Chúng tôi có mặt tại công trường khai thác Công ty than Dương Huy - một doanh nghiệp mỏ hầm lò khuất nẻo giữa lòng rừng phía tây bắc thành phố Cẩm Phả, Quảng Ninh danh tiếng vốn chẳng mấy nổi trội nên dường như ít được nhắc tới. Cũng rất ít người bên ngoài hiểu được tường tận những gì đang diễn ra phía sau cuộc sống tưởng chừng bình lặng của trên 3.000 thợ mỏ ở đây. Bây giờ đang là những tháng cuối cùng của một năm chồng chất khó khăn.

Không cố thủ

Kỹ sư Trịnh Vũ Hòa - Phó Giám đốc phụ trách ATLĐ và Cơ điện - Vận tải mỏ đưa tôi đi dọc mặt bằng +40, mặt bằng chính dẫn vào cửa lò khai thác. Toàn bộ khu vực nhà xưởng sửa chữa cơ điện; nhà ăn công nhân; nhà tắm nóng; xưởng giặt sấy, cấp phát trang phục, phương tiện kỹ thuật đi lò; phòng công nghệ thông tin; trạm kiểm soát khí mỏ đặt tại đây.

Lui về phía sau, cao lên trên là khu nhà điều hành thuộc mặt bằng +47. Cấp thấp nhất là mặt bằng +38 nơi tập kết vật tư, nhà sàng, kho bãi, đường ôtô và đường goòng vận tải ngăn cách với bên này bởi một con suối rộng.

Hơn 10 năm trước, tôi từng ghé qua đây. Trong trí nhớ của tôi, mặt bằng công nghiệp than Dương Huy là những cấp bãi trống, nhà xưởng sơ sài còn nguyên nền đất núi, sắt thép, gỗ lò ngổn ngang. Tôi đang loay hoay tìm góc bấm máy chợt phát hiện một anh thợ lom khom kéo quần từ khoeo lên chui vội ra từ một đống vì lò xộc xệch. "Trèng đéc" ơi... Nhưng đó là chuyện của quá khứ.

Chúng tôi lên thẳng tầng 2 tòa nhà và bước vào một căn phòng rộng, màn hình điện tử chia thành nhiều ô lớn nhỏ choán kín cả bức tường chính giữa lấp lánh sáng.

Phòng Cộng nghệ thông tin làm việc 24/24h, giám sát toàn bộ hoạt động dưới hầm lò và các khu vực sản xuất trên mặt đất của mỏ. Từ đây, có thể nhìn rõ khung cảnh của từng đường lò. Nhìn rõ băng tải chạy; goòng vận tải đất đá lừ lừ như trôi; thấy cả nhân viên kỹ thuật đang săm soi dưới chân một dãy vì thép thủy lực...

Kỹ sư Trịnh Vũ Hòa cho biết: "Đang có 10 lò chợ cùng hoạt động với trên 700 thợ lò. Bình thường, sản lượng than khai thác của Dương Huy có thể đạt khoảng 9.000 tấn/ngày. Nhưng dịch COVID-19 khiến thị trường chững lại, buộc mỏ phải tự điều chỉnh xuống 7.000 tấn/ngày. Thực tế là lượng than tồn đến thời điểm này đang chất núi gần 400.000 tấn".

Nhân viên kỹ thuật Trạm kiểm soát khí mỏ Đặng Nguyễn Đức Toàn xác nhận, mức thu nhập của anh cũng như đồng nghiệp các khối văn phòng và sản xuất phụ trợ có phải điều chỉnh giảm đi chút ít để cân đối chung, đảm bảo ngày công và nhịp độ sản xuất không bị chồi sụt, xáo trộn vào thời điểm dịch dữ căng thẳng nhất. Riêng khu vực khai thác vẫn giữ nguyên với mức lương bình quân thợ lò luôn không dưới 20 triệu đồng/người/tháng. Đó là một nỗ lực phi thường.

10h45, không khí tòa nhà vẫn lặng phắc. Chúng tôi đi dọc hành lang Phân xưởng đời sống, chỉ thấy tiếng nước xối và bên trong bóng tạp dề tíu tít lau dọn, trải khay xếp đồ ăn giữa ca lên từng dãy bàn dài chuẩn bị chuyển xuống lò.

Rất khó để phân biệt được người xinh hay không xinh bởi mọi khuôn mặt đều bưng khẩu trang chỉ đủ nhận thấy những cặp mắt cười.

