Cảnh báo trên được đưa ra trong bối cảnh các công ty và tổ chức trên thế giới lên kế hoạch đưa hàng chục tàu thăm dò lên mặt trăng trong vài năm tới, với mục tiêu khai thác khoáng, nước và các nguồn tài nguyên khác để xây dựng căn cứ lâu dài, có thể ở được ở đó. Đây sẽ là bước đệm cho sứ mệnh đưa con người lên sao Hỏa.

Theo các nhà thiên văn học, hoạt động thăm dò mặt trăng vô tội vạ có thể gây ra thiệt hại không thể khắc phục đối với những địa điểm nghiên cứu khoa học quý giá.

Họ nhấn mạnh hoạt động nghiên cứu sóng hấp dẫn, quan sát lỗ đen, nỗ lực tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất và các nghiên cứu khác có thể bị đe dọa.

"Vấn đề đã trở nên cấp bách. Chúng ta cần hành động ngay bởi quyết định của chúng ta ở thời điểm hiện tại sẽ đặt nền móng cho hành vi sau này của chúng ta trên mặt trăng" – chuyên gia Martin Elvis của Trung tâm Vật lý Thiên văn, Harvard & Smithsonian (Mỹ) cảnh báo.

Chuyên gia Richard Green của Trường ĐH Arizona (Mỹ) có cùng quan điểm khi khẳng định với trang The Guardian rằng: "Chúng ta cần hết sức cẩn thận khi khai thác mỏ và xây dựng căn cứ trên mặt trăng".

"Một vài lỗ mặt trăng được phát hiện bị bóng tối che phủ kể từ khi mặt trăng hình thành hàng tỉ năm trước. Ánh sáng mặt trời không thể với đến những khu vực này nên chúng lạnh đến mức khó tin. Điều này khiến chúng đặc biệt quý giá về mặt khoa học" – ông Green nói thêm.

Những lỗ mặt trăng như vậy là nơi lý tưởng để đáp những thiết bị khoa học như kính thiên văn hồng ngoại, vốn cần được làm mát liên tục.

Hiện đã có kế hoạch xây dựng một đài quan sát sử dụng kính thiên văn hồng ngoại - một đài quan sát đủ mạnh để theo dõi những ngôi sao mờ, cách xa Trái Đất và có thể có các hành tinh đá nhỏ quay quanh chúng.

"Đây là những nơi lý tưởng để tìm kiếm sự sống nhưng chúng nằm ngoài giới hạn của các đài quan sát hiện tại" – ông Green cho biết.

Những lỗ mặt trăng này được cho là nơi chứa nước ở dạng băng siêu lạnh, không bốc hơi như những khu vực khác. Chúng có thể hé lộ thông tin quý giá về lịch sử xuất hiện của nước trên mặt trăng, cũng như trên Trái Đất.

Tuy nhiên, những miệng hố chứa đầy băng cũng được xem là địa điểm vô giá trong mắt những người muốn chinh phục mặt trăng. Nói cách khác, chúng sẽ trở thành mục tiêu không thể cưỡng lại đối với hàng loạt công ty và phi hành gia.

"Nước sẽ có vai trò cực kỳ quan trọng đối với con người trên mặt trăng nhưng chúng ta phải đảm bảo nó không được lấy từ những địa điểm không thể thay thế về mặt khoa học" – ông Elvis nhấn mạnh.

Các nhà thiên văn vô tuyến cũng đánh dấu một địa điểm quan trọng khác. Địa điểm này nằm ở nửa không thể nhìn thấy của mặt trăng, nơi được che chắn khỏi phát xạ vô tuyến hỗn loạn phát ra từ Trái Đất.

Đây sẽ là nơi lý tưởng xây dựng kính viễn vọng khổng lồ có thể phát hiện sóng vô tuyến cực thấp phát ra từ vũ trụ sơ khai, cung cấp thông tin quan trọng về quá trình hình thành của các thiên hà đầu tiên.

Tuy nhiên, Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) và các cơ quan vũ trụ khác đang lên kế hoạch cho vệ tinh bay quanh mặt trăng để điều khiển robot tự hành và các thiết bị khác trên bề mặt mặt trăng. Tín hiệu vô tuyến rò rỉ từ những thiết bị này có thể làm hỏng độ nhạy của kính thiên văn nêu trên.

"Công nghiệp hóa mặt trăng dường như đang trở thành một triển vọng thực sự. Điều này có thể làm giảm chi phí phóng, tạo điều kiện thuận lợi cho nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên, các nhà thiên văn học nhấn mạnh cần tránh mọi hoạt động có thể phá hủy những địa điểm chỉ có ở mặt trăng và là nguồn nghiên cứu vô giá đối với khoa học.

Phải mất nhiều thời gian để điều chỉnh các hiệp ước của Liên Hiệp Quốc. Do đó, chúng ta cần hành động ngay nếu muốn hy vọng về các thỏa thuận quốc tế bảo vệ đặc điểm khoa học độc đáo của mặt trăng và đảm bảo chúng không bị phá hủy do hoạt động khai thác bừa bãi" - ông Green nói.

Tạp chí Science gần đây cảnh báo Hiệp ước ngoài vũ trụ 1967 ngăn các nước đưa ra yêu sách lãnh thổ đối với thiên thể nhưng không nói gì về hoạt động khai thác tài nguyên trên không gian.