghiệp ô tô không. Tôi vào Trường Hải rồi, ở đó cũng là lắp ráp. Hay Vinfast cũng là lắp ráp. Tại sao lại như thế? Vì để có nền công nghiệp ô tô cần phải có nền khoa học công nghệ kỹ thuật cơ bản, đến nền công nghiệp vật liệu, sản xuất ra thép hợp kim” - ông Tuất nêu vấn đề.

Dẫn chứng thêm, ông nói trên một chiếc xe ô tô hiện nay hơn 20.000 chi tiết linh kiện, dùng hơn 200 mã kim loại. Tuy nhiên, Việt Nam chưa chế tạo được một mã nào trong số đó, thì không thể gọi là công nghiệp ô tô.

Ông cho rằng đây là sự thật cần được thẳng thắn nhìn nhận và nhắc lại câu chuyện: “Có thời tôi hay nói mỉa mai rằng Việt Nam chỉ duy nhất làm được ốc vít để lắp biển số mà chỉ 6 tháng sau đã gỉ mất rồi”.

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online vào trưa 24-2, ông Tuất khẳng định quan điểm đã nêu tại hội thảo trước đó. Ông nói Việt Nam chưa có một ngành công nghiệp vật liệu cho sản xuất xe ô tô. Đây chính là điểm yếu khiến cho ngành sản xuất ô tô Việt Nam chưa thực sự có thế mạnh cạnh tranh do thiếu các chính sách hỗ trợ thu hút đầu tư vào lĩnh vực này.

Thiếu công nghiệp vật liệu

Ông cũng nhìn nhận ngành công nghiệp phụ trợ của Việt Nam đã có sự phát triển trong thời gian qua. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ để sản xuất, gia công nhiều sản phẩm, linh kiện đáp ứng nhu cầu thị trường, từ đó thâm nhập được vào chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên, ngành công nghiệp vật liệu, tức là nguyên liệu để sản xuất, chế tạo linh kiện cho xe tô tô của Việt Nam vẫn chưa phát triển. Đặc biệt trong việc sản xuất thép hợp kim, nên dẫn tới hầu hết các nguyên liệu cao cấp để chế tạo, gia công và sản xuất linh kiện cho ô tô đều phải nhập khẩu do trong nước chưa sản xuất được.

Còn theo ông Ngô Văn Tuyển (chuyên gia cơ khí, chế tạo), vấn đề của chế tạo máy là công nghệ vật liệu, công nghệ gia công. Linh kiện làm ra vừa phải đáp ứng về mặt kĩ thuật, công nghệ, vừa phải đảm bảo tính cạnh tranh.

Trong khi giai đoạn hiện nay, quy mô thị trường ngành ô tô không lớn, lại có quá nhiều mẫu xe, nên ông Tuyển cho rằng sẽ gần như không đủ sản lượng kinh tế cho bất kỳ linh kiện nào. Trong khi đó, nên công nghiệp chế tạo ở Việt Nam lại đang thiếu những nền tảng cơ bản khi không làm được vật liệu, không chế tạo được máy móc. Vì vậy, ngành công nghiệp ô tô của Việt Nam chuỗi cung ứng phụ thuộc vào nước ngoài.

Thúc đẩy xây dựng nền công nghiệp tự chủ - Kỳ 2: Chỉ làm được ốc vít, bao bì… là chính?

TTO - Ngoài một số doanh nghiệp lớn đã đầu tư mạnh, tham gia được vào chuỗi giá trị toàn cầu, đa số doanh nghiệp Việt vẫn quanh quẩn giải bài toán khó: vốn, đầu ra, tuân thủ được yêu cầu của chuỗi liên tục cao hơn mà vẫn có lời.