Một phụ nữ trẻ tên Quyên, phụ trách bộ phận chế biến nước sinh tố mời chúng tôi mỗi người một cốc nước đậu đen mát lạnh. Đang khát, tôi nốc một hơi cạn. Quyên bảo: "Anh uống nữa nhé". Tôi lắc đầu: "Ngọt quá"/"Thế mà cánh thợ lò nhiều anh còn kêu nhạt đấy. Cứ làm như bọn em tiếc đường. Có biết là chị em người ta thương các ông ấy đâu"/"Sao không chế nước quả?"/"Quả ngoài chợ không an toàn. Chỉ được mỗi dưa hấu nhưng mùa này không phải mùa dưa hấu"/"Ngày nào cũng vẫn nước này?"/Cách nhật chứ. Ngày chẵn đậu xanh, lẻ đậu đen. Vừa mát cho gan thận, vừa an toàn"/"Thợ có chán không?"/ "Chán thế nào, nhiều anh một cạp lồng đầy vẫn còn đòi nữa"/ "Có thiếu không?".

Anh nhìn xem, 5 chiếc thùng nhôm này mỗi thùng 200 lít. Ca nào cũng phải có ngót nghìn lít. Đi lò rất háo nước, không biết bù đắp thì còn làm ăn gì". Quyên đáp rất hồn nhiên. Cô ở bộ phận này đã bẩy năm, có nghĩa từ lâu người thợ của Dương Huy đã được tổ chức chăm sóc chi li từ nước uống dinh dưỡng thường nhật trở đi. Đầu năm nay, mỏ chi trên 2 tỉ đồng, đồng loạt triển khai công tác phòng chống dịch COVID-19, bảo vệ an toàn sức khỏe cho trên 3.000 thợ mỏ và nhịp độ sản xuất ở đây không một ngày ngừng trệ. Phó giám đốc Trịnh Vũ Hòa chia sẻ: "Chúng tôi đã đặt ra mọi tình huống ứng phó nếu dịch bệnh xuất hiện. Vì thế, Dương Huy không hoang mang, không cố thủ. Cố thủ là tự sát".

Góc rừng sôi sục

Rời khỏi khu tổ hợp phụ trợ, cắt ngang dãy trường lang lợp tôn - đường đi bộ tránh mưa nắng cho thợ lò - chúng tôi đi theo cây cầu băng ngang lòng khe tới mặt bằng+ 38. Kho than trung tâm của mỏ than chất dày như núi; hệ thống sàng khô đang hoạt động; xe vận tải chở gỗ chèn và thép vì lò vẫn nối đuôi nhau đổ hàng xuống bãi tập kết.

Kỹ sư quản đốc Phân xưởng khai thác Cơ giới hóa Hà Đức Mạnh đang kiểm tra bốc dỡ vật tư cho biết: Tại thời điểm này, phân xưởng của anh đã cơ bản hoàn thành 330.000T than theo chỉ tiêu khai thác trong năm nay. Về trước thời gian hơn 60 ngày nhưng sản lượng giảm nhiều so với năm trước 100.000 tấn. Không phải do thiếu người; không phải hầm lò sự cố; không phải tài nguyên khu vực Phân xưởng sản xuất cạn kiệt mà chính là sự khủng hoảng của thị trường trong nước và khu vực do COVID-19 khiến mỏ buộc phải ghìm tốc độ khai thác. Các công trường ở đây cũng không thể làm khác. "Dĩ nhiên không ai nghỉ cả. Thời gian còn lại chúng tôi tập trung lực lượng củng cố lò và đào tiếp 2.000m lò chuẩn bị. Vậy là ổn".

Thoáng chốc đã 10 năm, giờ đây trước mắt tôi - Dương Huy đã là một tầm vóc mới hoàn toàn. Toàn mỏ hiện có 10 lò chợ hoạt động, bao gồm: 1 lò chợ cơ giới hóa đồng bộ, 2 lò chợ giá xích, 3 lò chợ giá khung ZH1600/16/24F, 4 lò chợ giá XDY. Tiết diện và không gian đường lò thoáng rộng, vững chãi, kết hợp với các phương tiện cơ giới hiện đại như: Máy đào lò liên hợp; tổ hợp xe khoan tamrock, máy xúc thủy lực... đủ khả năng khai thác hiệu quả trong nhiều cấp địa tầng. Sản lượng có thể đạt từ 22 - 24.000T than/năm.

