Tiến sĩ Nguyễn Quang Trung, Chủ nhiệm nhóm bộ môn Quản trị thuộc Khoa Kinh doanh và Quản trị đồng thời là Chủ nhiệm nghiên cứu về quản trị chuyển đổi thông minh tại Đại học RMIT, cho biết đại dịch có thể buộc doanh nghiệp Việt Nam phải suy nghĩ lại và nhanh chóng áp dụng công nghệ kỹ thuật số để thăng hoa trong tương lai.

* Doanh nghiệp Việt cần cân nhắc những mảng nào là trọng tâm chính của chuyển đổi số trong giai đoạn đầy thách thức này?

Chuyển đổi số đối với doanh nghiệp là điều hết sức quan trọng mang tính sống còn trong giai đoạn hiện nay cũng như thời gian tới, đặc biệt với việc hội nhập kinh tế quốc tế và nền kinh tế mở của đất nước.

Chúng ta đang sống trong thế giới thay đổi nhanh chóng và buộc doanh nghiệp phải chuyển đổi số để đáp ứng nhu cầu và kỳ vọng thay đổi từ khách hàng, nhân viên, đối thủ cạnh tranh, cổ đông và các bên liên quan khác.

Chuyển đổi số trong doanh nghiệp thường diễn ra theo hai hình thức chính gồm ứng dụng công nghệ số vào mô hình kinh doanh hiện tại (chẳng hạn để tăng trải nghiệm khách hàng từ khâu ra quyết định mua hàng cho đến hậu mãi), hoặc thay đổi hoàn toàn mô hình hoạt động và cấu trúc (ví dụ như thay đổi mô hình doanh thu dựa trên công nghệ số mới và dữ liệu lớn).

* Theo ông, những doanh nghiệp nào đang đi tiên phong trong chuyển đổi số tại Việt Nam?

Có thể cần có thêm thời gian để xác định những công ty đi đầu trong chuyển đổi số tại Việt Nam vì nhu cầu này mới trở nên cấp thiết với đất nước trong giai đoạn gần đây.

Dù chuyển đổi số đã có mặt hơn 10 năm, phần lớn chuyển đổi số ở doanh nghiệp trong nước và quốc tế đều dựa trên các giải pháp tình huống.

Nghiên cứu mới đây chúng tôi hợp tác cùng thực hiện với KPMG cho thấy doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và doanh nghiệp tư nhân lớn đang chuyển đổi số tốt, tuy nhiên, xét về năng lực và quản trị, cả nhóm doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam chỉ mới ở giai đoạn sơ khởi trên hành trình này.

* Doanh nghiệp nhỏ và lớn sẽ vận hành và thay đổi như thế nào sau đại dịch?

Nghiên cứu cho thấy cả doanh nghiệp nhỏ và lớn đều đang thiệt hại nặng nề vì cung và cầu đều giảm, nên cả hai loại hình doanh nghiệp này đều vấp phải những thách thức tương tự nhau nhưng quy mô ảnh hưởng có thể khác nhau ở những mảng khác nhau.

Trong khi nhiều doanh nghiệp lớn có thể có nguồn lực để thích ứng và định hướng nhanh hơn, họ đang phải ứng phó với bộ máy hành chính cồng kềnh khiến việc triển khai thường chậm chạp hơn. Còn các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể triển khai nhanh hơn vì họ có quy mô nhỏ hơn.

Ngay cả trước đại dịch, hầu hết doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam cũng đã đối mặt với nhiều khó khăn do khả năng quản trị doanh nghiệp kém, cạnh tranh cao, năng lực sáng tạo còn thấp, khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn và chi phí vận hành doanh nghiệp cao.

Vì vậy, doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể tiếp tục gặp nhiều thách thức, không chỉ hiện tại mà còn trong tương lai, nếu cả doanh nghiệp và chính phủ không có những giải pháp phù hợp.

* Doanh nghiệp vừa và nhỏ nên bắt đầu chiến lược chuyển đổi số như thế nào nếu họ thiếu định hướng, nguồn lực tài chính và con người?

Chuyển đổi số là quá trình đầy thách thức và khó khăn trong bối cảnh hiện nay, đặc biệt với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Khi lên chiến lược, các doanh nghiệp này nên cân nhắc đến ngành nghề mình đang hoạt động, đối thủ cạnh tranh, quy mô doanh nghiệp, ưu tiên của doanh nghiệp, văn hóa doanh nghiệp, cũng như quyết tâm và sự kiên định của cấp lãnh đạo.

Dưới đây là một số gợi ý giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ trong chiến lược chuyển đổi số toàn diện:

1. Cần hiểu rõ lý do chuyển đổi số. Nhiều bài học cho thấy những gì giúp doanh nghiệp thành công tại thời điểm này có thể sẽ không còn hiệu quả trong tương lai

2. Cổ suý tinh thần đổi mới sáng tạo

3. Xây dựng năng lực chuyển đổi số trong các hoạt động như quản trị doanh nghiệp, chiến lược số hóa, văn hóa doanh nghiệp, công nghệ và bảo mật, phân tích dữ liệu và nhân viên kỹ thuật

4. Hiểu rõ ai sẽ tham gia vào quá trình này. Ví dụ, không nên giao đứt cho một bộ phận phụ trách, mà cần quản lý toàn bộ dự án theo hướng tiếp cận từ trên xuống

5. Cân nhắc mô hình kinh doanh hiện tại theo lăng kính công nghệ, kỹ thuật số và thu thập dữ liệu. Ví dụ, đánh giá hành trình khách hàng hiện có và từ đó tìm cách ứng dụng công nghệ số để cải thiện trải nghiệm khách hàng

6. Ưu tiên hiệu chỉnh văn hóa doanh nghiệp, tầm nhìn công ty, quản trị rủi ro, xác lập mục tiêu, an ninh dữ liệu và nhân lực số

7. Hãy hành động ngay lập tức. Đừng đẩy mình vào vị trí của những doanh nghiệp lớn đã trì hoãn quá trình chuyển đổi số như Sears, Kodak, Nokia và Yahoo. Việc chậm thay đổi trong giai đoạn hiện nay sẽ có thể tác động nặng nề đến doanh nghiệp còn hơn tác động của COVID-19.

* Doanh nghiệp cần làm gì để phát triển kinh doanh và nên ưu tiên gì trong quá trình chuyển đổi số?

Chuyển đổi số không chỉ là thay đổi sang mô hình kinh doanh mới, mà còn là cơ hội để cải thiện đáng kể trải nghiệm khách hàng và tối ưu hóa quá trình vận hành.

Khi xác lập ưu tiên, nhìn chung cần cân nhắc hai yếu tố chính: tầm quan trọng và tính cấp bách của vấn đề. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần đưa thêm các yếu tố tác động trong ngắn hạn và dài hạn vào những ưu tiên của họ trong bối cảnh hiện nay.

PV