Dân gian có câu: “Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy” để nhắc nhớ con cháu truyền thống Uống nước nhớ nguồn của dân tộc Việt Nam. Truyền thống tốt đẹp ấy chỉ diễn ra trong ba ngày Tết.
Theo nhóm tác giả PGS Lê Trung Vũ, Lê Huỳnh Lý, Tiến sĩ Nguyễn Hồng Dương, Lưu Kiếm Thanh, Hồ Tường trong Nghi lễ vòng đời người, viết: “Sáng mồng một Tết mỗi gia đình làm cỗ cúng Phật, cúng gia tiên, cúng Thổ công, Táo quân, ...
Ngoài cỗ bàn ra có nhà còn dựng hai cây mía cạnh bàn thờ để làm gậy cho ông vãi. Sau đó là cả nhà chúc tụng lẫn nhau, và đi thăm hỏi chúc Tết người thân bạn bè, hàng xóm. Cứ thế vui vẻ suốt mấy ngày, có nhà ăn Tết một hôm, có nhà hai hôm, ba hôm ... tùy theo hoàn cảnh”.
Bàn thờ Phật, gia tiên ngày Tết. Ảnh: NGUYỄN TÝ
Nhà nghiên cứu văn hóa Phan Kế Bính (1875-1921) trong Việt Nam phong tục, viết: “Sáng mồng một Tết thì làm cỗ cúng Gia tiên, và cúng cả Thổ công, Táo quân, Nghệ sư… cỗ bàn to nhỏ thế nào mặc lòng, nhưng làm sao cũng phải có bánh chưng, cá kho, giò, chả, dưa hành, thịt bò mới ra cỗ ngày Tết. Có nhà dựng hai cây mía cạnh bàn thờ để làm gậy cho ông vãi”.
Về việc dựng hai cây mía cạnh bàn thờ hiện nay dường như nhiều gia đình không còn dùng.
Lễ vật cúng ngày mùng 1 Tết cũng giống như cúng gia tiên. Vật phẩm gồm: Mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (hoặc bánh tét). Cỗ mặn hoặc chay với đầy đủ các món ăn ngày Tết, được chế biến thơm ngon tinh khiết, bày biện đầy đặn, trang nghiêm.
Ngoài ra người dân còn cúng thành hoàng bổn cảnh, tiên sư... ở đình làng...ngày đầu năm mới mùng 1 tết.
Cần lưu ý khi cúng gia tiên, tiền bạc, vàng mã phải để nguyên và đốt nhang đèn suốt ba ngày Tết cho đến lễ Hóa vàng ngày mùng 3 hoặc mùng 4 Tết.
Một số hình ảnh lễ vật cúng Tân niên - mùng 1 Tết:
Hoa, trái cây cúng chay bàn thờ Phật và gia tiên.
Cúng Phật ngày mùng 1.
Cúng chay bàn thờ gia tiên
Gia chủ cúng mùng 1 tết.
Gia chủ cúng trước sân.
Đĩa ngũ quả không thể thiếu trên bàn thờ gia tiên
Bàn thờ ông Táo
Chậu cây được trưng trước nhà không thể thiếu trong 3 ngày tết.
