Ông Phạm Văn Công, chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), chia sẻ như vậy tại Hội nghị điều quốc tế Việt Nam lần thứ 13, tổ chức ngày 27-2 tại tỉnh Quảng Bình.

Xuất khẩu lập kỷ lục nhưng doanh nghiệp thua lỗ

Theo ông Công, năm 2022 ngành điều Việt Nam đã lập một kỷ lục mới khi xuất khẩu trên 645.300 tấn điều nhân các loại.

Thế nhưng đằng sau con số này, nhiều mối nguy lớn đối với ngành điều Việt Nam và toàn cầu hình thành.

Vốn đã giảm nhiều trong những năm trước, giá điều nhân trong nước tiếp tục giảm xuống thấp trong năm 2023. Giá điều nhân của các nước sản xuất lớn khác như Ấn Độ, Bờ Biển Ngà, Brazil cũng giảm mạnh.

Sự tăng trưởng nóng của ngành chế biến điều Việt Nam đã dẫn đến tình trạng giành mua điều thô, tranh bán điều nhân. Từ đó, đẩy giá nhân điều đã giảm càng giảm sâu thêm.

"Giá điều thô thường rất cao ở đầu vụ, cuối vụ có giảm nhưng kèm theo là chất lượng giảm. Và tình trạng không cân đối được giữa giá điều thô với giá bán điều nhân khiến cho nhiều nhà chế biến thua lỗ, nhiều doanh nghiệp thời gian qua phải đóng cửa", ông Công nhận định.

Trong khi đó nhiều doanh nghiệp cho biết ngành chế biến điều Việt Nam hằng năm tiêu thụ hàng triệu tấn điều thô, tuy nhiên sản lượng điều thô của nước ta chỉ hơn 300.000 tấn, phần lớn phải nhập khẩu, khoảng 2,8 triệu tấn năm 2023, chủ yếu từ châu Phi và Campuchia.

Một số nước quy định giá xuất khẩu tối thiểu, áp thuế và nhiều loại phí đối với điều thô xuất khẩu khiến thời gian qua nhiều doanh nghiệp Việt Nam nhập điều thô với giá cao, trong khi giá điều nhân xuất khẩu lại giảm.

Lo đứt gãy chuỗi cung ứng điều toàn cầu

Theo Vinacas, các nhà chiên rang, kinh doanh siêu thị gặp sự cạnh tranh của các loại hạt khác, thêm việc tiêu dùng giảm dẫn đến không tăng giá mua nhân điều.

Việt Nam là trung tâm của chuỗi cung ứng khi là nước nhập khẩu tới gần 65% sản lượng điều thô của thế giới và chiếm gần 80% lượng điều nhân xuất khẩu.

"Nếu xảy ra tình trạng đóng cửa hàng loạt các nhà máy chế biến tại Việt Nam, chuỗi cung ứng hạt điều toàn cầu sẽ bị đứt gãy. Điều nhân trên thị trường bị thiếu hụt và điều thô sẽ dư thừa", đại diện Vinacas dự báo.

Theo ông Tạ Quang Huyên - tổng giám đốc Công ty Hoàng Sơn 1 (Bình Phước), nếu giá điều nhân tiếp tục ở mức thấp, các doanh nghiệp nhập khẩu khả năng sẽ hạn chế nhập điều thô.

Tình trạng này xảy ra và kéo dài sẽ dẫn đến hệ lụy là nông dân ở nhiều quốc gia sẽ bỏ bê cây điều, đẩy chuỗi cung ứng hạt điều toàn cầu càng bị ảnh hưởng lớn và lâu dài.

Phát biểu tại hội nghị, ông Michael Waring, chủ tịch Hội đồng hạt quả khô quốc tế (INC), cho biết sản lượng hạt điều tăng 65% so với cách đây 10 năm, và là loại hạt khô có nguồn cung lớn thứ 2 trên thế giới, ảnh hưởng lớn đến ngành quả khô.

"Năm 2022 ngành điều gặp nhiều khó khăn, và năm 2023 đến nay mọi việc đã chuyển biến tốt hơn. Tuy nhiên, năm 2024 vẫn còn những khó khăn nhất định do tình hình kinh tế thế giới suy thoái, phí vận tải biển tăng cao... Do đó cần sớm có giải pháp tiếp cận theo hướng toàn cầu", ông Michael Waring nhận định.

Tuy vậy nhiều chuyên gia cho rằng với tình hình kinh tế ở các thị trường lớn như Mỹ, châu Âu, Trung Quốc... đang dần được cải thiện, đặc biệt dư địa của hạt điều tại Trung Quốc vẫn còn rất lớn, việc gia tăng lượng tiêu thụ và cải thiện giá bán điều nhân trong thời gian tới là có cơ sở.

Tiềm năng nâng cao giá trị kinh tế của vỏ lụa hạt điều

Nhân hạt điều đã được giới khoa học, doanh nghiệp và cả các hộ nông dân quan tâm, đầu tư và phát triển trong nhiều năm trở lại đây. Đã có nhiều sản phẩm chế biến sâu và chất lượng tốt từ nhân hạt điều.