Tiếp tục chương trình hiện đại hóa quản lý sản xuất, ngoài Trung tâm giám sát hoạt động khai thác hầm lò và mặt đất; trung tâm cảnh báo khí tự động, năm 2020, Dương Huy đã cùng lúc triển khai lắp đặt tiếp 2 cụm biến tần 6KV và hệ thống điều khiển tập trung Trạm quạt gió chính cho hai khu vực khai thác +40 và +100.

Tự động hóa điều khiển tập trung trạm biến áp 35/6KV. Đặc biệt là việc nâng cấp phần mềm điều khiển tự động hóa băng tải giếng chính, nâng cấp phần mềm kế toán điện tử kết nối online và đang hoàn thiện nốt các phần mềm quản lý thiết bị cơ điện, phần mềm giao ca nhật lệnh qua nâng cấp hạ tầng mạng LAN và Internet nội bộ.

Ở thời điểm hiện tại, toàn bộ công tác vận tải người, vật liệu trong hầm lò đều được thực hiện qua các hệ thống tời trục, tời vô cực, tời cáp treo, tầu kéo song loan, mono ray khí nén. Đó chính là thành quả của những nỗ lực tìm kiếm giải pháp, đổi mới không ngừng của một doanh nghiệp mỏ hầm lò trên bước đường hòa nhập vào cuộc cách mạng công nghệ 4.0.

Hóa ra một ngày ở góc rừng có vẻ yên ả này có biết bao nhiêu là chuyện, bao nhiêu là sự đổi thay. Nếu không được gặp Trịnh Vũ Hòa, tôi làm sao tường tận được. Cuộc sống và công việc của những người thợ mỏ dưới lòng đất sâu kia hệt như một dòng nước ngầm sục sôi bất tận.

"Một năm thành công"

COVID-19 không khác gì một cuộc "thập tự chinh".

Tôi mang nỗi ám ảnh về sự đứt gẫy hỏi Giám đốc Cty Than Dương Huy Trần Mạnh Cường: "Theo ông, 2020 là một năm thành công hay thất bại của Dương Huy?". "Một năm thành công"- Cường đáp điềm tĩnh. Anh liệt kê một loạt thông số:

Sản lượng than nguyên khai : 2.129.000 T/2.130.000 T kế hoạch

Than tiêu thụ: 1.693.000 T/ 1.680.000T/ kế hoạch

Đào lò cơ bản: 22.730m/23.730m/kế hoạch

Thu nhập bình quân toàn mỏ: 15.881.000 đồng/ 15.646.000đồng/kế hoạch

Thợ lò: 21.951.000đ/19.778.000đ/kế hoạch

Và quan trọng nhất là quản trị chi phí tiền lương. Trong năm, Dương Huy đã trả trước 126,5 tỉ đồng thuộc các nguồn vốn vay trung hạn và dài hạn. Nộp ngân sách Nhà nước 425 tỉ đồng. Không nợ một đồng thuế bảo hiểm và tiền lương NLĐ.

Còn bao nhiêu chuyện không kể hết về giá trị tiết kiệm chi phí sản xuất; về sáng kiến cải tiến kỹ thuật, đã mang lại tiền tỉ cho doanh nghiệp. Một năm chồng chất khó khăn Dương Huy vẫn dành hẳn một khoản phúc lợi to lớn cho du lịch nghỉ dưỡng thường niên của hàng trăm thợ mỏ và người lao động. Không gì vui bằng ngay sau khi đợt 1 dịch COVID-19 vừa lắng xuống, than Dương Huy đã giành giải Nhất toàn đoàn khối Hầm lò tại Hội thi thợ giỏi TKV, trong đó có 16 người đạt danh hiệu thợ giỏi xuất sắc, 3 người đạt danh hiệu thợ giỏi cấp Tập đoàn.

Ở thời điểm này, Mỏ cũng đã trình xong toàn bộ hồ sơ kỹ thuật và phương thức đầu tư tài chính chuẩn bị triển khai phương án mở mỏ xuống mức sâu từ -100 tới -250m ngay trong năm 2021...

Dọc đường về, xe của tôi hạ hết kính mặc sức cho gió rừng trong suốt ùa vào. Lòng nhẹ khuâng. Tôi nghĩ mãi về những cặp mắt cười; những gương mặt nhẫn nại, rắn rỏi mình vừa gặp và nguyện thầm: Ước gì ngành Than có nhiều mỏ cũng như Dương Huy nữa...